زەكی نەبی ئسماعیل.. د ناڤ كۆمه‌كا پرسیار و خه‌مان دا

ديدار: زه‌ڤه‌رێ مامه‌ندى

گشت زەكی نەبی ل سالا 1968ێ ل باژێرێ دهوكێ ژ دایك بوویە و خاندنا خۆ ل هەر سێ قوناغێن سەرەتایی و ناڤنجی و ئامادەیی ل دهوكێ بدوماهیك ئیناینە.
ژبەر شەرێ عێراقێ و ئیرانێ نەشیا بەرەڤ كولیژێ ڤە بچیت كو ل سالا 1986ێ خاندنا ئامادەیی ب دوماهیك ئینا بوو و ل وی دەمی گەنجێن عێراقێ و پتریا وان دبرنە د ناڤ لەشكەرێ عێراقێ دا لەورا هارب بوو و نەشیا بەردەوامیێ بدەتە خاندنا خۆ. هەر ژ زاروكینیا خۆ زەكی نەبی حەزا وەرزشێ هەبوو لەورا شیایە بیتە كەسەكێ وەرزشڤان و هەمی ژیێ خۆ ژبۆ خزمەتا وەرزشی مەزاختی یە و شیایە چەندین دەستكەڤتێن وەرزشی بۆ باژێرێ دهوكێ بدەست خۆڤە بینیت. دڤێ دیدارێ دا دێ پتر زەكی نەبی نیاسین و كاروچالاكیێن وی دەینە دیاركرن و بتایەتی د باسكتبولا دهوكێ دا ى گشتى.

– تە كەنگی دەست ب وەرزشێ كریە؟
زەكی نەبی : هەر ژ زاروكینیا خۆ من حەزا وەرزشێ هەبوو و لدەستپێكێ من یاریا تەپاپێ
دكر بەلێ هەر زویكا و ل قوناغا سەرەتایی من دەست ب یاریا باسكتبولێ كر و ل خاندنگەهێ و باشی ئەز بەرەڤ ناڤەندا وەرزشی و لاوان ل دهوكێ ڤە چووم و من بەردەوامی دایێ .

-تە كەنگی جهێ خۆ دناڤ باسكتبوولێ دا كر وەك یاریكەر؟
زەكی نەبی: ل سالا 1984ێ ئەز خۆێندكارێ ناڤنجی بــووم و ئـەز هاتمە هەلبژارتن بۆ هەلبژارتیێ عیراقێ یێ باسكتبولێ لسەر ئاستێ تازە پێگەهشتیان كو دبیتە ئێكەم پێنگاڤا من د یاریا باسكتبولێ دا وەك یاریكەر.

– رولێ تە د یانەیا دهوكێ دا چ بوو؟
* بەلێ ل سالا 1981ێ من دەست ب یاریا باسكت بولێ كری یە و ل سالا 1984ێ شیایمە ببمە یاریكەرێ تازەپێگەهشتیێن عیراقێ و د هەمان دەمـدا من یاری بۆ ناڤەندا وەرزش و لاوان ل دهوكێ كری یە و شیایمە دڤی ژیێ بچیك دا ببمە یاریكەرێ یانەیا دهوكێ و د گەل یانەیا دهوكێ و دگەل باسكت بولێ بەردەوام بووم.

– دكاروانێ خۆیێ باسكتبولێ دا تەبۆ چەند یانەیان یاری كری یە؟
* ل دەسـتپێكا من، ئەز یاریكەرێ یانەیا دهوكێ بووم و من یاری بۆ هەر ئێك ژ یانەیێن گارە و یانەیا سەنحاریب و یانەیا زاخۆ ژی یاری كری یە و تا سالا 1998ێ یێ بەردەوام بووم وەك یاریكەر.

– تە كەنگی دەست ب راهێنەراتیا یاریا باسكتبولێ كری یە؟
* ل سالا 1995ێ ئەز بوویمە راهێنەرێ یانەیا گارە و د هەمان دەمدا ئەز یاریكەر ژی بووم و ئەز شیایمە ناسناڤێ عیراقێ یێ پلا ئێك دگەل یانەیا گارە بدەست خۆڤە بینم كو دبیتە ئێكەم ناسناڤێ باسكتبولێ یێ پارێزگەها دهوكێ و ناسناڤێ من وەك راهێنەر .

