كەڤۆكا سپی
فرات جەوەری*
ئەو پێنج رۆژ بەرێ ژ گرتیگەهێ هاتبوو بەردان، دگەل كو ئەمرێ وی هێ ب تەنێ سی و پێنج بوو ژی تایەكی رەش د پۆرێ وی دە نەمابوو، گەپێن وی كۆرت بووبوون و قەرمیچۆكێن روویێ وی بووبوون مینا یێن كالان، ئەو روویێ وی یێ گەور و ژیندار نها زەر بووبوو، بەژنا وی یا درێژ, یا كو دەمەكێ ژ كەچكێن مەهەلێ رە مەراق بوو كو بدیتانا, تەویا بوو، ئەو ئێدی نە خۆرتەكی بەری نها ب پانزدەهـ سالان, لێ بووبوو مینا كالەكی.
ئەرێ, ئەو پێنج رۆژ بەرێ هاتبوو بەردان..، و نها, ل قاتێ سسیان, ل بەر پەنجەرەیا ئۆدەیا خوە یا خەباتێ روونشتبوو و ل دەرڤە, ل بارانا پێشی یا پایزێ تەماشە دكر، جار جاران ژ نشكێڤە دكەنیا, ب پستینی تشتن دگۆت و دیسان بێدەنگ دما، ئەڤ یەكا هان بەرهەما سالێن وی یێن گرتیگەهێ بوو، بەری پێنج رۆژان, گاڤا ئەو ژ گرتیگەهێ هاتبوو بەردان, باڤێ وی و مەرڤێن وی یێن نێزیك ب ڤێ یەكا هان هەسیا بوون, لۆما وان ئەو زوو نیشانی دۆكتۆرەكی ناس دابوون, دۆكتۆر تشتەك ژێ فێهم نەكربوو, ب تەنێ گۆتبوو: “دڤێ هوون وی ببن ئانكارایێ”، لێ نە وی دخوەست هەرە ئانكارایێ, نە ژی رەوشا مالباتێ ژێ رە دەست ددا، رۆژەكێ ژی وان پیرەك ژ گوندەكی چیێ ئانی بوون, داكو پیرێ هن دەرمانان ژێ رە چێبكە و تشتەكی ل سەر بخوینە, لێ ئەو بەلكی زێدەیی دەهـ دەقیقان ب پیرێ كەنیابوو, پاشێ خوە ئاڤێتبوو سەر پیرێ, دەستێن خوە خستبوون قركا وێ و كو نە ژ ئەندامێن مالێ بوویا وی ئێ ل ور ئەو پیر بخەنقاندا، پیرا كو ب زۆرێ خوە ژ ناڤ لەپێن وی فلتاندبوو, د دەری رە دەركەتبوو و ب خورتبوونا خۆرتەكی باز دابوو.
بارانا كو دهات جارنان خورت دبوو, جارنان مرۆڤ دگۆت قەی وێ داوی وەرە, كێم دبوو, لێ دیسان ب خورتی دباریا، وی ژی هەردو ئەنیشكێن خوە دانیبوون سەر ماسێ, سەرێ خوە خستبوو ناڤ كەفێن دەستێن خوە و بێی كو چاڤێن خوە بكوتكوتینە ل بارانا پێشی یا پایزێ دنهێری، جارنان دخوەست دلۆپەك باران ژ هەوا دە هەتا كو بگهیژە ئەردێ تاقیب بكە, لێ هەو دنهێری كو دلۆپێن دن دكەتن بەر و بالا وی دیسان بەلاڤ دبوو، ئەو جەرەكێ ژی ل هەبوونا بارانێ فكری، وی ئەو پەرچەئەورێن رەش یێن ل ئەزمێن شباندە دەریایەكە وەكە مۆخلێ بقول، د وێ ناڤێ دە دیسان ئەو پیركا وێ رۆژێ هاتە بیرا وی، ئەو دیسان مینا وێ رۆژێ ب پرقینی و ب دەنگەكی بلند كەنیا، پاشێ ب جارەكێ ڤە كەنێ خوە بری، چاڤێن وی بەلۆق بووبوون، وی ئەو چاڤێن خوە یێن بەلۆق بەرا ئەور دابوون، ئەرێ, راست بوو, د ناڤ ئەورێ رەش دە كەڤۆكەكە سپی خویا دكر، ئەو كەڤۆكا سپی هەر كو نێزیك دبوو مەزن دبوو, هەر كو مەزن دبوو دشبیا خوەها(خووشكا) وی، ئەرێ, ئەو خوەها وی بوو، وی ب چاڤێن خوە ددیت.
