پەیدابوون و گەشەکرنا ناسیۆنالیزما کوردی
قادرحه‌سه‌ن عیدۆ
ـــ پشكا ئێكێ ـــ
پێشەکی:
ئەڤ ڤەکۆلینە چەند تیرۆژکەکن ل دۆر مێژوویا پەیدابوونا هزرا نەتەوەیی ل جەم کوردان و ئەگەرێن پەیدابوون و گەشەکرنا ئەڤێ هزرێ ژ: ڕووداوێن مێژوویی و زۆر و ستەما ل گەلێ کورد دهاتەکرن و ڕەگەزپەرستییا نەتەوەیێن داگیرکەرێن کوردستانێ كو د ئەنجامدا هەستێ نەتەوەیی و ناسیۆنالیزما کوردی پەیدابوو.
د پشكه‌كه ئه‌ڤێ ڤه‌كۆلینێدا، چاوا كورد جاره‌كێ ب ناڤێ ئایینى و جاره‌كێ ب ناڤێ شیعه و سوننه‌تییێ هاتینه خاپاندن، هاتییه باسكرن، هه‌روه‌سا باسێ ڕۆژانێن شه‌ڕێ جیهانییێ ئێكێ، ڕۆژانێن پشتى شه‌ڕى و ڕه‌وشا كوردان د ئه‌وان هه‌ل و مه‌رجاندا هاتییه‌كرن، د پشكه‌كا دیدا، ته‌ماكارییا ده‌وله‌تێن سه‌ركه‌فتى د شه‌ڕیدا ل ڕۆژهه‌لاتا ناڤین هاتییه باسكرن و هاتییه دیاركرن ژى نه‌ته‌وه‌یێن بنده‌ستێ ئیمپراتۆريیه‌تا عوسمانى بۆ به‌رژه‌وه‌ندییێن خوه و ئاڤاكرنا ده‌وله‌تێن خوه‌یێن نه‌ته‌وه‌یى چه‌ند د ڕژد و دلسۆز بووینه، پاشى ب كورتى ئاماژه دایه پارت و ڕێكخراوێن سیاسییێن كوردى ئه‌وێن پشتى شه‌ڕێ جیهانییێ ئێكێ هاتینه دامه‌زراندن، چه‌ند گۆڤار و ڕۆژنامه‌یێن كوردى كو ڕۆل و كاریگه‌رییا خوه د خورتكرن و گه‌شه‌كرنا ناسیۆنالیزما كوردیدا هه‌بوو، زێده‌بارى ئه‌وان، ل داوییێ ئه‌نجامێن ڤه‌كۆلینێ د چه‌ند خاله‌كاندا هاتینه به‌رجه‌سته‌كرن.
پەیدابوونا هزرا نەتەوەیی:
هزرا نه‌ته‌وه‌یى وه‌كو وزه‌یه‌كه جڤاكییا گرنگ ل جه‌م كوردان دیارده‌یه‌كه نوویه، ئه‌ڤه نابیته ڕامانا هندێ د ده‌مێ بۆریدا كوردان ئه‌ڤ هزره یاخود ئه‌ڤ هه‌سته نه‌بوویه، به‌لكى هه‌رده‌م ب زمان، كه‌لتوور و بیروباوه‌ران خوه ژ میلله‌ت و نه‌ته‌وه‌یێن ده‌وروبه‌رێن خوه جوداكرییه، هۆزانڤان و سۆفیگه‌رێ كورد (ئه‌حمه‌دێ خانى) د كۆپله‌یه‌كه داستانا (مه‌م و زین)ێدا ل ژێر ناڤونیشانێ (ده‌ردێ مه) باسێ كه‌رت كه‌رتبوون و بێسه‌روبه‌رییا كوردان و كوردستانێ دكه‌ت، هه‌موو هیڤى و ئۆمێدێن وى ئه‌و بوون كورد هه‌ڤدوو بگرن و پاشایه‌ك ئێكگرتى هه‌بیت، ده‌مێ دبێژیت:
گه‌ر دێ هه‌بوویا مه ئیتیفاقه‌ك
ڤێكڕا بكرا مه ئینقیاده‌ك
