كووچكێ قەدەغە

( دیارییە بۆ گیانێ بابێ من)
دەمهات نوری عەبدال

ئەم هێشتا زارۆكبووین گڤگڤا بایێ گەرمێ هاڤینێ بوو، دەمێ كو ئەم ژ تاڤسۆركێن ئێڤارەكا ژانگرتی دا برێكەڤت بووین. ئەم ل سەر ڕێكەكا تۆزگرتی و بەركێش بووین. د پشتا ترۆمبێلەكا چادركری و كەڤناردا دچووین. لێ ئەڤێ جارێ چوونا مە نە وەكو چ چوونێن دی بوو! ژبەر كو، كووچكێ مە نە ل گەل مە بوو. بەلێ ل دویڤ ترۆمبێلێ دبەزی! ئەم هەر دچووین و چوون نە ب دل و حەزا مە بوو. كووچكێ مە ژی، نە ب حەزا خوە ل دویڤ مە دبەزی. مە حەزكرنا كووچكێ خوە باش دزانی و وی ژی ب كەلەژانی دخوازت وەكو هەر جار ژ نێزیك تێر بهێن بكەتە مە.
من هەست ب ژان و وێرانییا ڤەقەتیانێ دكر، خوە دلێ من ژبەر ڤێ هەستدارییێ دلەرزی. ئێكەمجار بوو ب ئەڤی ئاوای من هەست ب تەزینكێن ل سەر لەشێ خوە دكر. بەری هینگێ ب ڕۆژەكێ بابێ من شیشكا ڕادیۆیا خوە كێشابوو و ب مەرەقداری پێكۆلا بهیستنا ئێزگێ كوردی ل سەر ئۆپراسیۆنێن ئەنفالێ دكر. ژنشكەكێڤە دەنگێ پارچەیا داوییێ ژ بسترینا سترانێ بلند بوو (هەوار كوردا هوینێ بكن بلەزینن، هوینێ كاغەز و پێنۆسەكێ بینن) و وەها دەمێ تەشویش ل سەر ڕادیۆیێ زێدە دبوو! بابێ من، ب ڕێكا ئاورێن خوە یێن ونبووی مینا نهێنییەكا جاندار و ب بێهن هەلكێشانەكا ب زۆڕی دگۆت: ئەڤێ جارێ یا مە كوردا ژ بنی چوو! ل بەر تەشویشێ ڕا دەنگێ سترانێ بلند بوو ڤە (مە ژ ڤێ بندەستییێ دەرینن، هاوار هاوار هاوار).
من ب خوە ل وی دەمی زمانێ كووچكێ خوە گەلەك باشتر ژ زمانێ مللەتێ خوە دزانی! لێ، بابێ من نەكو ب تنێ ل قەدەرا سترانێ و هاڤیبوونا ملیۆنێن كوردان گەهشتبوو، بەلكو د بنەكۆكا ڕامانا پەیڤا ئەنفال ژی گەهشتبوو. لەوڕا ژی پێشبینییا ب حنێرا كوشتن و بێسەروشوینبوونا سەد و هەشتێ و دوو هزار كوردێن ئەنفالبووی ژی كربوو!
ئەز ل پەیسكا چاڤناسینا چاڤێن خوە یێن شەرمۆكی بووم، دەمێ كو هەر ل وێ ڕۆژێ بابێ من بۆ مە بەحسێ سەردەمێن نەخوەشێن دیرۆكێن كوردان دكر، بتایبەت دیرۆكا ژ دایكبوونا من ل مەرگەساتا سالا 1975ێ، دەمێ شورەشگێرێن كورد، سەرێ خوە د چەماند و لپەی ئاوازێ خەمبارێ دیرۆكێ دا دگۆتن؛ (ئەی وەلات، ئەی بێ وەفا، ئەڤ چەندە ژ بۆ سزادانا تە بەسە كو هەستیێن من دناڤ ئاخا تەدا نەهێنە ڤەشارتن).
من زێدە ژ بهیستنا ڤان جۆرە سەربووران حەزنەدكر. چونكی، ژبلی بێهەتكی و خیانەتكرنێ تشتەكێ دی من نەدبهیست. لێ دەروونێ بابێ من هند تێكچوو بوو، كو مرۆڤی ب چ ڕەنگەكێ باوەری ب دەرمانكرنا برینێن دەروونی نەمابوو.
