هه‌ناسه‌یێن (دلبرین)ی ژانن!
محسن عەبدلڕەحمان
هەناسە شعر یان برووسکە شعر هەلویست یان هەستەکێ رەڤاندییە، د ئاشۆپی یان هزرێ دا دبوریت، شاعر ب پەیڤێن کێم و رستەیێن کورت دادرێژیت.
گۆمان ناکەم کو پەیڤێن ل دور رەخنەیا رێڤەبرن و کارگێریێ د وەلاتەک وێرانکری و جڤاکەک پاشڤەمای دا، ژ ڤەژەنا مەترسیدار و تاوانبارکرنێ یا ڤالانابیت، چنکو ئەو رۆهنە خۆدیکە و باشترین پیڤەرێ سالیسکی و دووروویاتی یە، ئەڤە گرێدای سرۆشتێ جڤاکی و وێ زهنییەتا بەربەلاڤ و ئەقلییەتا ئایدولوژی و حزبی یا زالە، هەمبەر هەر لێبرسین و رەخنە و گۆمانکرنێ، ل سەر هندەک لایەن و کەسێن قەدەغە و موحەرەم ل سەر رەخنە و لیپڕسینێ! ئەڤێن د بێژنێ د ناڤ گیخا پیرۆزدا (هێلا سۆر)! ئانکو د جیهانا پاشڤەمای دا هندەک کەس و باوەری و پلە. خودان دەستهەلاتەک رهانە، د سەر رەخنە و لێپڕسینێدانە، ئەڤ پایە و خۆیەتیێن پیرۆز (هو أمير الـمؤمنين يفعل مايشاء)! ئانکو ل رۆژهەلاتێ ئازادییا رادەربڕینێ درەوەکە ژ درەوا پێکڤەژیانێ بەلی و مەزنترە! ئانکو تو یێ ئازادی هندی د تۆخیبێ چەروانێ من دا ب چەری، د بیاڤێ چەرخا من دا بزڤرێ! و هەکە فەرەستی ئەو وەکو کلکدارەک گەردونی ڤەوەشیایی و ژناڤچووی!
شعرێ ئالاڤێن زمانه‌ڤانیێن جودایێن ده‌ربڕینێ بكارئیناینه و شێوازیێن نوی ڤه‌دیتینه و لگه‌ل كاودان و پێشهاتان خۆ گۆنجاندییە، هۆسا به‌رده‌وامبوویه تاكو دووماهیك جۆرێ شعری بناڤێ هایكو په‌یدابووی.
ل ڤێرە و د جڤاکێ مە دا ئازادییا رادەربڕینێ درەوە ل خۆ و سڤکاتییە ب وەرگری، چنکو گیخا پیرۆز ل دوۆ مەیە و توکا ترسێ د گەردەنا مەیە، لەورا هەمی رەخنە د هشێ مە دا ب یاخیبوون و سەرداچوون هاتینە نیاسین، هوسا رەخنەیا ئەرێنی ژی بەرگۆمانبوو (تاکو درەو بوویە راستی سەرێ خۆدانی تێچوو)! هوسا مە رەخنەیا ئەرێ ژ (دلسۆزی) و رەخنەیا نەرێ (جاشهزری) ژێکنەڤاڤارتن، جاشهزری کمکمەی یا سەرەدەریێ یە و رەخنە ئانکو دلسۆزییا راستگۆ و وێرەکییە و نموونە گەلەکن، ژ مسرێ گاورکرنا راگرێ وێژەیا ئەرەبی(تاها حسێنی) ل سەر دەستێ شێخێن ئەزهەرێ ژ بەر پەرتووکا (فی الادب الجاهلی)، بەسسە و ناچم لایەنێ سیاسی کو رۆژهەلات بگشتی هاڤڕێ سالیسک و جاشهزرانە، لەورا بو گوهۆرینێ فەرە دەست ژ باوەریێن رها و بڕیارێن پێشوەخت ئەوین دەلیڤەیا لێکتێگەهشتنێ ناهێلن بەردەین، ئەوێن بەرێ جڤاکی ددەن ئایدولوژیکرنا ئێک دیتن (ئەوێ نەدگەل من دژی منە)، ب مەرەما چێکرنا ئەوێ دی یێ وەهمی (دوژمن)! لەورا هەناسەیێن دلبرینی وەکو ژان هاتینە.
ئێكه‌م شێوه‌یێ وێژەیی بۆ ده‌ربڕینا دلینییا مرۆڤی یا دركاندی دبیت شعر بیت، شعر دێ مینیت هندی مرۆڤی هەست و ئاشۆپە مابن، رێزکرنا پەیڤ و دەستەواژەیان ب لێکدانا خوازە و کورتکرنێ، داگرتن ب هایدان و وێنەیان..نابنە شعر ئەگەر رەگەزێ جوانناسیێ ژێ کێمبیت، شعرێ لگه‌ل کاروانێ ژیێ مرۆڤی و پێدڤییا وی قۆناخ بڕینە و گه‌شه‌كرییه، چنكو شعرێ ب ئالاڤێن زمانه‌ڤانیێن جودایێن ده‌ربڕینێ بكارئیناینه و شێوازیێن نوی ڤه‌دیتینه و لگه‌ل كاودان و پێشهاتان خۆ گۆنجاندییە، هۆسا به‌رده‌وامبوویه تاكو دووماهیك جۆرێ شعری بناڤێ هایكو په‌یدابووی.
شعر ب گشتی هه‌سپه‌كێ شه‌مبوزه، نه بساناهییه بهێته هه‌ڤۆتكرن، ئه‌و كه‌سێ بشێت هه‌ڤساربكه‌ت، هه‌سپێن په‌یڤان دێ ل مه‌یدانا وێژه‌ی بۆ ئاشۆپا وی شهن.