ڕۆم و عه‌ره‌ب و عه‌جه‌م ب ته‌مامى
هه‌موویان ژ مه‌ڕا دكر خولامى
ته‌كمیل دكر مه دین و ده‌وله‌ت
ته‌حصیل دكر مه عیلم و حیكمه‌ت
ئه‌ڤ داستانه ل سه‌رانسه‌رى كوردستانێ دهاته خواندن، فه‌قه و مه‌لایان ل گه‌ل سووره‌تێن قورئانا پیرۆز و هۆزانێن حافزى و شیرازى ژبه‌ركربوون، ب شێوه‌یه‌كێ گشتى كورد وه‌كو داستانه‌كه نه‌ته‌وه‌یى ته‌ماشه‌ى (مه‌م و زین)ێ دكه‌ن، پڕانییا كوردان ل گه‌ل خانى هه‌ڤده‌نگ و هه‌ڤڕانه، لێ مخابن ئه‌وێ هیڤییا خانى كورد ڕێكنه‌خستن و نه‌كرنه ئێكده‌نگ و نه‌بوو ئه‌گه‌ر كورد ده‌ستان ژ شه‌ڕ، ململانێ و ڕكابه‌رییا خێله‌كى به‌رده‌ن و ئێدى دارده‌ستییا دوژمنان نه‌كه‌ن و به‌ره‌ڤ ڕێككه‌ڤتن و ئێكگرتن دژى دوژمنێ سه‌ره‌كى ئاراسته‌نه‌كرن. . هه‌موو هزرا خانى ئه‌و بوو پاشایه‌ك ل ناڤ كوردان ڕابت، پاشایه‌ك خورت، بهێز و خودان كاریزما، چونكى ب تنێ پاشایه‌كى بهێز دكارت ئه‌وان ژ بنده‌ستى و سه‌رگه‌ردانییێ ڕزگاربكه‌ت و نه‌هێلیت ئێدى دژى هه‌ڤدوو شه‌ڕ و شۆڕان بكه‌ن و ببیته هێڤێنێ تفاق، ته‌بایى، ئێكگرتن و به‌ره‌ڤ پێشبرن و وه‌رارێ، ڕابه‌رایه‌تییا ئه‌وان بكه‌ت، ب ئه‌ڤێ چه‌ندێ ئه‌م دكارین بێژین هه‌ستێ نه‌ته‌وه‌یى ل جه‌م كوردان، ل گه‌ل داستانا (مه‌م و زین)ێ په‌یدا بوو، لێ ئه‌و چه‌نده ب تنێ ل جه‌م ده‌سته‌یه‌كه سنووردار و خوینده‌ڤان بوو.
| دكارین بێژین هه‌ستێ نه‌ته‌وه‌یى ل جه‌م كوردان، ل گه‌ل داستانا (مه‌م و زین)ێ په‌یدابوو، لێ ئه‌و چه‌نده ب تنێ ل جه‌م ده‌سته‌یه‌كه سنووردار و خوینده‌ڤان بوو. |
د ئه‌ڤى بواریدا دیڤید ماكدوێل ((David Mcdowell د په‌ڕتووكا خوه (تاریخ العراق الحدیث)دا دبێژیت: ژبلى (ئه‌حمه‌دێ خانى) كو د سه‌دساڵییا هه‌ڤدێدا ژیایه، چ به‌لگه‌یێن سه‌لمینه‌ر نینن كو به‌رى سالێن داوییێ ژ سه‌دساڵییا نۆزدێ كورده‌كى هزر د ملله‌تێ خوه‌یێ كورد دا ب گشتى كربت، هه‌رچه‌نده پترى دوو هه‌زار ساڵایه میلله‌تێ كورد وه‌كو كۆمه‌كا جودا ژ ده‌وروبه‌رێن خوه ل سه‌ر خاكه‌كى دژین، لێ ب تنێ د ساڵێن ده‌ستپێكێدا ژ سه‌دساڵییا بیستێ سه‌خله‌تێن كۆمه‌ڵه‌یه‌كێ وه‌رگرتینه و ب ناڤێ كورد هاتینه ناسكرن.