ڤێ جارێ ئەنیشكێن خوە ژ سەر ماسێ هلانین, ب هەردو دەستان خوە هشك ب ماسێ گرت و زق ل خوەها خوە نهێری، كراسەكی تەنك ل خوەها وی بوو, گولیەك ژ دەهفێن هەسپان ل ئەنیا خوە گرێدابوو و ل بەر پەنجەرەیا وی دفریا و دخوەست د پەنجەرێ رە تێكەڤە هوندر، گاڤا مێرك ئەڤ یەكا هان فەرق كر, هەما ژ جهێ خوە پەنگزی و پەنجەرە ڤەكر، ب ڤەكرنا پەنجەرێ ڕە خوەها وی فریا هوندر، دگەل كو ل دەرڤە باران خورت دباریا ژی دیسان كەچك شل نەبووبوو، چاڤێن كەچكێ مینا دو مۆریكێن شین دبرقین, لێڤێن وێ یێن داگرتی د رەنگێن سۆربوونا هناریكێن روێ وێ دە بوون، بەژنا وێ درێژ, نەوقا وێ زراڤ و هێتێن وێ داگرتی بوون، ئەو ب وی ئاوایی ل قونجكەكە ئۆدێ ل سەر لنگان راوەستیابوو, باسكێن خوە بەرابەر خوە دابوون, ستوویێ خوە خوار كربوو و ب رەوشا برایێ خوە دگریا، وێ دگۆت:
– كەكۆ ئەڤ چ ب تە هاتیە? برایێ منۆ كانی خۆرتانیا تە? تە چما خوەها خوە كوشت? چاوا دەستێن تە ل من گەریان و تە ئەز كوشتم? چاوا دەستێن تە ل خوەها تە, یا كو تە ئەو قاسی ژێ هەز دكر, گەریا?
ئاخخ… من چ بێریا تە كریە، ئاخخ… ئەز چ دخوازم تە هەمێز بكم، ئەز چ دخوازم برایێ خوە تایێ ب تەنێ هەمێز بكم، ئەز چ دخوازم رۆهنیكا چاڤێن خوە هەمێز بكم، كەكێ منۆ, باڤێ منۆ, برایێ منۆ.. لێ ئەز نكارم، ئا نها دەستێن من ب تە ببن ئەز ئێ وندا ببم، ژ بەر كو ئەز مری مە, تە ئەز كوشتمە.. ئاخخخ.. كەكێ منۆ, من چقاسی ژ تە هەز دكر، ما نایێ بیرا تە گاڤا ئەم ل سەر داوەتا تە دپەیڤین? تە ژ من رە دگۆت, دڤێ تو سەرێ گۆڤەندێ بكشینی، ما تێ بیرا تە كەكێ منۆ? تێ بیرا تە بێ ژ داوەتا تە رە چقاسی هندك مابوو? پشتی تە ئەز كوشتم ب سالەكێ دەرگیستیا تە ژی خوە ئاڤێت بەر ترێنێ و خوە كوشت، تام هوون ئێ وێ رۆژێ بزەوجیانا و من ئێ وێ رۆژێ سەرێ گۆڤەندا براكێ خوە, تایێ ب تەنێ بكشاندا، تام وێ رۆژێ دەرگیستیا تە بوو مێڤانا من، وێ ژ من رە بەهسا رەوشا تە كر و وێ گۆت پشتی تە ئەز كوشتم, تو هاتی گرتن، وێ ژی ئیدارە نەكر، ژ دەردێ ئەڤینا تە خوە ئاڤێت بەر ترێنێ، زوودەیە هایا من ژ وێ تونەیە، ژ وێ شەڤا كو ئەم ب هەڤ رە ل گرتیگەهێ هاتن خەونا تە و پێڤە من ئەو نەدیتیە، گەر ئەو ببهیزە تو هاتیی بەردان, ئەو ل كو بە ئەو ئێ وەرە، مە چەند جاران ب هەڤ رە خوەست ئەم وەرن با تە, لێ گاردیانان ئەم دترساندن, ئەم ژ وان نەوێریبوون بهاتانا، دەرگیستیا تە هەر ل تە دفكرە، وێ رۆژا كو هاتبوو مێڤانداریا من, ژ من رە گۆت, ب چ ئاوایی دبە بلا ببە, ئەز ئێ خوە بگهینم وی، وێ زەواج ل هەردو دنیان ل خوە هەرام كریە، ئەو ل سەر تە دین بووبوو كەكێ منۆ, ئەو تەنێ ژ بۆ كو تە ئەز كوشتبووم هەبەكی ژ تە قەهەری بوو، لێ رۆژا كو مێڤانا من بوو, من ژێ رجا كر, كو ئەو كەكێ من ئەفوو بكە، وێ ژی سۆز دا من كو ئەو ئێ تە ئەفوو بكە، من ژێ رە گۆت, چ دبە, براكێ من تایێ ب تەنێ یە, وی ئەفوو بكە، من گۆت, براكێ من گونەهە, پڕ دلتەنكە، من گۆت, براكێ من هەتا ئیرۆ گێركەك نەئێشاندیە, لێ ئەز كوشتمە, خەم ناكە, ئەو ژی نە سووجێ وی بوو كو.. خەلكێ لێ ولۆ كر، گەر خەلكێ ل تە ولۆ نەكربا تە ئێ ژ كو خواكا خوە بكوشتا? وێ ژ كو دەستێ تە ل من بگەریا? من ژ دەرگیستیا تە رە گۆت, گاڤا تە بەرا من دا, تە چاڤێن خوە گرتن، من گۆت, دەستێن وی ل من نەدگەریان، من گۆت, وی پڕ ژ ئینسانا هەز دكر، و من گۆت, تە ژ من ژی پڕ هەز دكر، ما نە ولۆیە? قەی تە ژ من هەز نەدكر? ما تو ژ من هەز ناكی كەكێ منۆ?