هه‌ر ژ ئێكه‌م هه‌ناسه‌یا دلبرینی من هه‌ستپێكر، ئه‌وێ چ په‌یوه‌ندی ب وه‌رگرتنا بای یان پێهنڤه‌دانێ ڤه نینه، ئه‌و هه‌ناسه‌ك دی یە، هەولا هەلاڤێتنا تشتێن زێدە و پیسە! هه‌ناسەیا دەرکرنێ یە هەمبەر زێدە فشارەک خۆمالی و خەمەک خۆیەتی.
لێ نه‌هه‌ر تشتێ ل سه‌ر هزرا مرۆڤی یێ دروسته، و نه‌دروسته هه‌ر تشتێ هزر تێا بكه‌ی باوه‌ربكه‌ی، هزرا نه‌رێ مرۆڤی به‌ره‌ڤ كویرترین و خه‌موكیترین خالا خرابیێ دبه‌ت، له‌ورا وه‌كو كومپیوته‌رێ جاران ب رامالینێ – فورماتكرنێ – کارادبیت، ده‌روونێن مه ژی وه‌سا دەم بۆ دەمی پێدڤی تاڤیلکرنێ دبن، لێ مخابن هنده‌ك ژ مه ل شوینا ڤالاكرنێ پتر دادگرن.
ل ئێڤارییا 22/12/2022 ل هۆلا نڤێسه‌ران هه‌لبه‌ستڤان دلبرین هالویی دیوانه‌ك شعری بناڤێ (هه‌ناسه‌یێن وه‌ستیایی) واژووكر، كو هه‌ر شعره‌ك ب هه‌ناسه‌كێ ناڤكری و هه‌نده‌ك نموونه ژ وان هه‌ناسه‌یان خواندین، ئه‌و نه‌هایكو لێ گه‌له‌ك نێزیكی هایكویێ بوون، له‌ورا دبیت ئه‌ڤه ببیته ره‌نگه‌كێ نوی یێ شعرێ ژ داهێنانا دلبرین هالوی. کو وێنەیەکە ژ گیان و عەقلێ مرۆڤی و ناڤەرۆک نەفۆرم یا گرنگە.
لێ بۆچی شاعری ئه‌و ب هه‌ناسه ناڤكرنه، هه‌ناسه ئه‌گه‌ر كریارا وه‌رگرتن و ده‌ركرنا بای بیت، لێ د زمانێ كوردیدا ئه‌و بێهنڤه‌دانه‌ك كورته بۆ وه‌رگرتنا هه‌ناسه‌كێ ژ ئه‌نجامێ وه‌ستیانه‌كێ ژی دهێت، و كێ هندی مه كێلیكێن وه‌ستیانێ و راوەستگەهێن بێهنڤەدانێ هه‌نه! هه‌ناسه گیانه بێی وێ مرنه، له‌ورا ل پێداچوونێ و هه‌ر ژ ئێكه‌م هه‌ناسه‌یا دلبرینی من هه‌ستپێكر، ئه‌وێ چ په‌یوه‌ندی ب وه‌رگرتنا بای یان پێهنڤه‌دانێ ڤه نینه، ئه‌و هه‌ناسه‌ك دی یە، هەولا هەلاڤێتنا تشتێن زێدە و پیسە! هه‌ناسەیا دەرکرنێ یە هەمبەر زێدە فشارەک خۆمالی و خەمەک خۆیەتی، کو بێی ڤێ هەناسەکرنێ دێ پەقین ئەنجامبیت،(مەنجەلا د کەلینێ دا ئەگەر جهێ هەناسەکرنی لێ نەبیت دێ پەقیت). ئانکو ژ نه‌چاریێ یه هه‌مبه‌ر تنگژین، زڤێری.. بێهنته‌نگكرنه‌كێ ژ ئه‌نجامێ فشاره‌كا ده‌ستكرد و پاوس برێكێن جودا د بوارێن جودادا، هەمی د ئێک بێژەدا کو دهێتە کورتکرن ئەو هەناسە ژی دادپەروەرییە! دا هالو ل داویێ ب هه‌ناسه‌كێ ره‌خنه‌یا خۆ هه‌مبه‌ر وی بێدادیێ دیاربكه‌ت و نه‌رازیبوونا خۆ ده‌رببڕیت، هوسا شاعری د هەر هەناسەک ئازاد و نەپێگیر ب چارچۆڤەکی دا ب جوانناسی و رەوانبێژی ده‌ربڕینێ ژ ره‌فتار و سه‌ره‌ده‌رییەک شاش و نەرەوا كورتکرییە، و دەربڕین ژ هه‌ناسه‌یێن وی هوسا هاتینە:
رێك
ئه‌ز
یێ ل رێكه‌كێ دگه‌ڕم
دا
ل سه‌رێ وێ بگریم
گەلو ما ژبلی مرۆڤێ به‌رزه كه‌سه‌ك ل رێكێ دگه‌ڕێت، ئه‌رێ كی و كه‌نگی و ل كیڤه یێ به‌رزه‌یه و بۆچی بەرزەبوویە، کێ رێک لێ بەرزە و ونداکرییە، دا ل رێكه‌كێ بگه‌ڕێت، پشتراست ئەو دزانیت بەرزەبوویە، لەو ل رێکەکێ دگەڕیێت! ئه‌ڤ به‌رزه‌بوونه یا تاكانه یان بكومه، زانایه كو ئه‌وێ به‌رزه ل رێكه‌كێ دگه‌ڕێت دا بگه‌هیته بنه‌جهه‌كێ، لێ هالو یێ ل رێكه‌كێ دگه‌ڕێت دا ل شوینا ل سه‌رێ وێ روونیت و ببیته پیرێ رێنیشانده‌ر بۆ كه‌سێن به‌رزه و رێڤینگێ “پشتا خۆ دای وه‌غه‌رێ و به‌رێ خۆ دای فه‌له‌كێ”، ئه‌و ل سه‌رێ رێكێ دگه‌ڕێت دا لێ بروونیت و بگریت! پیرێ رێنیشانده‌ر ئه‌و په‌ندڤانێ خۆدان سه‌ربۆره یێ رێڤنگێ واری رۆژێ نه‌هێلایه بتنێ، لێ هالو بگریێ پڕسا هەبوونا رێنیشانده‌رێ په‌ندڤان و دلسۆز دئازرینیت!