فازل كه‌ریم ئه‌حمه‌د (مامۆستا جه‌عفه‌ر) ئه‌حمه‌دێ خانى ب چرایه‌كی گه‌ش وێنه دكه‌ت و دبێژیت: ئه‌حمه‌دێ خانى چرایه‌كێ هه‌ر و هه‌ر هه‌له، ڕۆناهى ژێ دچیت هه‌تا ئه‌وى ڕادده‌ى مرۆڤ هه‌ست پێ دكه‌ت ئه‌و ڕۆناهى ژ (مه‌م و زین)ێ به‌ره‌ڤ چاپخانێ دچیت، ڕاسته هه‌ستێ نه‌ته‌وه‌یییێ خانى نه وه‌ك هه‌ستێ هه‌ڤچه‌رخ بوو، لێ تیرۆژكێن ڕۆناهییا بلیمه‌تییا ئه‌وى هه‌موو سنوورێن ناكۆكییان ژناڤبرن. گه‌له‌ك زانا و دانایێن تایبه‌تمه‌ند هۆسا دبینن و دبێژن: ئه‌گه‌ر ئه‌حمه‌دێ خانى نه كه‌سه‌كى نه‌ته‌وه‌یى بت، كه‌واته ب ئاوایه‌كى ڕه‌ها كه‌سانێن نه‌ته‌وه‌یى نینن، كۆما ئێكێ ژى ژ هه‌لگرێن هزرا نه‌ته‌وه‌یى ژ تۆڕه‌ڤان و ڕه‌وشه‌نبیرێن كورد: حاجى قادرێ كۆیى و ده‌سته‌یا نڤیسه‌رێن ڕۆژناما كوردستان و … ل بن كاریگه‌رییا (مه‌م و زین)ا خانى بوون و مافێ مه‌یه ئه‌م بێژین خانى و كاریگه‌رییا وى هه‌تا نۆكه ژى هێشتا يا به‌رده‌وامه.
هه‌ر د ئه‌ڤى بواریدا، نڤیسه‌رێ هۆله‌ندى مارتن ڤان برۆنسن ((Martin van Bruinessen د په‌ڕتووكا خوه (ئاغا و شێخ و ده‌وله‌ت)دا دبێژیت: ئێكه‌م میكانیزما بزاڤێن كوردى، ب كێمى تاكو ساڵێن بیستان ژ سه‌دساڵییا بیستێ، لایه‌نگرى بوو بۆ سه‌ركرده‌یان نه‌ك بۆ نه‌ته‌وه‌ى، پشتى مێژوویا ناڤبرى تازه (نه‌ته‌وه‌په‌رستى) بوو هێزه‌كه هانده‌ر و گرنگ بۆ هه‌ر بزاڤه‌كێ، ل گه‌ل هندێ وه‌فادارى و دلسۆزیییێ بۆ ڕێبه‌رێن میللى، سه‌نگ و به‌هایێ خوه هه‌ر هه‌بوویه.
| ئیدریسێ به‌دلیسى شیا كوردان ڕازی بكه‌ت هاریكارییا ده‌وله‌تا عوسمانى بكه‌ن و دژى ده‌وله‌تا سه‌فه‌وى بجه‌نگن، ئه‌و بوو د (شه‌ڕێ چالدێران)دا عوسمانى ب هاریكارییا كوردان ل سه‌ر سه‌فه‌وییان سه‌ركه‌ڤت. |
ل گۆره‌ى دیتنا (د. عه‌بدولفه‌تاح بۆتانى) مێژوویا هه‌ڤچه‌رخا كوردان ژ ده‌ستپێكا سه‌دساڵییا شازدێ ده‌ستپێدكه‌ت، د ئه‌وى ده‌میدا كورد ل گه‌ل شاهێ فارسان د شه‌ڕێن به‌رده‌وامدا بوون. مه‌لا ئیدریسێ به‌دلیسى ب دیپلۆماسییه‌تا خوه شیا كوردان ڕازی بكه‌ت هاریكارییا ده‌وله‌تا عوسمانى بكه‌ن و دژى ده‌وله‌تا سه‌فه‌وى بجه‌نگن، ئه‌و بوو د (شه‌ڕێ چالدێران)دا ل ساڵا 1514ێ ده‌وله‌تا عوسمانى ب هاریكارییا كوردان ل سه‌ر سه‌فه‌وییان سه‌ركه‌ڤت و په‌یمانا (عوسمانى – كوردى) هاته مۆركرن، ل گۆره‌ى ئه‌ڤێ په‌یمانێ شازده میرگه‌هێن كوردى و پێنجى سنجه‌ق و ده‌ره‌به‌گایه‌تى بۆ ئاغا و به‌گان كو سه‌رۆكهۆزێن ده‌ڤه‌رێن دووره‌ده‌ست و سه‌خت و ئاسێبوون، هاتنه‌دامه‌زراندن. دکتۆر ( سعد بشیر اسکندر) ئەڤێ چەندێ دووپات دکەت و دبێژیت: شازدە میرگەهێن کوردی ڤەژیان و دەسەلاتا ئیستەنبۆلێ ب فەرمی دانپێدان پێکر. ئەوان میرگەهان ژی ناکۆکی و دووبەرەکییێن