خلۆلیكێن هێسرێن چاڤێن مێرك د سەر روێ وی یێ نەكوركری دە گێر دبوون سەر چەنا وی و پاشێ دنوقوتین ئەردێ.. ئێدی ئەو مینا زارۆكەكی ب ئیسكین دگریا، وی دخوەست سەرێ خوە دەینە سەر ملێ خوەها خوە و ب دەنگێ بلند بگری، دخوەست ئوزرا خوە ژێ بخوازە، دخوەست ژێ رە ببێژە كو وی چقاسی بێریا وێ كریە، دخوەست پۆشمانیا خوە بینە زمان.
وی خوە وندا كربوو، بەر ب خوەها خوە چوو, كو وێ هەمێز بكە, لێ خوەهـ ل بەر گەریا و ژێ رە گۆت, كو دەستێ وی پێ ببە, ئەو ئێ وندا ببە، لێ مێرك خوە نەگرت, خوە ئاڤێتێ، ب ئاڤێتنا وی رە كەچك وندا بوو، مێرك دەڤەروو, ل هوندرێ ئۆدێ كەتە خوارێ و ب كەتنێ رە سەرێ وی ل قۆرزیا ماسێ كەت و سەرێ و مینا كو پەرچە بووبە, خوین ژێ هات، ئەو ب شكاندنا سەرێ خوە نەهەسیابوو.
هەیا كو دیا وی كەت هوندر, ب قێرین بانگ جیرانان كر, هنگی ئەو هێدی هێدی, مینا ژ خەوەكە كوور شیار ببە, ب سەر هشێ خوە ڤە هات و تێگهیشت كو ل ئەردێ یە.
ئەو بارانا كو د پەنجەرێ رە ل هوندر خستبوو, كاخز و پرتووكێن ل سەر ماسێ شل كربوون و ئاڤ هەركی بوو سەر تەژ و خالیێن راخستی.
ب ئالیكاریا جیرانان ئەو راكرن نەخوەشخانێ, دۆكتۆران, كو یەك ژ وان هەڤالێ وی یێ زارۆكتیێ بوو, سەرێ وی پانسوومان كرن, ب خاڤكەكێ گرێ دان و ژ باڤێ وی رە گۆت, دا وی راكن ئانكارایێ, ئان ژی كو ئیمكانێ وان هەبە, وی ببن ئە‌ورووپایێ، باڤێ وی ژ بێئیمكانیا خوە گازن كر و ژ بۆ بكاربە ئالیكاریەكێ ژ جهەكی بستینە, ژ دۆكتۆرێ هەڤالێ لاوێ خوە داخوازا هن شیرەتان كر، دۆكتۆر ژی سۆزا تشتێ ژێ بێ دایێ و ب رەوشا هەڤالێ خوە یێ زارۆكتیێ, كو ئەوچەند زیرەك و ژێهاتیبوو, خەمگین بوو.
زیرەكتی و ژێهاتیبوونا وی ژ ئالیێ هەركەسی ڤە دهاتە زانین.
بەری پانزدەه سالان, د ئیمتهانا تببێ دە, ئەو د ناڤ سەد و پێنجی هەزاری دە یێ شێستەمین دەركەتبوو و ئەو هەڤالێ وی یێ كو نها ل نەخوەشخانەیا باژارێ وان دۆكتۆری دكر ب زۆرێ بووبوو یێ هەزاری، وی هێ د سالێن خوە یێن لیسەیێ دە پرانیا كلاسیكێن فرانسز و رووسان خوەندبوو و د قایشكشاندنا چیرۆكان یا رۆژنامەیا باژێر دە ب چیرۆكا خوە یا ب ناڤێ (مێركێ سەرخوەش) بووبوو یەكەمین و پاشێ ئەو چیرۆكا وی ل ئە‌ورووپایێ ژ ئالیێ هەڤالەكی وی ڤە هاتبوو وەرگەراندنی ئالمانی و نها ژی ئەو چیرۆك د ئانتۆلۆژیەكە ب ناڤێ (ئەدەبیاتا رۆژهلات) دە ل ئالمانیایێ ژ ئالیێ وەشانخانەیەكە ناسكری ڤە هاتیە چاپكرن، هەركەسی ب ڤێ زیرەكبوونا وی دزانیبوو، هەتا, ئاپێ وی, یێ كو رەیسێ بەلەدیا باژێر بوو و گەلەكی ژێ هەز دكر, سۆز دابوویێ كو دێ وی ژ بۆ ستاژێ بشینە ئینگیلتەرەیێ، لێ گاڤا كورتووپستا كو وی د بن تەسیرا ئاپێ خوە دە خوەها خوە كوشتیە, ل باژێر بەلاڤ بووبوو, پر كەسان باوەر نەكربوون و ژ بۆ ئەو دلێ خوە تێخن جهـ, ئەو ب هن كاركەرێن بەلەدیێ رە پەیڤیبوون، كاركەرێن بەلەدیێ ژی نەدخوەستن دیار بكن كو سەرۆكێ وان بوویە سەدەما ڤێ تراژەدیێ, وان تەنێ بێدەنگی دپەژراندن.