د هه‌ر جڤاكه‌كی دا كه‌سێن هزرمه‌ند و زانا و بلیمه‌ت… دبنه سه‌ركێش و رێنیشانده‌رێن د قۆناخێن لێگه‌ڕیانێ دا بۆ ڤه‌دیتنا رێکەکا گەهشتنێ، لێ د هه‌ناسه‌یێن دلبرینی دا دبینین گازنده‌یا به‌رزه‌بوونێ ئه‌گه‌ر راسته‌وخۆ ژی نه‌بیت، هه‌ر ژ رێبه‌ر و سه‌ركرده‌یێن هۆزه‌كی /ئاغا/ دینی /مه‌لا/ فه‌رمی/ كادرێن حزبی/ دگریت! وەکو سێتکێ خراپیێ!
سێ وه‌رز
بهارێ
خوه ل پشت دیوارێ مه ڤه‌شارت
سێ وه‌رزێن دی
ل قه‌ده‌را مه دگه‌ڕیان
بۆ سرۆشتی بهار وه‌رزێ نویبوونه‌ڤه و ڤه‌ژیانێ یه و زینده‌وه‌ر ل زانێ یه، ئانكو به‌روبێرا سرۆشتی گرێدای ده‌مسالا بهارێ یه، تاكو ئه‌و به‌رێ ل پاییزێ دگریت هه‌ر ل بهارێ بشكڤییه و كولیلكدایه، لێ بۆچی بهارێ خوه ل پشت دیواری ڤه‌شارتییه؟ ما ده‌م ژی یارییا خۆڤه‌شارتنێ دكه‌ت!؟ بۆچی ژ چوار وه‌رزان بهارا ب خه‌مل خۆ ڤه‌شارتییه دا سێ وه‌رزێن دێ لێبگه‌ڕیێن؟ وه‌رزێن سڕ و کەلێژان و به‌لگوه‌رین ل وه‌رزێ ب خه‌مل و خێل و دلڤەکەر بگه‌ڕن، ما لێگه‌ریانا وه‌رزێ ڤه‌ژیانێ هه‌ر دێ خه‌ما وه‌رزێن زه‌حمه‌تكێشیێ بن!؟ ئه‌رێ ما نه‌كێمەک د كۆچك و ته‌لارانڤه‌یه دپالداینە و یێن ماین شێتانه د لێگه‌ڕیانێ دا ناوه‌ستن و بێزارنابن!
نه‌ورۆز دەستپێکا سالنامه‌یا سرۆشتییه، نه‌گرێدای بوونا ل بیتوله‌حم و نه‌مشه‌ختبوونا ژ مه‌كه‌هێ یه، ئه‌و هێزا میهرایه ئه‌وا ژ به‌ندكرنا تاریستان و سه‌رمایێ ده‌ربازدكه‌ت، دا ل نه‌ورۆزێ بپه‌قینیت و ئازادبیت!
ژن ژ به‌هه‌شتا ئه‌ده‌ن تا ئه‌ڤرۆ تاوانبارا نەفرەتبارە، لێ د ڤێ قۆناخا دویر و درێژ دا ئه‌و ئێكه‌م قوربانییا زه‌لامییه، جار سه‌بی و تالانه، پێگوهرۆكه و به‌رخوینه، قه‌ره‌بوویا تاوانێ یه و كه‌رسته‌یێ رێککەفتنا دوستان و پێكهاتنا هه‌ڤڕكانه.
د هه‌ناسه‌یێن هالوی دا لێگەڕیان ڤه‌ژیانا هه‌لاتگه‌رییا كوردییه یا سالانه ڤه‌دژینیته‌ڤه، هه‌چكو رهێن مرۆڤێ كورد ب سرۆشتیڤه گرێدده‌ت، ل داویا هه‌ر زڤستانه‌كێ بۆ پێشوازیا بهارا خۆ به‌رهه‌ڤدكه‌ت، دا ب ره‌نگزیا گیانێ هه‌لاتگه‌رییا كوردی ره‌نگینییا بهارێ هه‌مبێزبكه‌ت، ب ئاگر و رۆناهیێ ل ده‌رازینكا بهاری دئاماده‌باشیێ دابیت، كو پیرۆزه رۆژا نه‌ورۆزێ یه دەرازینکا بەندەرا ئێکێ ل تۆفانێ بەرەڤ جودی و وارگەهێ چەروانێن پیرۆز، شڤانێن ب بلورا زمانێ ئەسمانی و ئاوازێ فریشتەیی کویڤی کومدکرن، نه‌ورۆز دەستپێکا سالنامه‌یا سرۆشتییه، نه‌گرێدای بوونا ل بیتوله‌حم و نه‌مشه‌ختبوونا ژ مه‌كه‌هێ یه، ئه‌و هێزا میهرایه ئه‌وا ژ به‌ندكرنا تارستان و سه‌رمایێ ده‌ربازدكه‌ت، دا ل نه‌ورۆزێ بپه‌قینیت و ئازادبیت! و نه‌ورۆز رۆژا ئازادبوونێ یه، هالو د لێگه‌ڕیانا خۆ دا ل ئازادییه‌ك ڤه‌شارتی دگه‌ڕیت، بۆ مه ناڤناكه‌ت، لێ چ ئازادی یه گه‌لو!؟
دیسان د هه‌ناسه‌یا (ژن) دا، كو ژن!!! ئه‌و بوونه‌وه‌را زه‌لامی ژ په‌رستییه‌كێ ئیبلیسكری، ئه‌و ژنا جاره‌كێ هه‌ڤژین، هه‌ڤكویڤ، هه‌ڤگۆر، هه‌ڤرێباز… پشتی نێربوونا جڤاکی زالبووی.. ئەو ژن خفسبوو دا ئافرێنەرا ژیانێ ببیتە پراسییەک خوار! ژ به‌هه‌شتا ئه‌ده‌ن تا ئه‌ڤرۆ تاوانبارا نەفرەتبارە، لێ د ڤێ قۆناخا دویر و درێژ دا ئه‌و ئێكه‌م قوربانییا زه‌لامییه، جار سه‌بی و تالانه، پێگوهرۆكه و به‌رخوینه، قه‌ره‌بوویا تاوانێ یه و كه‌رسته‌یێ رێککەفتنا دوستان و پێكهاتنا هه‌ڤڕكانه (گیلو هیپا – نفرتیتی، ئامیت، شهربانو)!