ئەز د ئەڤان ئاشۆپاندا بووم، لێ ژ نشكەكێڤە ڤەجنقیم. نەترسا من و نە ژی ترسا كووچكێ من هند ژ دەنگێ فرۆكەیێن شەڕكەر و سەربازێن زیلا و حەشامەتا سەربازێن خوینەلۆیێن حزبا بەعس نەبوو، هندی ترسا مە ژ ژێكڤەبوونا مە یا هەتاهەتایی و جەرگبڕ بوو. ئەو دەمەك بوو من و كووچكێ خوە ل هەڤ نێرینا ئاورییێن هەڤدو ڕۆندك ل بای وەردكرن! مە هزر دكر، كو هەمی هەدار و بەختەوەرییا مە ل ڤێ دونیاییا خوەرخاپێن ب تنێ هەڤگەهشتنا مەیە. لێ، ئەم هەر دچووین و كووچكێ مە ژی ب هەناسەیێن خوە یێن بێهنچكبووی و وەستیایی ڕژدتر ل پەی مە دهات.
ئەم ل بەرامبەری قونتارا گوندی ل بنتارا ڕێكا دەشتێ دچووین، گوند ب خوە ئێك ژ گوندێن تژی ناوسك و شكەفت و شوینوارێن دێرین بوو. مرۆڤی دزانی، مللەتان ب هزارێن سالان بەری مە ژیان ل سەر ڤێ ئاخێ كرییە. ئەم ب خوە ژی وەكو بالندەیێن چەنگ شكەستی كەڤتبووین د ناڤ دەریایا عەشقا ڤی گوندی و بۆ دخەندقین! مە ژبەر گەرما ھاڤینێ مالێن خوە دبرنە گەلییێ گوندی كو گەلییەكێ هین و تژی دارێن تییێن تێرژی و كانیكێن ئاڤا تەزی بوون.
ئەو ڕێكا ئەم ل سەر دمەشین، ئەو سەرێ سێ سالان بوو و بۆ جارا ئێكێ بوو ئەم ب ترۆمبێلێ د سەرا چووین. لەوڕا ژی نە مە دزانی كیڤە چووین؟ نە ژی مە دزانی كانێ بۆچی ئەم هندە جەرگسۆتی و دامای بووین؟ لێ مە دزانی ئەم گەلەك ژ وارێ زارۆكینییا خوە دویر كەڤتبووین.
من و كووچكێ خوە ژ ڤان جۆرێن یاریكرنێ حەزنەدكر! مە زێدەتر ژ ئازادییا چیاكێن بلند و خوەزایێ وەلاتێ خوە حەزدكر. مە ل هەناسەیێن گولان و دیمەنێن نێرگزێن زەر و سپەهی و یاریكێن خوارنا نانێ گەرمێ دایكان حەزدكر. مە ژ دەنگێ شالویل و قەپ قەپا كەوێن ل سەر زناران حەزدكر. مە ژ بێهنا ئاخا بارانێ و ئاڤا زەلالا كانیكان حەزدكر. مە ژ گۆڤەند و پشكورینێن ئاگرێ نەورۆزێ حەز دكر.
ئێدی ژ دەردێ ڤێ حەزكرنێ، حەفكێن مە تژی كزگریۆك ببوون. لەوڕا، ژبەر حەزكرنێ نە ئێدی كووچكێ من شیان هەبوون بڕەویت و نە ژی ئەز جارەكێ دشیام ڤێ چیرۆكا عەجێب و جەرگبڕ ڤەگێڕمەڤە! لێ ل دووماهییێ ئەز چەند نێزیكی كووچكێ خوە دبووم و من ب دەنگێ خوە گازی دكرێ، كووچكێ من پتر ب لۆراندنەكا ئەنتیك دلۆراند! لۆرینا زێمارگرتییا كووچكێ من، بیرا من ل نالینێن برینێن قەهرەمانەكی دئینا یێ كو د سەكەراتا مرنێدا، ژبەر ژانێن برینێن خوە یێن دژوار گوهدارییا بلۆرەكا خەمبار دكر! وەها ب گۆلەیێن خوە یێن داوییێ شۆڕەشەك تژی ئاگر دكر. لێ هەڤالێن وی سەرێ خوە دچەماند و ب خوە ئاوازەكا خەمبار دژەنین و دچوون! ئەم ژی دچووین. كووچكێ مە ژی ب گاڤێن خوە ب لەزتر ل دویڤ مە دهات. لێ نە ئێدی من ئاگەهـ ژ بەرخوەدانا بابێ خوە مابوو و نە ئێدی مە دەنگێ گۆلەیێن داوییێ دبهیست. نە ژی ئێدی مە هێمایێن ئازادییێ ددیتن. هەردەر ببوو ئەنفال و وێرانی! لێ، من زانی كو ئێدی ئەز ژی مینا بابێ خوە قەدەغە مە! لێ ئەم چەند دچووین، كووچكێ مە هەر ل دویڤ مە دبەزی! لێ، چ جاران ئەم ب هەڤدو نەگەهشتین!