گۆری دهاتە گۆتن و د ناڤ باژێر دە بەلاڤ بووبوو, چیرۆكێ ولۆ دەست پێكربوو: خوەها وی یا كو ب خوەشكبوونا خوە ل باژێر دەنگ دابوو خوەستیا پسمامێ خوە بوویە، ئەڤ خوەستن ژی هێ د پێچەكێ دە ژ ئالیێ هەردو بران بڕیار هاتبوو داین; لێ هەردو زارۆكێن كو د ئالیێ كارەكتەر دە گەلەكی دووری هەڤدو بوون و ئەو پسمامێ كو ژ ئالیێ كەچكێ ڤە قەت نەدهاتە هەزكرن و هەباندن, كەتبوو دەرێ ریا وێ، كەچكێ ژی هەوەسا خوە بەردابوو سەر خۆرتەكی جیرانێ مالا خالێ خوە و رۆژەكێ گاڤا ئێد تێدگهێن كو تو ریێن دن تونە, ب هەڤ رە باز ددن، ژ بۆ ئەو شۆپێ ژ سەر خوە داگەرینن و نەیێن دەست, هەر گاڤ جهێ خوە دگوهەرن, تو جاری زێدەیی شەڤەكێ ل جهەكی نامینن, لێ پشتی سێ مەهان, ل ئیزمیرێ, ل باركێشەكی ناس راست تێن و باركێشێ كو ب تەسادوفی ب رەڤا وان هەسیابوو و ب خەلاتا كو ئاپێ كەچكێ ژ بۆ گرتنا وان سۆز دابوو, بهیستبوو, تمایی زۆرا وژدان بربوو و ژ مالماتا كەچكێ رە خەبەر شاندبوو, ژ ئالیێ دن ڤە ژی ب دەك و دۆلاب و ب دۆستانی ب دوو هەردو دلكەتیان كەتبوو و گاڤا رۆژەك ژ رۆژێن هاڤینێ یا هەری گەرم ئەو ب ئاپێ كەچكێ, باڤێ وێ و دو پسمامێن وێ رە كەتبوون هوندر, هەردو دلكەتی شاش و ئەجێبمایی مابوون, لێوك هەما دەستێ خوە ئاڤێتبوو دەستێ هەزكریا خوە و خوەستبوو بازدن, لێ ئاپێ كێچكێ, یێ رەیسێ بەلەدیێ بوو و ب لاش و گەودە بوو, هەما خوە ئاڤێتبوو قەمچكا پاش ستوویێ لێوك, ئەو بەر ب خوە ڤە كشاندبوو, پاشێ هەتا ژێ هاتبوو ئەو بەر ب دیوێر ڤە دەهف دابوو, پشتا وی ل دیوارێ چمەنتۆ خستبوو, لاوك ب بەلقین ڤەرەشیابوو, لێ هین بەری كو ئەو بگهێژە ب پشتا دەستێ خوە دەڤێ خوە پاكژ بكە, ڤێ جارێ لاوێ رەیس, یێ كو د ناڤ مالێ دە گەلەكی دەلالی رابووبوو, لێ پر ترسۆنەك و ژ ئالیێ لاش و گەودە ژی دە قەت نەلهەڤ بوو, هەتا ژێ هاتبوو كولمەك ل سەر چاڤێ لێوك خستبوو، كەچكێ ئیدارە نەكربوو, ئێریشی وان كربوو, گاڤا ئاپێ وێ خوەستبوو لێخە, دەستێ وی گەز كربوو, د وێ كێلیكێ دە بارینا كو ژ ئاپێ وێ هاتبوو بێتر بارنا گایەكی ئانیبوو بیرا مرۆڤ، لێ هەردو دلكەتیان هەرچقاس ل بەر خوە دابوون ژی, دیسان نكاربوون خوە ژ ناڤ دەستێن وان بفلتینن, هەتا كو تاری كەتبوو ئەردێ ئەو ب دەست و لنگێن وان ڤە گرێ دابوون, ئەو ئاڤێتبوون داویا دۆلمیشێ و هەزار و دوسەد كیلۆمەترە, دگەل كو تەنێ سێ جاران سەكنیبوون, چووبوون، د سەكناندنا جارا چاران دە, لێوك خوە ب ئاوایەكی ڤەكربوو, وەكە گوللەیا دەڤێ تڤنگێ خوە د دەری رە ئاڤێتبوو, خوە ئاڤێتبوو دوو پیقابەك كو نوهـ ژ بەنزینخانێ هەرەكەت دكر و چووبوو، هەر چقاس هن ژ ڤان ب دوو پیقابێ دە بازدابوون ژی, پەرە نەكربوو، پیقاب زوو دەركەتبوو سەر رێ و ب سورەتەكە خورت ژ ور ب دوور كەتبوو، ئاپێ كەچكێ پیلاكا پیقابێ نڤیساندبوو و ژ مێركێ كال یێ ل بەر بەنزینخانێ پرسا وێ پیقابێ كربوو، مێركێ كال هەقێ بەنزینا خوە ژێ ستەندبوو, ب نەینی سەرێ خوە هەژاندبوو و پرسا وی بێ بەرسڤ هشتبوو،