ئه‌و ژنا د ده‌قێن پیرۆزدا هاتیه مانده‌لكرن و نه‌فره‌تباركرن، تاکو فریشتە (هاروت و ماروت) ل سەر دەستێ ژنەکێ هاتنە خاپاندن و سەردابرن، نه‌بێی وێ بورییه و نه‌بێی وێ دێ بوریت (نیڤا جڤاكییه و په‌روه‌رده‌كه‌را نیڤا دی یه)، لێ هالوی ژن و بتایبه‌ت ژنا كورد هۆسا دده‌ته‌نیاسین:
ژن ل عه‌فرینێ
ژن ل پاریس عه‌تره‌كه
ژن ل هۆله‌ندا گۆله‌كه
ژن ل به‌ر سینگێ شازاده‌كی
پێكه‌كێ شه‌رابێ یه
ژن ل عه‌فرینێ
په‌لاتینكه‌كه
بۆ ئازادیێ خۆ دسۆژیت…
دەستەواژەیا دووماهیێ (بۆ ئازادیێ خۆ دسۆژیت) ب پیڤەرێ کورتکرنا رەوانبێژی یا زێدەیە، لێ ب خواندنا کوما هەناسەیان من دیت کو ئەڤ زێدەهییا نەپێدڤی، چنکو پەلاتینک ب سرۆشتێ خۆ بەرەف رۆناهیێ دچیت، سەرباری کو دێ سۆژیت، ئانکو سۆتنا پەلاتینکێ پێدڤی ب چ پێشبینییان نینە، ئەو چارەنڤیسێ ڤەبرییە! لێ ئەڤە داکوکی و موکوڕیا شاعرییە و پەیامەکە بۆ نێرێن ژنێ ب نیڤ مرۆڤ دبینن! هەچکو دبێژیت بدەستێ ژنان دێ ڤەگەڕینین، ئەوا ب دەستێ زەلامان مە ژ دەستدای!
و د هه‌ناسه‌یا (ئه‌گه‌ر) دا، دلبرین پترییا مه د کتا پێلاڤێ دا دنڤینیت، لێ نه‌هه‌ر پێلاڤه‌كێ! پێلاڤ پێ مرۆڤی دپارێزیت، دەمێ پێلاڤ یا نەخۆشبیت، برێڤەچوون لەنگ دبیت و کارتێکرنا وێ ب نەرێ ل سەر دەرروونێ مرۆڤی رەنگڤەددەت! لێ مەبەستا شاعری نە ئەو پێلاڤا مفادارە، بەلکو پێلاڤا مانەڤییە، کو بیسترین، شەرمزارترین و بێبهاترین پێلاڤە، ئەوژی پێلاڤا داگیركه‌رییە! هه‌لبه‌ت بێی هزركرنه‌كا راستگۆیانه د رابوری و نهادا، دێ ژ هالوی توڕه‌بین و دبیت تاوانبار و هه‌ره‌شه‌یێ لێ بكه‌ین، چنکو ئەڤ دەستەواژە هەمی جۆرێن قە‌حبەیا نڤستنێ د پێلاڤا دوژمنی دا.. د خۆ دا کورتدکەت! ڤێچا دا ل به‌هانه‌یا وی بنێرین، دلبرین د هه‌ناسه‌ك ده‌ربڕینكه‌ردا ژ تراجیدییه‌ك ناوازه، وه‌كو ژێیاتی و دلسۆزی هه‌مبه‌ر ملله‌ت و دۆزا خۆ هه‌لویسته‌ك دژوار هه‌مبه‌ر دیارده‌ك كو ملله‌تێ كورد پێ سه‌رپشكه ده‌نگێ خۆ بلندكه‌ت! ئه‌وژی جۆرێن نڤستنا د پێلاڤا داگیرکەری دا (جاشاتی) یه، ئانكو ژێیاتی بۆ ناسنامه‌یێن نیشتیمانیێن داگیركه‌ری، سیاسی، بازرگانی، دینی و ئۆلزایی.. ل سه‌ر حسێبا ناسنامه‌یا نه‌ته‌وه‌یی، ب هێڤێنێ قەحبەیێ ددەتەنیاسین، ل دوۆ ڤێ بێمه‌رێزكرنێ بیشیكچی دبێژیت: (هه‌ر ملله‌ته‌ك تۆشی داگیركاریێ ببیت، هنده‌ك هه‌لپه‌رست و به‌رژه‌وه‌ندخواز دگه‌ل داگیركه‌ری دوژمنییا ملله‌تێ خۆ دكه‌ن) لێ یا كوردان پتر وه‌ك دیارده‌ك جڤاكییه، ئه‌و وه‌كو هۆز د گه‌ل ئاغای دژی ملله‌تێ خۆ؛ خۆ دده‌ن دگه‌ل داگیركه‌ری، یان زمان و كلتورێ بیانی ل سه‌ر زمان و كلتورێ خۆ دچێترینن، هه‌كه ئه‌ره‌بكرن ب ناڤێ دینی بیت، ئه‌رێ ترككرن و فارسکرن ب چ به‌هانه‌نه!؟ یا ڤێ بۆچوونێ دسه‌لـمینیت ژماره‌یا سوارێن سه‌لاحه‌دین (جاش) ل باشوورێ كوردستانێ و زیره‌ڤانێن گۆندان (قرۆشی) ل باكوورێ كوردستانێ یه، ئه‌وژی ده‌مێ رۆژنامه‌ڤانێ فره‌نسی ل سالا 1966ێ ل دوۆ هژمارا پێشمه‌رگه‌هی ژ سه‌ركرده‌یه‌كێ كورد پرسی، ئه‌وێ گۆتی شۆره‌شێ بیست هزار پێشمه‌رگه‌هـ هه‌نه، رۆژنامه‌ڤانی گۆتێ: لێ سیهـ هزار كوردێن چه‌كدار ل گه‌ل حوكمه‌تا ئیراقێنه!