– كارێ تەیێ تایبەت د باسكت بولا باژێرێ دهوكێ دا چیە؟
* ژبەركو ئەز یاریكەر بووم ل سالا 1999ێ تـا 2016ێ ئــەز بوویمە ئەندامێ دەستەیا كارگێریا یانەیا دهوكێ یا وەرزشی و دڤی دەمیدا سەروكێ ئێكەتیا باسكتبولا دهوكێ بووم.

– دەستكەفتێن تە د دەستەیا یانەیا دهوكێ دا چنە؟
* ل سالا 2008تا 2013ێ كو دبنە پێنج سال ل دویف ئێك یانەیا دهوكێ ناسناڤێ خۆلا پلا نایابا عیراقێ یا باسكتبولێ بدەست خۆڤە ئینایە و دوی دەمی دا ئەز سەرپەرشتی تیما باسكتبولێ بووم.
و ل سالا 2005ێ ل وەلاتێ سوریا وەكو سەرپەرشتیارێ تیما باسكتبولا دهوكێ بووم و من بەشداری د قارەمانیا عەرەبی یا باسكتبولێ دا كر. دیسان ل سالا 2006ێ ل وەلاتێ مەغرەب د هەمان قارەمانی دا یانەیا دهوك بەشداری كر و ئەز سەرپەرشتێ تیمێ بووم. دگەل یانەیا دهوك مە سێ جاران ناسناڤێ جاما عیراقێ یا باسكتبولێ ب دەست خۆڤە ئینایە.
ل سالا 2011ێ ل وەلاتێ فلیبین قارەمانیا ئاسیا یا باسكت بولێ سەرپەرشتیارێ یانەیا دهوك بووم و ل سالا 2012ێ ل وەلاتێ لوبنانێ د هەمان قارەمانی دا یانەیا دهوكێ بەشداری كر و شیا پلا سیێ بدەست خۆڤە بینیت و ئەز د وی دەمیدا وەكو سەروكێ ئێكەتیا باسكتبولێ دگەل شاندێ یانەیا دهوك ل وی وەلاتی بووم.

– تە باوەرنامێن راهێنەراتیا باسكتبولێ ژلایێ ئێكەتیا عیراقێ ڤە، هەبوون؟
* ل سالا 1986ێ باوەرناما دادوەریا یاریێن باسكتبولێ ژلایێ ئێكەتیا باسكتبولا عیراقێ
185 ڤە من بدەست خۆڤە ئینایە و ل سالا 1995ێ هەر ژدەستپێكا راهێنەراتیێ من باوەرناما راهێنەراتیێ ژ لایێ هەمان ئێكەتیڤە بدەست خۆڤە ئینایە.

– ژبلی یاریكەر و راهێنەر تە فەرمانبەراتیا حكومی كری یە؟
* ل سالا 1995ێ ئەز هاتیمە دامەزراندن ل وەزارەتا روشنبیری و لاوان ل ناڤەندا وەرزش و لاوێن دهوكێ. و ل سالا 2005ێ تا 2014ێ ئەز بوویمە بەرپرسێ ناڤەندا وەرزش و لاوان دهوك ل رێڤەبەریا لاوان و دڤی ژیێ خۆدا من هەست پێكری یە پتر ژ هەر دەمەكی من خزمەتا گەنج  و لاوێن باژێرێ دهوكێ كری یە د هەمی بیاڤێن وەرزشی دا و بتایبەت یاریا باسكتبولێ.

– نێرینا تە بۆ یاریا باسكتبولێ بو دەمێ نوكە چیە؟
* وەرزش ب گشتی و باسكتبول ب تایبەتی ددەمـــێ نوكە دا هاتیە پشتگوهـ هاڤێتن ژبەركو پتریا كەسێن نە وەرزشی ل جهێن وەرزشـــی كـار دكــەن، دەمــێ ئـەم گەنج ل باژێرێ دهوكێ پتر ژ 12تیمێن باسكتبولێ هەبوون و هەڤركیەكا مـەزن دهاتە كرن.