ڤانا ل دۆلمیشا خوە سوار بووبوون, ژ بەنزینخانێ دەركەتبوون و پشتی سێ سائەتان، سائەت دۆنزدەهـ و نیڤێ شەڤێ گهیشتبوون باژێر، د كەتنا باژێر دە گاڤا دەوریە د رێ دە ل وان راست هاتبوو و دیتبوو كو رەیسێ بەلەدیێ یە, سلاڤ لێكربوون و بێیی كو ل دۆلمیشا وان ساختی بكن ئەو بەردابوون، وان ژی راست ئاژۆتبوون بەر دەریێ مالا باڤێ كەچكێ, پسمامێ وێ ب گولیێ وێ گرتبوو, ئەو ژ دۆلمیشێ دەرخستبوو, د هەوشێ دە ب دوو خوە دە كشكشاندبوو و بربوو ئاڤێتبوو هوندر، گاڤا دیا وێ ژ خەو شیار بووبوو, كەچكا خوە یا مینا گولەكە بێستری د وێ رەوشێ دە دیتبوو, خوە نەگرتبوو, خوە ئاڤێتبوو سەر وێ, لێ باڤێ كەچكێ چەند پەهین ل وێ خستبوون, ژێ رە گەلەك خەبەرێن نە ل رێ دابوون و ب بازدانا كەچكێ ئەو ژی سووجدار كربوو، پاشێ زلامان كەچك د ناڤ خوە دە هلگرتبوون, ئەو بربوون خانیێ بانی, ژ نوو ڤە گرێ دابوون, دەری ل سەر وێ كلیت كربوون و سێ رۆژ و سێ شەڤان نە ئاڤەك نە ژی پاریەك نان دابوونێ، دۆترا رۆژێ مالا ئاپێ وێ ژ برایێ وێ یێ ل ستەنبۆلێ رە تەلەفۆن كربوون, لاوك ب بالافرێ هاتبوو, ل وێ رەوشێ شاش مابوو, پێشی باوەر نەكربوو, دوو رە گاڤا ئاپانێ وی خستبوون سەرێ وی و خوەستبوون ئەو نامووسا خوە پاكژ بكن, د ناڤ خەلكێ دە دیسان وەكە بەرێ ب سەربلندی بژین, ژێ رە دەمانچەكە چەكی یا كو دەستكێ وێ ژ ئالیێ زیڤكەرەكی ئاسووری ڤە هاتبوو نەقشاندن, پەیدا كربوون و خوەستبوون ئەو ب دەستێ خوە, وێ دێلكا خوەها خوە بكوژە، پێشی لێوك قەبوول نەكربوو, هەرچقاس دخوەست خوەها خوە بپارێزە ژی ژ بەر هن سەدەمان نەوێریبی.
ئەو بوویەرا كو د ناڤ باژێر دە بەلاڤ بووبوو, ژ بۆ مالباتا وان یا ناسكری كێمانیەكە مەزن بوو، و ژ بۆ كو دیسان روویێ مالباتێ سپی ببە, شەرەف و نامووسا وان ب دەست بكەڤە, كوشتنا كەچكێ پێویست بوو، لێوك ژی ب ڤێ یەكا هان دزانیبوو، لۆما كوشتنا خوەها خوە قەبوول كربوو, دەمانچە ژ ئاپێ خوە ستەندبوو, دو جاران كەتبوو هوندرێ ئۆدا خوەها خوە, ژێ نیشان گرتبوو, لێ دیسان ژی دەستێن وی لێ نەگەریابوو, بەرنەدابوویێ, تەنێ ل سەر لنگان راوەستیابوو و زق ل خوەها خوە نهێریبوو، خوەها وی ژی ستوویێ خوە خوار كربوو, ب پۆرێ خوە یێ ژهەڤدەكەتی و ب رەوشا پیرەكە چیرۆكی ل برایێ خوە نهێریبوو، نە وێ, نە ژی برایێ وێ تشتەك ژ هەڤ رە نەگۆتبوون، رۆژا سسیان گاڤا برایێ وێ شەڤ نیڤێ شەڤێ ب شدەت دەری ڤەكربوو, خوەها خوە ل سەر لنگان د قۆرزیكا وئۆدێ دە دیتبوو.