بەردەوامێن د ناڤبەرا عوسمانی و سەفەوییاندا ب دەرفەت دیتن سەربەخۆییا خوەیا ناڤخۆیی موکوم بکەن، ل گەل هندێ جهێ جیۆسیاسییێ کوردستانێ ئانکو قەتیسبوونا وێ د ناڤبەرا دوو دەولەتێن زەبەلاحدا ئەگەرێ سەرەکی بوویە کو میرگەهێن ئەوی دەمی نەبنە قەوارەیێن سیاسییێن مەزن، تاکو ل ناڤەڕاستا سەدساڵییا نۆزدێ هەموو میرگەهێن کوردی ب هێزا چەکی ژناڤچووین (اسکندر، 2007 24 و 25 د.عەبدولفەتاح بۆتانی دبێژیت: ئەنجامێ شەڕێ چالدێران ل سەر کوردستانێ و ململانێیا عوسمانی – سەفەوی، ئەو بوو کورد بوونە سێ بەش:
1ـ لایه‌نگرێن عوسمانییان، كوردێن سوننه بوون و ده‌وله‌تا عوسمانى پشته‌ڤانییا ئه‌وان دكر.
2ـ لایه‌نگرێن سه‌فه‌وییان، كوردێن شیعه بوون و ده‌وله‌تا سه‌فه‌وى پشته‌ڤانییا ئه‌وان دكر.
3ـ كوردێن نه‌موسلمان، ئێزدى و كریستیان و په‌یڕه‌وكه‌رێن ئایینێن كوردییێن كه‌ڤن، پێدڤی بوو ئه‌ڤه ببانه هه‌لگرێن ناسنامه‌یا كوردییا نه‌ته‌وه‌یى، لێ ئه‌ڤ چه‌نده نه‌هاته كرن، چونكى تاكه بزاڤا وان ئه‌و بوو ب تنێ ژیانا خوه بپارێزن.. ل ڤڕ چیڕۆكا بزاڤا ئازادیخوازا كوردى ده‌ستپێدكه‌ت (هه‌‌ڤیركان، 2012، 7).
هه‌روه‌سا (عه‌بدولره‌زاق مه‌حموود ئه‌لقه‌یسى) ئاماژێ دده‌ته مێژوویه‌كا كه‌ڤنتر و دبێژیت: ل سه‌رده‌مێ فتوحاتێن ئیسلامى، ژێیاتییا نه‌ته‌وه‌یى دیار بوو، به‌رى ئیسلامێ عه‌ره‌ب خێل و عه‌شیره‌تێن په‌ڕت و به‌لاڤبوون و ب ئه‌گه‌ر یان بێئه‌گه‌ر ل گه‌ل هه‌ڤدوو د شه‌ڕ و شۆڕێن به‌رده‌وامدا بوون، فتوحاتان ئه‌و ژ شه‌ڕ و كوشتارێن ناڤخۆیى ڕزگار كرن، چونكى به‌رێ وان كه‌ڤته وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر. له‌شكه‌رێ موسولمانان به‌ره‌ڤ باكوور چوو بۆ شه‌ڕێ خه‌لكێ بنیات نه‌عه‌ره‌ب و نه‌ته‌وه‌یێن دییێن سامى، ب ناڤ له‌شكه‌رێ موسولمانان بوو، لێ له‌شكه‌ره‌كى پوخت عه‌ره‌بى بوو، ژبه‌ر هندێ ده‌مێ گه‌هشتینه میزۆپۆتامیا و وه‌ڵاتێ شامێ و وه‌ڵاتێ فارسان، ده‌ستپێكێ ب ناڤێ ئیسلامێ شه‌ڕ كر، هینگێ هێشتا ژێیاتییا عه‌ره‌بى یا خورت بوو، پشتى خه‌لكێ ئه‌وان وه‌ڵاتان موسڵمان بووین و مل ب ملى برایێن خوه‌یێن موسڵمانێن عه‌ره‌ب شه‌ڕ كرین، ئه‌ڤ هه‌سته لاواز بوو، لێ كاریگه‌رییا خوه ل سه‌ر گه‌له‌ك بوارێن ژیانێ هێلا، نه‌مازه پڕانییا پله و پایه‌یان د ده‌وله‌تا ئیسلامیدا ب تایبه‌ت ئه‌وێن گرنگ و هه‌ستیار د ده‌ستێن عه‌ره‌باندا بوون، ئه‌ڤه ژى دژى پره‌نسیپێن قورئانێیه، ده‌مێ دبێژیت : “لا فضل لعربي علی عجمي الا بالتقوی” هه‌روه‌سا ل گه‌ل گه‌له‌ك فه‌رمووده‌یێن پێغه‌مبه‌رى ژى هه‌ڤدژه، كو دبێژیت: “خیر الناس من نفع الناس” ل ئه‌وى ده‌مى كورد، تورك و فارس تێگه‌هشتن كو بانه‌كه و دوو هه‌وا (القیسي، 2011، 35).