گیانێ باسكتبولێ ل باژێرێ دهوكێ هەبوو، سەرباری وێ چەندێ كو بتنێ ئێك یاریگەهـ هەبوو ئەوژی یاریگەها ئامادەیا كاوە بوو. نوكە ژمارا هولێن یاریگەهێن باسكتبولێ ل باژێرێ مە پترن ژ ژمارا یاریكەرێن باسكتبولێ ئەڤەژی ب مخابنیڤە.

– تو دشیێ دەمـێ نوكە دا بۆ باسكتبولا دهوكێ چ بێژی؟
* پارێزگارها دهوكێ كانیكا یاریكەرێن باسكتبولێ بوو و هەر دیسان دهاتە نیاسین پایتەختێ باكست بولا عێراقێ كو یانەیا دهوك شیایە پێنج جارا خۆلا نایابا عێراقێ بدەست خۆڤە بینیت و هەر دیسا سێ جارا ژی كوبا عێراقێ بدەست خۆڤە بینیت، لێ ب مخابنیڤە بۆ ده‌مێ 10سالانە هیچ یانەیەك ل دهوكێ نەشیایە
بدروستی خۆ لڤێ یاریێ بكەتە خۆدان و ئەڤ یاریە مریە و سەرباری وێ چەندێ كو پتر ژ17یانەیان ل باژێرێ دهوكێ هەنە لێ هەمیان فوكسا خۆ دانایە سەر تەپا پێی و ئەوژی نە د ئاستێ پێدڤی دایە، باسكتبول ژی هاتیە پشتگوهـ هاڤتێتن و ئەز دبینم ئەڤە شەرمزاری یە.

– ئەگەر چنە پایتەختێ باسكتبولێ مریە و نەمایە؟
* ب نێرینا من دەمێ دەستەیا هەر یانەكێ دهێتە هەلبژارتن دڤێت ئەندامێن ڤی دەستەیێ هەمی جورێن وەرزشان تێدا ئەندام بن، ب مخابنیفە یانەیێن مە چ ئەندامێن دەستەیا كارگێری ژیاریكەرێن باسكتبولێ تێدا نینن، لەورا نەشیاینە باسكتبولێ ساخ بهێلن وئەگەرژی یانەیێن مە بخۆنە.
– بوچی ئەم نەشیاین دیانەیا دهوكێ دا

باسكتبولێ بهێلین ساخ؟
* ژبەركو دەمێ مە یاریا باسكتبولێ ئەنجام ددا، مە لسەر بدەست ڤە ئینانا ئەنجامێن باش یاری دكر، نە ل سەر ئاڤاكرنا یاریكەران. مە یاریكەرێ حازردڤیا ژبەركو دا ئەنجامێن باش بدەست خۆڤە بینن. ئەم ژ هندێ دترسیاین بیێ ئەنجامێن باش دێ ئەو كەس ئێتە گوهرین. یاریكەر نەهاتینە ئاڤا كرن، كو ددەمەكی دابوون ئەم نەشیاین بخۆ مفای ژێ وەربگرین لەورا ئەم نەشیاین د یانەیا دهوكێ دا باسكت بولێ
بهێلین ساخ.

– تو یێ ب هیڤی جارەكا دی باسكت بول ساخ ببیتە ڤە ل دهوكێ؟
ئەڤە خۆزیا هەر كەسەكێ وەرزشڤانە، بەلێ ئەز یێ بێ هیڤی مە ژبەركو دەمێ یاریەك بەرەڤ پێشڤە دچیت دڤێت تو گرنگیێ ب چەند خالەكا بدەی، بۆ نمونە دڤێت ناڤەندێن وەرزش و لاوان پویتە پێ بهێتە دان و پشتەڤانی لێ بهێتە كرن ژلایێ حكومەتێ ڤە، ژبەركو یاریكەر ل ڤان جهان دهێتە دیاركرن، هەر دیسان ژێرخانەكا وەرزشی یا ساخلەم نینە و تا نوكە ئەم نەشیاینە پلانەكا دێژخایەن بدانین داكو بۆ چەند سالێن دی باسكتبولێ ڤەگەرینە هێزا جاران.