نها پێدڤییە دانپێدانێ بکەین کو ئەم مللەتەکێ شکەستی و پاشڤەمای و پارچەکرینە، لێ دەردێ مەزن نە نەخواندەڤانییا دینی و نەزانینا رەوشەنبیرییە، بەلکو ئێکبوونا هزری یە!
ئه‌رێ ده‌ستنیشانكرنا دلبرینی بۆ پێلاڤێ وه‌كو جهێ نڤستنێ بۆ ئه‌وێن خۆ هه‌ژی دویڤه‌لانكییا داگیركه‌ری دبینن، ل ژێر هه‌ر به‌هانه‌یه‌كا هه‌بیت، چ ئه‌و جاش هزر یان جاش قه‌له‌م یان جاش گۆتار یان جاش حزب، ئابوور، سیاسه‌ت، زمان و تاکو دکەهیتە ناڤکرنا زاەۆک و جهان…، بیت، ئه‌رێ نها ئه‌وێ خۆ هه‌ژی خۆلامینییا دوژمنێ ملله‌تێ خۆ ببینیت، ئه‌رێ ما جهێ گۆنجای بۆ سه‌رێ وی نەژێر پێلاڤا داگیركه‌رییه، ئه‌وا وی ب خۆ بۆ خۆ هه‌بژارتی!؟ کو داگیرکەرێن کوردستانێ بێی وان نەشێن درێژەپێدانێ ب داگیرکارییا خۆ بدەن، بەلێ ئێکێ ژ وی جاشتر هەیە، ئەوژی بەرپڕسێ گەندەل و کادرێ دووروی یە. کو ئەو ئەگەرێ راستەقینەیێ جاشاتییا برایێ خۆیە!
نها پێدڤییە دانپێدانێ بکەین کو ئەم مللەتەکێ شکەستی و پاشڤەمای و پارچەکرینە، لێ دەردێ مەزن نە نەخواندەڤانییا دینی و نەزانینا رەوشەنبیریییە، بەلکو ئێکبوونا هزری یە!
ئه‌گه‌ر
كه‌س نه‌شێت
مه ژ مه بستینیت
ئه‌گه‌ر
ئه‌م د پێلاڤێن
دوژمنێ خوه‌دا
نه‌نڤین
هەمبەر دیمەنێ جاشێ ژ پێلاڤا دوژمنی دۆبێ دئالیست، هەستدارە زەرەبینا چاڤێ هالوی د هەناسەک دی دا، چاڤدێرییا جانگۆرییەک پێخاس ل شقەکا ب کرێ دگەڕیێت دکەت!
وێ شەڤێ
من شەهیدەک دیت
ل شقەکا کرێ دگەڕیا
خۆزی گەڕیان د کۆلانێن ژیانێ دا وەسا یا ب ساناهی با، دا مە ب دلێ خۆ پەیاسە تێدا کربا و بێهنا نێرگزا بژاندبا، ل بەر دەنگێ کەوان سەما کربا! لێ هەردەم ئاستەنگ ل پێشن ئەو زڕتەکێن دۆهی بێخاس هاتین، دا ئەڤرۆ ب جوهنی نێرگزان بهەرشینن، ب دستاری هەنگان بهێرن. چوارشه‌مبیا سۆر بکەنە شینی و خۆڤەقوتان، ئەمێن سەربوڕ ژ هزاربارە شاشیێن خۆ وەرنەگرتین، نە ب ساناهییە پەشێمانببین، پەشێمانی ل دەمێ ژدەستدای (هەوارا دویڤ گورگییە). خۆشیێن مە دویڤکورتن تاکو کەنییا مە (خۆدێ خێرکەت)! ب ترسا کارەساتەکێ پێچاینە، سەرکەفتن هەر ب برویسی و بروسکەیە، چریسکەیە، و دوماهی چریسەتە! لێ هند رۆهنە کو ل دوڕیانا هاتوباتێ کرێتییا ببینین، بەری تاری بلەز شاپەرێ خۆ ب سەردا بکێشیتەڤە. ئاگەهدارییەکە کو دەما جانگوری بێبهابوو ئەو وەریس بەرەف قەتیانێیە! وەریسێ گەل ئێکە هەر دەمێ داڤەک ژێ هاتە کێشان، ئەو بەروک لێ ڤەبوو! و ماندەلکرن یان پشتگٶهـ ئێخستنا هەر ناوچەیەک، زاراڤەک، باوەرییەک. کێشانا دەزییەکی ژ وەریسێ ژێیاتییا نەتەوەییە.
هالو ب گلولکا هەناسەیان سەرێ بەندکێ ددەت دەست مە، دا ب رستنا پەیڤان داڤەرستا دەربازبوونێ ژ بەرزەبوونێ برێسین، چنکو بەرپڕسێ گەندەل و کادرێ هەلپەرست ژ سوارێ حێشترێ و هەسپێ تەتەری زیانبەخشترە.