دیسان (دیڤید ماكدوێل) باسێ فتوحاتان دكه‌ت و دبێژیت: ل سه‌رده‌مێ فتوحاتان ده‌سته‌واژه‌یا “كوردى” ب ڕامانا كۆچه‌ر دهات، ل سه‌دساڵییا یازدێ به‌ره‌ڤ سه‌رى، گه‌له‌ك مێژووناس و گه‌ڕۆكان ته‌ماشه‌ى ده‌سته‌واژه‌یا “كوردى” دكر وه‌ك هاوتایا ده‌سته‌واژه‌یا “ڕێگر” و ئه‌ڤ چه‌نده ل سه‌دساڵییا نۆزدێ ل جه‌م گه‌ڕۆكێن ئه‌وروپى ژى دووباره‌بوو، ل ناڤه‌ڕاستا ئه‌وێ سه‌دساڵييێ ده‌سته‌واژه‌یا “الاكراد” ب ڕامانا گه‌لێ خێله‌كییێ ب زمانێ كوردى دئاخڤن، ب كار هات (ماكدوێل، 2004، 49). ئه‌ڤه چپكه‌كه ژ ئه‌وێ سه‌ره‌ده‌رییا خراب ئه‌وا تورك، عه‌ره‌ب و فارسان ل گه‌ل كوردان دكر، هه‌م ڕه‌گه‌زپه‌رست بوون، هه‌م وێنه‌یه‌كى نه‌شیرین ل سه‌ر میلله‌تێ كورد ددا گه‌ڕۆك، مێژووناس و نڤیسه‌ران.
ل سه‌رده‌مێ عه‌باسییان، هه‌ستێ ژێیاتییا عه‌ره‌بى هاته ده‌ربازكرن، پڕانییا ئه‌و هێزا (ئه‌مه‌وى) ژناڤبرین (مه‌والى) بوون، ئانكو نه‌عه‌ره‌ب بوون به‌لكو كورد و فارس بوون، ل ئه‌وى ده‌مى یا گرنگ نه بنه‌ڕه‌تێ ئیتنى بوو، به‌لكو دلسۆزى و شیان بوون. مه‌غول و ته‌ته‌ر هاتن داكۆكى ل هزرا ئیتنى و ڕه‌گه‌زپه‌رستییێ كرن، پاشى تورك هاتن ب ناڤێ ده‌وله‌تا عوسمانى ده‌مه‌كى درێژ ل سه‌ر هه‌مان ڕێباز مه‌شیان. ئه‌وان ڕوودان و ڕه‌فتاران كاریگه‌رییا خوه ل سه‌ر ناخ و ده‌روونێ كوردان هێلا و هێدى هێدى به‌ره‌ڤ نه‌ژادێ خوه‌یێ ئیتنى و نه‌ته‌وه‌یى چوون و هزركرن و ل به‌رسڤان گه‌ڕیان، بۆچى ئه‌ڤ نه‌ته‌وه‌یێن دى هه‌موو شانازییێ ب نه‌ته‌وه و ئیتنێ خوه دكه‌ن؟ بۆچى پشته‌ڤانییا هه‌ڤنه‌ته‌وه‌یێن خوه دكه‌ن؟ بۆچى كورد ب هه‌مان كار و ئه‌رك ڕانابن؟ چ كێماسى ل نه‌ته‌وه‌یا وان هه‌یه؟ بۆچى شه‌رمێ ژ ئیتن و نه‌ته‌وه‌یا خوه بكه‌ن؟ ئه‌ڤ چه‌نده بوو ئه‌گه‌ره‌ك بۆ په‌یدابوون و خورتبوونا هه‌ستێ نه‌ته‌وه‌یى ل جه‌م كوردان و هێدى هێدى گه‌شه كر، باوه‌رى بۆ كوردان دروست بوو كو پره‌نسیپێن (دادى – یه‌كسانى) و گه‌له‌ك تێگه‌هێن دییێن جوان و بریقه‌دار ئه‌و خاپاندینه و ڕه‌نگه ب تنێ ئه‌ڤ تێگه‌هێن نموونه‌یى ل كۆمارا ئه‌فلاتۆنى بهێنه دیتن(القیسي، 2011، 36).