 – د ژیانا خۆ یا وەرزشیێ دا، تو یاریكەریێ دهەلبژێری یان راهێنەریێ؟
* هەر ئێك دەمەكێ جیاوازە ژ روویێ ژیێ مروڤی یان ژی هێزا مروڤی، بەلێ ژیانا من دەمێ ئەز یاریكەر گەلەك خۆشتر بوو ژ دەمێ ئەز راهێنەر و سەرپەرشتیارێ باسكتبولێ، ژبەركو ب تنێ ئاستێ یاریكرنێ لسەر ملێ من بوو و هەر ئەنجامەكێ یاریێ چ كارتێكرن و گازندە بۆ من نەدبوون، بەلێ دەمێ راهێنەر و سەرپەرشتیار ئەركێ من پتر بوو و هەر ئاستەنگەكا هەبا د یانەیێ دا بۆ من ڤەگەریت، رازیكرنا هەمیان ژی گەلەك یا بزەحمەت بوو، لەورا دێ بێژم خۆزی جارەكا دی شیابام ببمە یاریكەر.

– تشتەك هەیە بناڤێ كوتلەچی دناڤ باسكتبولێ دا؟
* دەمێ هەبوونا گەلەك یاریكەران و نەبوونا یاریگەهـ و پێدڤێن یاریا باسكتبولێ، مە گوه ل ڤێ پەیڤێ (كوتلەچی) نەدبوو، بەلێ پشتی یاریگەهـ و كەلو پەل و پارە زێدە بووین، ئەڤ پەیڤە مە گوهـ لێ بوو. ب مخابنیڤە بوونە گروپ گروپ و ئەڤ چەندە بۆ ئەگەرەكێ مەزن هەڤركی و كێشە دناڤبەرا یاریكەر و راهێنەران دا پەیدا ببن. هەمی ژی بوونە ئەگەرێ كوشتنا وەرزشێ و ب تایبەتی باسكت بولێ.

– ژبلی یاریكەر و راهێنەر تە دادڤانیا
باسكتبولێ ژی كریە؟
* بەلێ، ژبەر حەزا من بۆ ڤێ یاریێ و ژ سالوخەتێن یاری كەرێن باسكتبولێ ژی لسەر وی ئەركە دادڤانیێ بزانیت و سوپاس بو خۆدێ ئەز شیام باوەرناما پلە ئێك یا دادڤانیا باسكتبولێ بدەست خۆڤە بینم، ب مخابنیڤە ژبەركو خۆلا باسكتبولا كوردستانێ نەبوو دوی دەمی دا، ب تنێ من دادڤانیا تیمێن یانەیێن دهوكێ كریە و هەر دیسان لسەر ئاستێ زانكویان ژی، ژبلی دادڤانیا باسكتبولێ من دادڤانیا ڤولی بولێ و تەپا دەستی ژی ل باژێرێ دهوكێ كریە.

– دوماهیك پەیڤ و ئاموژگاریا تە چیە؟

* ئەز هیڤی دكەم و خۆزیا من ئەوە جارەكا دی ئـەڤ یاریە ل بـاژێـرێ دهوكێ بهێـتە ئاڤاكرن و خۆ ل گەنجان بكەنە خۆدان و لسەر راگەهاندنێ ژی ئەركە دیڤچوونێ بكەتن و وێ گرێكێ ڤەكەت ئەوا هندە سالە گرێدای، ئاموژگاریا من ژی بۆ حكومەتێ و بو هەر كەسەكێ د وەرزشـێ دا كار بكەت ئەوه كو بلا گرنگیێ ب وەرزشا خاندنگەهان بدەن و ناڤەندێن لاوان خۆ لێ بكەنە خۆدان دا بشێن جارەكا دی پێكڤە ڤێ یاریێ گەشەیێ پێ بكەین و باژێرێ دهوكێ و گەنجێن دهوكێ بەرەڤ یاریا باسكتبولێ ببەین و وەكی جاران ناڤێ دهوكێ یێ وەرزشی ڤەگەرینین.