گاڤا خوەها وی چاڤ ل وی كەتبوو, مینا كو زانبە ئەو ئێ ڤێ جارێ وەرە كوشتن, ب برایێ خوە رە كەنیابوو، ئەو هنگی ل بەر چاڤێن برایێ خوە بووبوو مینا پیرهەبۆكەكێ، لاوك ژ وێ رەوشا وێ بێهاوە ترسیابوو, وەكە كو تو ساتلەك ئاڤ ب سەر دە برژینی د خوێدانێ دە مابوو، چاڤێن وی وەك دو بزۆتێن ئێگر سۆر بووبوون و بەلۆق بووبوون و ب قێرینەكێ رە بەرا خوەها خوە دابوو، گوللەیا پێشی كو بەردابوویێ مێژیە وێ ژ هەڤ بەلاڤ كربوو و ژ بەر كو بەڕا ئەینی جهی دابوو, لێ كەچك ب گوللەیا پێشی رە چۆكێن وێ فسیابوون و هێدی هەركیبوو ئەردێ, هەر هەفت گوللەیێن كو بەردابوونێ ل ئەینی جهی كەتبوون.
ئێڤاری, گاڤا وی خوە ب وی سەرێ خوە یێ گرێدایی ل سەر نڤینێ خوە درێژ كربوو و زق ل زكێ ئودێ دنهێری, ئەو ل وێ یەكێ دفكری، ل سالێن خوە یێن گرتیگەهێ دفكری، گەللەك سەرپێهاتیێن وی هەبوون، ئەو ب گەللەك كەسان رە رابووبوو و روونشتبوو، گەللەك كەسێن ناسكری دیتبوون، ژ بۆ دەرباسكرنا وەختێ خوە و ژ بۆ كو ئەو خوە ژ بیر بكە گەللەك پرتووك خوەندبوو، پاشێ رەوشا وی خەراب بووبوو, دەستێ وی ل خوەندنا پرتووكان سار بووبوو, وی سەرەدانێن كو دهاتن ب پاش دە ڤەدگەراندن, هەتا دەمەك پڕ درێژ ب هەڤال و دۆستێ خوە یێ گرتیگەهێ رە ژی نەپەیڤیبوو، ئەو ل ڤێ یەكێ ژی دفكری، پاشێ ژ نشكێ ڤە رابوو و ل سەر خوە روونشت، پشتی كورتەدەمەكێ ژی چوو ئۆدەیا خوە یا خەباتێ، بەری پانزدەه سالان گاڤا هین بەری ئەڤ بۆبەلات ب سەرێ وان دە وەرە, رەوشا مالباتا وی یا ئابۆری پڕ باش بوو، ژ بلی خانیێ وان یێ سێقاتی, سێ دكانێن وان یێن كنجان ژی ل باژێر هەبوون، ئەو ئۆدەیا خەباتێ تەنێ ئایدێ وی بوو، ئەو چوو, دیسان ل بەر ماسا خوە روونشت, هەردو ئەنیشكێن خوە دانین سەر ماسێ, سەرێ خوە خستە ناڤ كەفێن هەردو دەستێن خوە و ژ پەنجەرێ ل دەرڤە نهێری، ئەڤ یەكا هان ژ رۆژا ئەو هاتبوو بەردان ژێ رە بووبوو مینا ئادەتەكێ، ژ نشكێ ڤە چاڤێن وی بەلۆق بوون و ل دوور نهێری، ئەرێ, ئەو نە شاش بوو, یا كو ژ دوور ڤە خویا دكر و خوە ل وی گرتبوو و ب فرین دهات خوەها وی ب خوە بوو، مێرك هەما ژ جهێ خوە پەنگزی و پەنجەرە ڤەكر، خوەها وی د پەنجەرێ رە كەت هوندر و دیسان چوو قونجكا خوە یا بەرێ.
– من ژ تە رە گۆتبوو, كەكێ منۆ, گۆت، من ژ تە رە گۆتبوو, كو دەستێن تە ب من ببن ئەز ئێ وندا ببم، نها دڤێ تو دەستێن خوە ب من نەكی، گەر تو دەستێن خوە ب من بكی ئەز ئێ دیسان وندا ببم.