| ده‌وله‌تا عوسمانى (333) ساڵان نه‌دهێلا لێكنێزیكبوون و ئێكگرتن د ناڤبه‌را میرگه‌هێن كوردیدا چێبیت، به‌رده‌وام ناكۆكى و دووبه‌ره‌كى د ناڤبه‌را ئه‌واندا دئافراندن. |
ده‌وله‌تا عوسمانى (333) سێسه‌د و سیهـ و سێ ساڵان نه‌دهێلا لێكنێزیكبوون و ئێكگرتن د ناڤبه‌را میرگه‌هێن كوردیدا چێبیت، به‌رده‌وام ناكۆكى و دووبه‌ره‌كى د ناڤبه‌را ئه‌واندا دئافراندن، ئانكو ژ ساڵا 1514ێ هه‌تا 1847ێ، ساڵا ڕووخان و ژناڤچوونا میرگه‌ها بۆتان، دووماهیك میرگه‌ها كوردى ل سه‌ر ده‌ستێ ئه‌وێ ده‌وله‌تێ. ژناڤچوونا میرگه‌هێن كوردى كاریگه‌رییه‌كه مه‌زن ل سه‌ر ڕێڕه‌وا مێژوویا كوردى و پاشه‌ڕۆژا سیاسى و جڤاكییا كوردان هه‌بوو. به‌رى ڤێ مێژوویێ كوردان په‌یوه‌ندى ل گه‌ل سولتان، صدر الاعظم و والییان هه‌بوون، ب نه‌مانا ئه‌وان میر و میرگه‌هان هنده‌ك هێزێن بچووك و لاوازێن ناڤخۆیى دروستبوون، هێزێن ئاغا، شێخ و سه‌رۆكهۆزان بوون، ئه‌وانژى بۆ پاراستنا به‌ڕژه‌وه‌ندییێن خوه كێبڕكێ دكرن، په‌یوه‌ندى ل گه‌ل به‌رپرسێن حكوومییێن بچووك ژ ده‌ڤه‌رداران و ڕێڤه‌به‌رێن ناوچه و بنگه‌هان هه‌بن، هۆسا و ب درێژییا ده‌مى دیارده‌یا خۆفرۆشييێ و جاشایه‌تییێ ل سه‌ر ده‌ستێ شێخ، ئاغا و سه‌رۆكهۆزان په‌یدابوو. نۆكه‌ژى عه‌شیره‌ت ل هه‌مبه‌ر ئێكه‌تییا نه‌ته‌وه‌ییا كوردان و گه‌شه‌كرنا هه‌ست و هۆشێ نه‌ته‌وه‌یى ئاسته‌نگا سه‌ره‌كییه، ته‌گه‌ره‌یه‌ژى د ڕێكا ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا نه‌ته‌وه‌یى یا كوردان دا(هڤیركان، 2012، 8 – 9). هه‌ر سه‌باره‌ت گیانێ خێله‌كییێ كوردان، فازل كریم احمد (مامۆستا جه‌عفه‌ر) جه‌خت دكه‌ت و دبێژیت: ڕۆهن و ئاشكه‌رایه گیانێ خێله‌كییێ به‌ربه‌لاڤ، نه‌هێلایه هه‌ستێ نه‌ته‌وه‌یى د مێشك و ده‌روونێ كورداندا دروستبیت(احمد، 2010، 61).