ل دەمێ ئەم مژویلی ڤەگێڕان و تەکنیکێن ژانرێ رۆمانێ و سەرهاتیێن رۆماننڤێسان، دلبرینی ب هەناسەیێن خۆ ئەم نشکڤاندین، ئەوێن دلدارەک شەیدا ب تەژییا دلسۆزیێ رستین، لێ نەهەر تەڤنەکێ د شەڤ یلدای د نڤێژگەها دلدارییا وەلاتی دا هاتینە رستن، ئەو هەناسەیێن گەردونەکا ژ عەشقا کوردستانێ مشت. کلکدارێن ژ بیاڤێ وێ ب هێزا راکێشانا دلداریێ ڤەدوەشن پیشانددەت، و دبەڕا ل زنارێن ژیانێ سروودێن ئازارێن تەنێبوونێ ل سەر ژەنا زریابی دژەنیت، نامۆبوونا رەنگان ب رەنگەکێ مالفای ل سەر کانفاسێ سپی دکێشیت و قێرییا جگەرخوینی ڤەدژینیت، قارەمانیا دەروێشێ عەبدی ڤەدگێڕیت و ل هۆڕێنا بابەلیسکێن ریاح لسموم مە هشیاردکەت، ژ خافلەتیەک دژوار و دلڤەکەرییا بایێ سپێدەهیێن چوارچەلا مە ئاگەهدارکەت، لێ هالو ب گلولکا هەناسەیان سەرێ بەندکێ ددەت دەست مە، دا ب رستنا پەیڤان داڤەرستا دەربازبوونێ ژ بەرزەبوونێ برێسین، چنکو بەرپڕسێ گەندەل و کادرێ هەلپەرست ژ سوارێ حێشترێ و هەسپێ تەتەری زیانبەخشترە.
تاپۆ
ئەوێ هەنێ
ل گۆڕستانا ڤی باژێری
نەڤەشێرن
دێ ئەردێ مرییا
ل سەر ناڤێ خوە تاپۆکت
ئاماژه‌كرنه بۆ ده‌ستپێكا ئاگربازه‌كا وێژه‌یی یانوی، هالو ژ شعرا ئاسایی و ره‌خنه‌یێ به‌ره‌ڤ ئاسۆیه‌ك دی ئه‌وژی بۆ (پشت هایكو) یێ بازدایه، ب رێكا ئاشۆپه و یاریكرن ب په‌یڤان و وێنه‌یه‌ك شعری تمام د په‌روازه‌ك رەش و سپی دا پێشكێشی مه خوانده‌ڤانان دكه‌ت.
ب زمانه‌كێ ساده ئه‌و ژیاتییا مه دكه‌ته شه‌یێ هریێ و مرۆڤبوون و نه‌ته‌وه‌بوونا مه پێ ڤه‌دچڕیت، جەستەیێ كوردینیێ رویس دكه‌ت، رەندۆلا خەباتێ بەرۆڤاژی دکەت، بالاڤا هزر و باوەران دكه‌ت و هەتکبەرییا مە ب رستێڤه رادئێخیت.
ئەوی ده‌قێن خۆ كرینه زه‌نگا مه‌ترسیێ و بانگ و زەنگلا هشیاریێ ل تاریستانا هش و باوەردارییا جڤاكی، ئه‌و جڤاكێ هزر و ئه‌قل خانه‌نشینكری و باوەری مومیاکری، بیردانک ژێبری.
ئه‌وی دیمه‌نه‌ك باركری ب په‌یڤان بناڤێ هه‌ناسه، كو ددارشتنێ دا كورت د دەربڕینێ دا بساناهی و سادە، لێ د لاساییكرنێ دا بزه‌حمه‌ت، ب زمان و ده‌سته‌واژه ساده و ل سه‌ر خۆ دانه‌ده‌ستی ئه‌سته‌م، ئه‌و بێی چه‌پ و چویر كاروانێ كۆلاڤخوارێ رێكا راستیێ یه، ئه‌و ده‌ربڕینه ژ ژیوارێ تالێ ب هه‌لاتگه‌ری و دلداری و ره‌خنه‌یێ داگرتی و ژ هه‌ستێن سه‌خته و ده‌ڤخۆشیێ ڤالا، پێنگاڤێن چه‌سپاینه به‌ره‌ڤ جیهانا مرۆڤبوونێ و رسواكرنا كه‌فتنێ بۆ بۆهایێن مرۆڤی و تێكدانا پیرۆزیان و راده‌ستبوونێ یه، ب زمانه‌كێ ساده ئه‌و ژیاتییا مه دكه‌ته شه‌یێ هریێ و مرۆڤبوون و نه‌ته‌وه‌بوونا مه پێ ڤه‌دچڕیت، جەستەیێ كوردینیێ رویس دكه‌ت، رەندۆلا خەباتێ بەرۆڤاژی دکەت، بالاڤا هزر و باوەران دكه‌ت و هەتکبەرییا مە ب رستێڤه رادئێخیت.
ب زمانه‌كێ ڤه‌رێژكه‌ر ئه‌و سیلاڤا هزرێن خۆ ڤه‌دڕێژیته گیانێن مه‌یێن تێهنی و هزرێن مه‌یێن سته‌وركری و دەروونێن مە یێن ڤەجخاندی، دا ب تاڤییا ئێكێ پلا پێتبوونێ لێ بڤه‌ژینیته‌ڤه، بێی ڤه‌نویساندن و كویساندن ئه‌و راسته‌وخۆ ب موكوڕی ره‌قه چه‌كوچی ل نه‌رمه بسمارا خه‌وا مه دده‌ت، دا بدیوارێ بیردانكێڤه دیمه‌نه‌ك تاوی بێداربكه‌ت، ئه‌و ب چ پێكهاتن و ل هه‌ڤهاتن و سازانا و رازانا رازینابیت…
هوسا هه‌ناسه‌یێن وی برێزكری د هه‌ڤگرێكه‌كا خاپینوكیا ده‌مێ دا هاتن، خوانده‌ڤان نزانیت كیش ده‌ق پێشی یێ دی هاتیه دارشتن، چنكو هه‌می ده‌ربڕینن ژ ده‌مێ ڤه‌كریێ ژیایتیێ بۆ نه‌ته‌وه‌بوونێ، مرۆڤبوونێ، د قۆلاچێن دێر و مزگه‌فت و باره‌گایان و كوریشكێن مالدوخین، پۆخە مەمکان دا … دبه‌رزه‌نه، ئه‌ڤ جورێ نڤێسینێ ده‌ربرینه ژ كه‌توارێ ب خاپاندنێ کبکری، ب ترس و برسێ بێده‌نگكری، لێ هالو نە پشتخویلێ نوتردامە ب وەریسێ دلدارییا قەرەچەکێڤە زەنگلا هوشداریێ لێبدەت، نە حەللاجە ل سەر سەکویێ بانگێ (ئەنا لهەق) هەلدێریت، ئەو دەنگڤەدان و رەنگڤەدانا هەلویست و بۆچوونا راستی و راستگۆیا (گەر مە هەبا خودانەک، ئالی کەرەمەک)ە! ئەوی ده‌قێن خۆ كرینه زه‌نگا مه‌ترسیێ و بانگ و زەنگلا هشیاریێ ل تاریستانا هش و باوەردارییا جڤاكی، ئه‌و جڤاكێ هزر و ئه‌قل خانه‌نشینكری و باوەری مومیاکری، بیردانک ژێبری.
