جەواد سەلیم پەیكەرسازێ ئازاديیێ

شێروان حه‌سه‌ن سالح

ئەز نە نڤیسەرم.. كەرستێ نڤیسەری خامەیە، بەلێ‌ كەرستێ من رەنگ و راستەهێل و فۆرمەنه‌.
بەلێ‌ ئەم هەردوو مرۆڤین، نڤیسەر ب هەستان دەربڕینێ ژ دیتنێ دكەت.. هێمایێن سەمەر د مێشكێ وی یێ هوندر دا هەنە كو پەیڤن و پەیڤا لسەر كاغەزێ رێز دكەت و دبێژیت بخوینە، خوینەر پەیڤ پەیڤ دیڤچوونا رستێن وی دكەت، ل گورەی تێگەهشتنا خۆ ڕامانان ژناڤ رستاندا دەردئێخیت و هەوڵ ددەت خواندنا وی یا مشت بیت.

ئەگەر تو یێ ب چەنس بی، كە واتە تو ئێكی ژ 97% ژ خەلكێ عیراقێ كو ژبلی جیهانا پەرتۆكان دجیهانەكا دی دا دژی، بەلێ‌ ئەزێ پەیكەرساز یان وێنەگر، من چ جیاوازی دگەل نڤیسەراندا نینە.
جەواد سەلیم ل ساڵا 1921 ل ئەنقەرە ژ دایك و بابەكێ عیراقی هاتیە سەر دونیایێ، دناڤ خێزانەكا هونەرمەند و شێوەكار دا مەزن بوویە، هەر ژ زارۆكینی یاریووكێن زارۆكان ژ تەقنێ چێدكرن.
خواندنا خۆ یا سەرەتایی و ناڤنجی ل بەغدا بدووماهی ئیناینه‌، ل ساڵا 1931 ب پەیكەرەكێ زیڤی بەشداری د پێشانگەهەكا هونەریدا كر ل بەغدا و هاتە خەلاتكرن، ژبەر دەست و هزرێن وی یێن هونەری بۆ فەرەنسا هاتە ڕەوانەكرن و هەتا ساڵا 1939 ل وی وەڵاتی ژیا.
ل پاریس دەلیڤە بۆ رەخسا تێكەلی رەفێن هونەرمەندێن رەسەنێن جیهانی ببیت و ژ شەرابا كانیێن هونەری ڤەخوت، د وێ قۆناغێدا جەواد سەلیم گەشە ب شیانێن خۆ دا و ئاسویێن هزرێن خۆ بەرفرەهـ كرن، دا ژ پاریس قەستا رۆما بكەت.
دگەل دەستپێكا شەڕێ جیهانیێ دوویێ جەواد سەلیم ڤەگەڕیا بەغدا و ل مۆزەخانێ كاركر و پشتی بدووماهی هاتنا شەڕی ل ساڵا 1946 بەرەڤ لەندەن مشەخت بوو دا درێژیێ بدەتە خواندنا خۆ، ل بریتانیا ب دیتنا هونەرمەندا ناڤدار لورنیا شاد بوو، نە بتنێ هونەرێ شێوەكاری نە بوو ئەگەرێ هەڤنیاسینێ دناڤبەرا جەواد سەلیم و خانم لورنیا دا، بەلكو هوزان و شانۆ و مویوزیك و هەست نازكیا جەواد بوونە ئەگەرێن پێكڤە گرێدانا وان هەتا پەیوەندیا هەڤژینیێ دناڤبەرا واندا هاتیە پێكئینان.

