دیرۆكا مۆندیالێ
زێڕەڤان مام نوری
جاما جیهانی , یان ژی مۆندیال رویدانەكا وەرزشییا نێڤدەولەتییە كو ژلایێ ئێكەتیا تەپاپێ یا جیهانیڤە دهێتە سەرپەرشتی كرن .
ژ ساڵا 1930 وەرە هەر چوار ساڵان جارەكێ برێڤەدچیت , ژبلی ساڵێن 1942 و 1946 نەبیت كو ژ ئەگەرێ رویدانێن شەڕێ جیهانیێ دووێ نەهاتنە ئەنجامدان .
ل ساڵا 1998 هژمارا وەڵاتێن پشكدار بۆ 32 هەلبژارتیان هاتە بلند كرن , ئەو هەلبژارتیە د هەشت كۆمەڵەیاندا دهێنە پۆلێنكرن , بۆ ماوێ هەیڤەكێ ل یاریگەهێن وەڵاتێ مێهڤاندار هەڤڕكیێ دكەن ژپێخەمەتا بدەستڤەئینانا ڤی ناسناڤی .
هەلبژارتیێ بەرازیل پشكداری دهەمی قارەمانیێن جاما جیهانیدا كریە و چ جارەكێ بێ بەهر نەبوویە , پترین جاران ژی ناسناڤ بدەست خۆڤە ئینایە و ل ساڵێن: 1958 , 1962 , 1970 , 1994 , 2002 ێ بوویە قارەمانا مۆندیالێ.
هەلبژارتیێ ئیتاڵیا ژی ل ساڵێن: 1934 , 1938 , 1982 , 2006 ێ ناسناڤ بدەست خۆڤە ئینایە.
هەلبژارتیێ ئەڵمانیا ژی ل ساڵێن: 1954, 1974 , 1990 , 2014 ێ ئەڤ ناسناڤە بدەست خۆڤە ئینایە.
هەلبژارتیێ ئەرژەنتین ژی پشتی بدەستڤەئینانا جاما جیهانیا 2022 ل وەڵاتێ قەتەر شیا بۆ جارا سیێ د دیرۆكا خۆدا ڤی ناسناڤی بدەست خۆڤە بینیت .
فرەنسا و ئۆرگوای ژی دوو جاران بووینە قارەمان , هەروەسا هەلبژارتیێن ئینگلتەرا و ئیسپانیا ژی ئێك جارێ بووینە قارەمانێن ڤێ جامێ .
هەلبژارتیێ ئیتاڵیا ئێكەم هەلبژارتی بوو كو شیا دوو جاران ل سەر ئێك ڤی ناسناڤی بدەست خۆڤە بینیت ل ساڵێن 1934 و 1938 , پشتی وێ ژی بەرازیل دهێت كو دووجاران ل سەر ئێك ل ساڵێن 1958 و 1962 ئەڤ ناسناڤە بلند كریە .
جاما جیهانیا فیفا ئێكە ژ مەزنترین رویدانێن وەرزشیێن جیهانێ , قارەمانا نوكە ئەرژەنتینە كو شیا ب سەركردایەتیا لیۆنێل مێسی ڤی ناسناڤی بدەست خۆڤە بینیت كو ل 20 / 11 / 2022 ل وەڵاتێ قەتەر دەستپێكر .
هزرا ئەنجامدانا ڤێ قارەمانیا جیهانی ڤەدگەڕیتەڤە بۆ ئێكەم كۆمبوونا ئێكەتیا تەپاپێ یا جیهانی , ئەڤ كۆمبوونە ل ساڵا 1904 برێڤەچوو , حەفت وەڵات (سویسرا, بەلژیكا, دانیمارك, فرەنسا , هۆڵەندا, ئیسپانیا و سوید) تێدا پشكدار بوون .
دكۆمبوونێدا ب تنێ وەكو هزر دانوستاندن ل سەر ڤی بابەتی هاتە كرن , بەلێ بۆ جێبەجێكرنێ چەند ساڵەكان ڤەكێشا , جارەكادی ل ساڵا 1921 هزرا ئەنجامدانا قارەمانیا جاما جیهانیا فیفا ژلایێ پارێزەرێ فرەنسی ( ژۆل ڕیمێی ) هاتە بەحسكرن كو پشتی هینگێ ئەو بخۆ بوو سەرۆكێ فیفا و بزاڤ كر ئەڤ قارەمانیە بهێتە ئەنجامدان و ئەو بوو ل ساڵا 1930 ڕازیبوون ل سەر ئەنجامدانا ڤێ قارەمانیێ هاتە دان.
شەش وەڵاتان داخوازا مافێ مێهڤانداریكرنا ئێكەم جاما جیهانی كرن , ئەوژی ( ئیتاڵیا , سوید , هۆڵەندا , ئیسپانیا , هەنگاریا و ئۆرگوای ) بوون , پاشان داخوازیا ئۆرگوای هاتە پەسەند كرن , فیفا ژی ئاسانكاری بۆ هەلبژارتیێن پشكدار كر كو خەرجیێن هاتنوچوونا هەلبژارتیان ب ستۆیێ خۆ گرت.
دوو ساڵان ژی پشتی ئەنجامدانا ڤێ قارەمانیێ , رێنمایی هاتنە بەلاڤكرن كو دڤێت خەلاتەكێ هەژی بۆ سەركەڤتیا ڤێ جامێ بهێتە دابینكرن, هەر ئەڤ چەندە ژی بوو ئەگەرێ دروستبوونا جاما سەركەڤتنێ ( ژۆل ریمێی ) , ل دوماهیێ ئێكەم قارەمانیا جاما جیهانی ل ساڵا 1930 دەستپێكر.