ب ڤان پەیڤێن پتر نێزیکی مامک و پەندان، هالو بیردانكێ چالاك دكه‌ت، ڤه‌دژینیت، وه‌كو كومپیوته‌ری ژ ڤایرۆسان فورماتدكه‌ت، هه‌میا به‌ره‌ڤ سه‌به‌تا گلێشی رادده‌ت. ده‌روونێن مه، هزرا مه جاران پیدڤی ڤالاكرنێ نه ل شوینا هه‌ر داگرتنێ ب كلێشێ خه‌لكی، ئه‌ڤ داگرتنه بێی هزركرن ئاماژه‌دكه‌ت دوو كه‌سان، په‌ندڤانێ باوه‌ردار، ده‌مه‌ك بۆ لێبورینێ و خۆ نویكرنێ، ئه‌وێ كێم دبێژیت، ئاوازێ خۆش دژه‌نیت. لێ كه‌سێ گه‌مشه، ساویلك و ڤالا پتر وه‌كو داهولێ یه، ده‌نگ بلنده، ده‌مێ وی بایه، دەڤ و دلێ وی بایە (چاوا دهێت ددەت بایە) هه‌رده‌م یێ دەڤ پڕه، پربێژەکێ ڤالایه، هه‌ر تشتی بده‌نگه‌كێ بلند بێی هزركرن ددركینیت؟
هه‌لبه‌ستڤان دلبرین هالوی د ڤێ دیوانا ژ(281) به‌رپه‌ران پێکهاتی (269) هه‌ناسه شعر بۆ مه خوانده‌ڤانان توماركرینه، كو تێدا نازكه هه‌ناسه‌یێن خه‌مخۆره‌ك هه‌ستدار ب خەمگینیەک گەرم بۆ ملله‌تێ خۆ ده‌ربڕین، هه‌ر هه‌ناسه‌ك جهێ لێ راوه‌ستیان و شایسته‌یی رخنه‌یێ یه، چنكو وێنه‌یه‌ك راسته‌قینه‌یه ژ جڤاكی، لێ ب ئه‌ڤێ هه‌ناسه‌یێ دێ په‌یڤینا خۆ ب نه‌هه‌ناسه یا دروستر ژانێن دلبرینێ بدووماهیك ئینم و دەستپێکەمەڤە، چنكو ئه‌و ده‌نگ بوویه به‌نیشتێ ده‌ڤێ ملله‌تی:
ده‌نگ
ده‌نگێ من
د سندووقاهه‌دا
گه‌نده‌له‌كێ ستویر
فەقیره‌كێ لاواز دكت…
ئه‌و ده‌نگێن ملله‌تی داین، ئانكو ئه‌ندامێن په‌رله‌مان و سەندیکا و .. ئه‌وێن ل شوینا ببنه زمانێ ملله‌تی بۆ داخوازكرنا مافان، و چاڤێ پشكنه‌ر ل سه‌ر كاری، ئه‌و ب خۆ بووینه ده‌فته‌را كه‌را..! په‌یڤا سندوقا ده‌نگدانێ بۆ مرۆڤێ كورد پیرۆزتره ژ وی هێمایێ پیرۆزێ په‌رستڤانی، پیرۆزترە ژ (سندرویکا پەیمانێ – تابوت العهد)! چنكو ده‌نگ و سندوق و بنگه‌هێ ده‌نگدانێ نه‌هه‌ما روودانه‌ك ناوازه‌بوو، ئه‌و فیستڤاله‌ك جه‌ماوه‌ری و مللی بوو، ل سه‌رانسه‌ری كوردستانێ سه‌رهلدای هه‌ر كه‌س ب په‌رۆشییا په‌رستڤانه‌كێ باوه‌ردارێ به‌ره‌ڤ لاله‌ش، ئورشه‌لیم، مه‌كه‌هێ دچیت، په‌رۆشتر ژ زارۆیه‌كێ چاڤه‌رێی سپێده‌هییا جه‌ژنێ پێلاڤ و جلك لبه‌ر بالگه‌هێ خۆ ئاماده‌كرین، به‌رۆشتر به‌ره‌ڤ بنگه‌هێن ده‌نگدانێ چوون، دزانین ئه‌و هه‌مبه‌ر وه‌رچه‌رخانه‌ك گرنگن و ڤیابیت كوردبوونا خۆ بۆ دونیایێ ب سه‌لـمینن، ب کارتا دەنگدانێ لاپەرێ تاپۆیێ بدەستڤەبینیت هه‌ر كه‌سی ب خێزانڤه دڤیا زویتر ده‌م جهێ خۆ ل درێژە رێزا ده‌نگده‌ران بگریت، نه‌كو ده‌م بدووماهیی بیهێت و نه‌گه‌هیت ئاییردەیێن كوردبوونا خۆ بجهبینیت! ئه‌و رۆژه‌ك ناوازه، نه‌وه‌ك هه‌ر رۆژه‌كێ بوو، ئه‌و شاهییەکا و میهرەگانا سه‌رتاسه‌ری بوو! رۆژه‌ك ژ پیرۆزترین رۆژان یان رۆژا هه‌ره پیرۆزبوو!