هونەر نە ئەوە وێنەكێ (لوسیێ گاردی) یان وێنێ سێڤەكێ دورست بكەی، هونەر ژ وێ چەندێ پیرۆزتر و ئاست بلندتره‌، هونەر پارچەكە ژ موزارت، روویەكە ژ مولیری، هوزانەكا جەواهری یە، كەڤاڵێ كورنیكایە، ژبەركو ڤان هەمووان خزمەتا مرۆڤاتیێ یا كری.
جەواد سەلیم ژی یێ دوور نەبوو ژ شكسپیر و مولیر و گەلەك هونەرمەندێن جیهانی و ناڤدارێن وەكو وان، ژبەركو هزرێن جەواد سەلیم ل پێشی وی بوون، لەوڕا بوو ئێك ژ باشترین هۆكارێن گەشەپێدانا روشنبیریا عیراقێ، ئەوا ب درێژاهیا بدەهان ساڵا بیاڤێن هەلبەست و ستران و پەیكەرسازی و شێوەكاریێ نە شیایین كەسەكێ وەكو وی پەیدا بكەن.
جەواد سەلیم ل بەغدا پشكا پەیكەرسازی ل پەیمانگەها هونەرێن جوان دامەزراند، دیسان دگەل هونەرمەندان (شاكر حەسەن سەعید و محەمەد غەنی حكمەت) كۆمەڵا هونەرێ نووخواز دامەزراند، هەر وەسا ئێك بوو ژ دامەزرینەرێن سەندیكا شێوەكارێن عیراقێ، د پێڤاژوویا خۆ یا هونەریدا شەنگستێن خواندنگەها هونەرێ نووی ل عیراقێ دانان.
جەواد سەلیم هونەرمەندەكێ رژد و چالاك بوو، بەشدارێ ئێكانە بوو ژ رۆژهەلاتا ناڤین د بەریكانا پەیكەرسازیا جیهانیدا و پەیكەرێ‌ وی (زیندانیێ سیاسیێ نامۆ) دووەم خەلاتێ نەتەوێن ئێكگرتی د وێ بەریكانێدا بدەستڤە ئینا و هێشتا دانەیا برونزیا وی خەلاتی ل نەتەوێن ئێكگرتی یا پاراستیە.
سەرباری كو جەواد سەلیم گرنگی ددا رەسم و شێوەكاریێ، بەلێ‌ د ناڤ خۆدا پرۆژەكێ پەیكەرسازیێ مەزن هەبوو، رهـ و ریشالێن وی كاری بۆ كلتورێ هونەریێ وەڵاتێ میزۆپۆتامیا ڤەدگەریان كو گەلەك كارێن هونەرێ شێوەكاری ل پاش خۆ نەهێلاینە، بەلكو پرانیا شینوارێن شارستانیەتا میزۆپۆتامیا ل پاش خۆ هێلاین، پەیكەرێن زێری و نەخش و نیگارێن بەرز و پێشچاڤن، و ژبەركو جەواد سه‌لیم ژی خودان ئارەزوویەكا گەش و بەرهەمدار بوو، هیچ جارەكێ ئەزموونێن جیهانی كۆپی نەدكرن بەلكو ب وێرەكی شوین تبلێن خۆ لسەر كارێن خۆ یێن رەسەن دهێلان.

هیچ جارەكێ جواد سه‌لیمی ئەزموونێن جیهانی كۆپی نەدكرن بەلكو ب وێرەكی شوین تبلێن خۆ لسەر كارێن خۆ یێن رەسەن دهێلان.
جەواد سەلیم دبێژیت: هونەرمەندێ دروست پێدڤیە بزانیت چ كەڤالەكی وێنە بكەت و بۆچی وێنە بكەت؟ پسیار دكەت: چ رامانەك د وێنەكرنا دارخورمێدا هەیە كو فۆتۆگرافەك دشێت وێنەی بۆ بگریت، یان چ دەربرین د وێنەكرنا سێڤەكێ دا هەیە؟
جەواد سەلیم هژمارەكا زۆر و هەمەجورێن كارێن هونەری ل پشت خۆ هێلاینە، ژوانا كەڤاڵ و نەخشەكێشان ب حبری و پەیكەر و دیزاین، گەلەك ژ كارێن وی ل پەیمانگەهێن ئەوروپا هاتینە نمایشكرن و دهێنە خواندن.
پەیكەرێ‌ ئازادیێ (نصب الحریە) ل بەغدایا پایتەخت ئێكە ژ ناڤدارترین كارێن هونەرمەندی و بوویە سمبولەكا ژیانا وی، ژبەركو ناڤێ پەیكەرێ‌ ئازادی ناهێتە گوتن ئەگەر ناڤێ جەواد سەلیم دگەلدا نەبیت، ئەو پەیكەرە ئاماژەیە بۆ دەستپێكێن پەیدابوون و سەرهەلدانا سیكولاریزمێ ل عیراقێ و دەربرینە ژ روودانا (14) تیرمەهێ یا ساڵا 1958 كو ورچەرخانەكا دیروكیا عیراقێ بوو.
ماوێ دوو ساڵان جەواد سەلیم و تێمێ دگەلدا ل ئیتالیا دمژوولی چێكرنا پەیكەرێ‌ ئازادی بوون، كارەكێ بزەحمەت و هەستیار بوو، فشارەكا دەروونی و جەستەیا مەزن ئێخستبوو سەر جەواد سەلیم.
دئێكەم ساڵڤەگەرا كودەتایا (14) تیرمەهێ دا، داخواز ژ جەوادسەلیم هاتەكرن لەزێ د تمامكرنا پەیكەرێ ئازادیێ دا بكەت، بەلێ جەواد سەلیم نە ژ وان هونەرمەندان بوو كارێن خۆ بلەز ئەنجام بدەت ژبەركو دزانی لەزكرن دكاریدا، دێ بەرهەمەكێ لاواز پەیدابیت.