جارەكێ مینا وندا بوو لێ دیسان خویا بوو، ئان ژی مێرك ولۆ هیس كر، ڤێ جارێ زق ل هێلا خوەها خوە نهێری، دیت كو ئەرێ, راستە, یا كو خوە د قونجكا خێنی دە كریە قۆمك و ستوویێ خوە خوار كریە, خوەها وی یە، خوەها كو بەری نها ب چەند دەقیقان ب كراسەكی سپی و تەنك بوو و روویێ وێ گەور و هناریكێن وێ سۆرك بوون, نها ل بەر چاڤێن مێرك بووبوو مینا بەری ب پانزدەهـ سالان، پۆرێ وێ ژ هەڤدەكەتی, كراسێ وێ قەتیای, زەیف و بێهێز، لۆما مێرك ژ نشكا ڤە كرە قێرین و ب قێرینێ رە ژی چەند جاران ل سەر هەڤ گۆت: “نا, نا!” ب دەنگێ قێرینا وی رە دێ و باڤ و خوشكێن وی یێن بچووك شیار بوون, لێ گاڤا دیتن تشتەك تونەیە دیسان چوونە جهێن خوە، لێ دیا وی پەنجەرا ئۆدا وی گرت, ئەو ل سەر میندەرێ درێژكرن دا, دەمەكێ ل بەر سەرێ وی روونشت و سەرێ وی یێ كو د رەنگێ بەرفێ دە بوو, مست دا، وی ژی ئەینی وەكە زارۆكەكی بچووك سەرێ خوە دانی سەر چۆنگا دیا خوە و هەردو چۆنگێن خوە كشاندن زكێ خوە، دیا وی گونەهێ خوە ب وێ رەوشا لاوێ خوە ئانی و ئەو لاوێ وێ یێ كو مینا چیایەكی بوو, لێ نها كەتبوو وێ رەوشا خەراب, دل و جەرگێ وێ دسۆت، ئەو دەمەكێ ل زارۆكتی و خۆرتانیا لاوێ خوە فكری و ئەو كەچكێن مەهەلێ كو ژ بۆ لاوێ وێ یێ چەلەنگ چقاسی خاتر و قیمەتا وێ دگرتن, ب بیر ئانی، هەر كو دیا وی سەرێ وی مست ددا, وی ژی خوە هێ بێتر وەكە زارۆكەكی هیس دكر و هێسرێن چاڤێن وی وەكە دلۆپان دهەركین ئەردێ، دیا وی ژی ژ بۆ كو هێسرێن وێ نەهەركن سەر روێ لاوێ وێ, ب دەستمالا سەرێ خوە هێسرێن خوە پاكژ دكر و نفرێن دنیایەكێ ل مالا ئاپانێ وی دكر، مالا ئاپانێ وی كو دەمەكێ تادە و نەهەقیەكە مەزن ل وێ كربوون و ئەو ئاپێ وێ یێ كو بووبوو سەدەما كوشتنا كەچا وێ و بووبوو سەدەما كو كوڕێ وێ تێكەڤە وێ رەوشێ.
وێ نفر ل وی ئاپی دكر، وێ د دلێ خوە دە نفرێن خوە دكرن، وێ دگۆت, تە وارێ من كۆر كر, خوەدێ وارێ تە ژی كۆر بكە، وێ دگۆت, تە مالا من خەراب كر, خوەدێ مالا تە ژی خەراب بكە، وێ دگۆت: “خوەدێ ئاڤا رەش ب چاڤێن تە دە بینە”، وێ دگۆت و دگۆت.
مێرك پشتی دەمەكە كورت ل سەر چۆنگا دیا خوە د خەو رە چوو, لێ دیا وی ژ بۆ وی شیار نەكە, هەیا سائەت سسێ شەڤێ بێیی كو خوە تەڤ بلڤینە, د بن سەرێ كوڕێ خوە دە روونشت، لێ هەیا كو ئێدی ژ تەڤزاندنا لنگێ خوە دەبار نەكربوو, مەجبوور مابوو كوڕێ خوە ژ بۆ كو ئەو هەرە سەر نڤینێ خوە رازێ, شیار كربوو، مێرك ژی ژ نشكێ ڤە ژ خەوێ پەكیابوو و ئەو خوێدانا كو ژ تەسرا خەونا وی یا ترسێ مابوو ب پشتا دەستێ خوە پاكژ كربوو، دیا وی ب دەستێ وی گرتبوو, ئەو بربوو ئۆدا وی یا رازانێ, ئەو ل سەر نڤینێ وی درێژ كربوو, ئەنیا وی ماچی كربوو, لامپا وی ڤەمراندبوو, هێدیكا دەریێ وی گرتبوو و دەركەتبوو، یێ مێرك ژی خەوا وی نەهاتبوو, پشتی دەركەتنا دیا خوە ب نیڤسائەتەكێ رابووبوو سەر خوە و دیسان چووبوو ئۆدا خوە یا خەباتێ، چەر كو كەتبوو هوندرێ ئۆدا خوە یا خەباتێ پەنجەرا خوە ڤەكربوو, لێ دیسان گرتبوو, پاشێ دیسان ڤەكربوو، ڤێ جارێ ژ نشكێ ڤە ژ هوندرێ ئۆدێ دەنگەك هاتبوو، مێرك ڤەجنقیبوو, ل پاش خوە زیڤریبوو, دیتبوو كو دیسان خوەها وی ل قونجكا ئۆدێ ستوویێ خوە خوار كریە و دخوازە ژ برایێ خوە رە تشتنان ببێژە، برایێ وێ ژی هەبەكی بەرەپاش چووبوو, ل قونجكا دن یا ئۆدێ ل سەر كورسیەكێ روونشتبوو و وی ژی ب ستووخواری ل خوەها خوە نهێریبوو، جارەكێ, مینا كو نقوتیبە دلێ وی كو ئەو نە خوەها وی یە, تەنێ ل بەر چاڤێن وی ولۆ دبە, لێ وەكە خوەها وی دزانیبوو ئەو چ فكریە, لۆما زووكا ژ وی رە گۆتبوو:
– ئەز خوەها تە مە, باڤێ منۆ! ئەز سۆرگولێ مە، ئەز نها ژ با دەرگیستیا تە تێم.
مێرك دیسان ژی باش لێ نهێربوو, ئەو خوەها خوە یا بەری ب پانزدەهـ سال و چار– پێنج مەهان ئانیبوو بیرا خوە, دیتبوو كو تو گوهەرتن د خوەها وی دە چێنەبوویە, ئەو سپەهیبوونا خوە یا بەری ب پانزدەهـ سال و چەند مەهان هینا ژی پاراستیە.