عەبدولكەریم قاسم هاتە هاندان گڤاشتنێ ل جەواد سەلیم بكەت پێخەمەت تمامكرنا پەیكەرێ‌ ئازادیێ و كەسایەتیا وی بكەتە بەشەك ژ پەیكەری.
وی سەردەمی رەوشا بەغدا و عیراقێ هێژ یا ئاڵۆز بوو، هەوڵ و پلانێن كودەتایا بدووماهی نەهاتبوون، ئێدی عەبدولكەریم قاسم هاتە هاندان گڤاشتنێ ل جەواد سەلیم بكەت پێخەمەت تمامكرنا پەیكەرێ‌ ئازادیێ و كەسایەتیا وی بكەتە بەشەك ژ پەیكەری و عەبدولكەریم قاسم هاتە نەچاركرن بچیتە رۆما ژبۆ راوستانێ ل سه‌ر وی كارێ هونەریێ دهێتەكرن.
دگەل وان هەوڵ و گڤاشتنان جەواد سەلیم هەست ب بێزاری و نەخۆشیان دكر، پشتی پەیكەر بدووماهی ئینای، پارچە چارچە ژ ئیتالیا ڤەگوهاستنە بەغدا و داخواز ژ حكومەتێ كر شارەزایەكێ ئیتالی ب ئەركێ پێكڤەگرێدان و لەحیمكرن و هەلاویستنا پەیكەری رابیت.
دگەل وان پێشهاتان جەواد سه‌لیمی ماڵئاڤاهی كر، حكومەتا عیراقێ ژی رازەمەندی لسەر داخوازیا وی كر و شارەزایێن ئیتالی ئینان بۆ پێكڤەگرێدان و هەلاویستنا پەیكەری و بڤی شێوێ ل گورەپانا (تحریر) دهێتە دیتن.
پەیكەرێ‌ ئازادی كارەكێ هونەریێ تێكەلی روودان و گوهرینكاریێن سیاسی بوو، دناڤەرۆكا خۆدا دەربرینێ ژ رەهەندێن سیاسی و مرۆڤایەتی یێن ئاست بلند دكەت.
پەیكەر كو ژ (14) پارچا پێك دهێت وەكو دیمەن ئاماژەیە بۆ لافیتێن د خۆپێشاندانێن جەماوەریدا دهاتنە بلندكرن، بەلێ‌ ژلایێ براوردكرنا كلتوری ڤە، پەیكەر شێوازێ مورێن باڵوڵیێن سومەری ددەت، ژبەركو ب زڤراندنا مورەكا باڵولی یا سومەری لسەر لبنەكێ تەقنێ، دێ ئەنجامەكێ هەڤشێوێ پەیكەرێ‌ ئازادی دەركەڤیت.
هەر چاوابیت بەری جەواد سه‌لیم مالئاڤاهیێ بكەت پەیكەرێ‌ ئازادی تمامكر، دا ببیتە سمبولەك و سامانەكێ هونەریێ كێم وێنە بۆ عیراقێ و ب دورستی ژی ب سەرپشكێ كارێن پەیكارسازیە لسەر ئاستێ وەڵاتێن عەرەبی.
پەیكەرێ‌ ئازادی نیڤشكێ ئەزمونێن سەلیم جەوادیە، دووماهی داهێنانا جەستەیێ وی یێ وەستیایی بوو، گیانێ جەواد سه‌لیم د گەل پارچەیێن پەیكەرێ‌ ئازادی دحەلیا. ب دووماهی هەناسەیا ژیانا خۆ، ژیانا هەمیشەیی دا وی سومبولێ هونەریێ مەزن و دەگمەن.