– ئا ئیرۆ من دەرگیستیا تە دت، وێ گۆت, گەر تو هەرە سلاڤێن من لێ بكە, ژێ رە ببێژە, ئەز ل بەندی وی مە, ئەز ژ وی پێ ڤە كەسی ناكم, بلا ئەو ژی كەسی نەكە، وێ دخوەست ب من رە وەرە, لێ نەهات, وێ گۆت, ژێ رە ببێژە, بلا ئەو وەرە، وێ گۆت, ما نە هەقێ منە كو ئەو وەرە من ببینە، من ژێ رە گۆت, بەلێ وەلە, هەقێ تەیە, ئەز ئێ هەرم كەكێ خوە بینم و وەرم، ئەو نها هازریا مە دكە, ئەو نها ل بەندی مەیە, چاڤێن وێ ل ریا مە قەرمی نە، دە هەیدێ كەكێ منۆ, هەیدێ ئەم هەرن.
نها خوەها وی چووبوو بەر پەنجەرێ, هەردو دەستێن خوە ئاڤێتبوون پەنجەرێ و ژ برایێ خوە رە, یێ كو دیسان هێسرێن وی د سەر روێ وی یێ ب ره دە دهەركی رە دگۆت: “دە هایدێ ئەم هەرن”، كەچك د پەنجەرێ رە دەركەت و چوو، دەنگێ وێ ژ دوور ڤە د گوهێن مێرك دە دكر زنگینی: “تو ژی بدە دوو من كەكۆ, ئەز ل بەندی تە مە!”.
مێرك ژی هەردو دەستێن خوە ئاڤێتن پەنجەرێ, هلكشیا سەر و خوە ب دوو خوەها خوە دە ئاڤێت.
سبەهێ زوو گاڤا مەلە ژ مزگەفتێ ڤەگەریا مالێ, ژ دوور ڤە دیت كو یەك ل كووچێ درێژكری یە, كووچك و جەوركەك ل دۆرا وی دچن و تێن و لنگێن وی بێهن دكن.
هەر كو مەلە نێزیكتر بوو, تێگهیشت كو ئەو لاوێ جیرانێ وانە، گاڤا وی خوە ئاڤێتبوو, پێشی ل سەر زك كەتبوو, پاشێ قولوپیبوو سەر پشتێ، نیڤێ روێ وی یێ چەپێ نەمابوو, مێژیێ وی رژیابوو ئەردێ، مەلێ ئەو چەند مێشێن كەسك یێن كو دكرن ڤنگینی دانە ئالی و ب دەستمالكا خوە روێ وی نخوماند.
1992
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* فرات جەوەری Firat Cewerî كییە؟
– فرات جەوەری ب ئەسلێ خوە ژ مێردینێ یە، سالا 1980یێ تەركا وەلێت كر و ل سوێدێ ب جهـ بوو.
– وی د ئەینی سالێ دە كتێبەكە خوە دا چاپێ، ژ وێ سالێ و ب ڤڕ دە ئەو د ناڤ تەڤگەر و چالاكیێن ئەدەبیاتا كوردی دەیە.
– وی د ئادارا 1992ان دە دەست ب وەشاندنا كۆڤارا (NÛDEM)ێ كر و دەه سالان بێیی ناڤبڕ دەرخست، پشتی ب دەمەكێ كۆڤارەكە خوەروو وەرگەڕ ب ناڤێ NÛDEM WERGER دەرخست و وەشانخانەیا (NÛDEM)ێ ئاڤا كر.
– فرات جەوەری ب خوە هەتا نها 20 كتێب نڤیساندنە و 20 ژی وەرگەڕاندنە كوردی.
– كتێبێن جەوەری وەرگەڕیانە سوێدی, ئالمانی, ئیتالی, ئەرەبی, تركی, فارسی و زاراڤایێ سۆرانی.
– چیرۆكێن جەوەری د ئانتۆلۆژیێن سوێدی, ئالمانی, ئەرەبی و تركی دە ژی جهـ گرتنە و بوونە فیلم.
– جەوەری ب پێنج رۆمانێن خوە (پایزا دەرەنگ, ئەز ئێ یەكی بكوژم, لەهی, مارا مەلەكەك بوو و دەرزا دلێ من) وەك رۆماننڤیسەكی گرینگ بال كشاندیە سەر خوە.
– فرات جەوەریێ كو هێ ژی ل سوێدێ دژی, ب سالان د كۆمیتەیا كارگەر یا پەنا PEN سوێدێ دە سەرۆكاتیا كۆمیتەیا نڤیسكارێن سرگوونێ كریە.
– فرات جەوەری سالا 2018ان ژ بەر خەباتێن خوە ژ ئالیێ ئاكادەمیا سوێدێ ڤە هات خەلات كرن، سالا 2020ان ژی وەزارەتا رەوشەنبیری یا كوردستانێ ئەو ب قەلەما زێڕین خەلات كر.