ئه‌و په‌رله‌مانێ ژ كه‌یفادا دلسۆز گریاندین و دوست دلخۆشكرین، گه‌له‌ك ڤه‌نه‌كێشا نه‌فره‌تا خۆپه‌رێسیێ و هه‌شه‌ره‌شا دووبه‌ركیێ پێوه‌ركر، ئه‌و په‌رله‌مانێ ل 19 گۆلانا 1992ێ بوویه ده‌رگه‌هێ مرادا یوتوبیا كوردی، دا ل ته‌باخا 1996ێ شكۆیا وێ بكه‌فیته ژێر پستاله‌كا هه‌ڕمی! هۆسا گه‌ڕ بۆ گه‌ڕێ ل كێمیێ دا، تاكو بوویه په‌رله‌مانێ قازان!
دلێ دلبرینی بۆ ئه‌ڤێ كه‌فتن و پاشڤه‌زڤرین و هه‌لوه‌شیانا پایه‌یێ سندوقێ یێ شكه‌ستییه، ئه‌و شكه‌ستن ب هه‌ناسه‌كێ ده‌ربڕییه و ئه‌ڤەیە یا شاعر و هۆنه‌رمه‌ندی ل سه‌ر كه‌سه‌ك ئاسایی سه‌رپشكدكه‌ت. جانگۆرییان پەرلەمان ئاڤاکر دا هزرخەساندی تێدا پالڤەدەن!
دلبرین ب دلینییەک راستگۆیانە به‌رێ مه دایه دارستانا كویڤی و خۆ ل پشت قورمێ په‌یڤان ڤه‌شارتییه، ئه‌وی تیرێن پەیڤان ب کڤانێ هەناسەیان وەشاندینە، ب په‌سنێن ڤالا كه‌س بلندنه‌كریه و نه‌فراندیه! ب وێرەکی کەسێن (نەورۆز، شه‌ڤ یه‌لدا، چوارشه‌مبا سۆر…) بێنڤێژکرین رسواکرنە، و هه‌ر شایسته‌یێ بیرئانینێ نه‌دیتینه، ئه‌و خۆیادکەت ئەگەر ئەو نەبان دا وه‌لات باخچه‌بیت و ده‌ستێن مه تێكدا كۆل، لێ خۆپه‌رست و هه‌لپه‌رستییا، وان كرییه دوژەهـ و دلێن مه تێكدا كۆل، ژیان پڕی ئاسته‌نگ و هه‌رده‌م رێنیشاندەرێن داگیرکەری دا پێ ل گۆلان دابنێت و بهه‌رشینیت، خه‌ونێن دلداران ژبه‌رببه‌ت، ئه‌و متایێ كاروانی ل سه‌ر پشتا حێشترێ، هێسترێ ئانی باره‌كه ژ ده‌خه‌سیێ، بێهنبرساتی بۆ تالانکرنێ و تێهنیبوون بۆ گۆهنێلیێ. رێنیشاندەرێن خۆمالی هه‌ڤسارێ وێ دكێشن.
د هه‌ناسه‌یێن خۆ دا هالو خوانده‌ڤانێ به‌ره‌ڤ جیهانه‌كا شعری دبه‌ت، كو ده‌ربڕین تێدا وه‌كو خابورییه، د هه‌ڤگریكه‌ك نێزیكی سه‌لیقا موزیكێ پێلان دده‌ته دویڤئێك، زێده مه‌زاختن د ره‌خنه‌یێ دا هه‌یه، تاكو سالۆخدان د ئاماژه‌یێ بۆ سه‌ره‌ده‌ریێن نه‌رێ ب سه‌ر وێنه‌یێن شعری دكه‌فن، د په‌یڤ و رستاندا هه‌ستێن گه‌رم و سۆزدارێن زارۆیه‌كێ په‌رۆشی هه‌مبێزا دایكێ ژ دل ده‌ركه‌فتینه، هه‌ر هه‌ناسه‌یه‌كا هالوی بته‌نا سه‌رێ خۆ هه‌لگرا ناڤه‌رۆكا بابه‌ته‌كێ گه‌رمه، كێشه‌یه‌كا ئالۆزه، د گرنكیێ دا هه‌ر ئێك ژ یا دی گرنگ و فه‌ر و چاره‌نڤێستره، ئه‌و د هه‌ناسه‌یێن خۆ دا كویر ناچیت، ده‌سته‌واژه‌یێت فه‌لسه‌فی رێزناكه‌ت، لێ وێره‌كانه ئێکسەر و راستەوخۆ كاكلێ دهنگێڤیت، رها قۆلنچێ دگڤێشیت، ژ زراڤی سویلیه‌كێ ڤه‌دڕێژیته سه‌ر كه‌زه‌بێ، ده‌مێ خوانده‌ڤانێ سه‌رپێ دگه‌ل كورته هه‌ناسه‌یێن خۆ دناڤ په‌یڤ، رسته، ده‌سته‌واژه و رێزكاندا به‌ره‌ڤ كویریێ نقومدکەت.
هالویێ شاعر نه‌تنێ دلداره‌ك شەیدایه و یاره‌ك ئاشۆپی هه‌یه، ئه‌و بۆ ئازادییا جڤاكی و ڤه‌ره‌ستنا وان ژ جیهانا بێهشیێ و هوشیاربوونا ژ خه‌وا خه‌مساریێ یه، و په‌رۆشی بۆ ئازادیێ و ده‌رپه‌ڕین به‌ره‌ڤ ژیانه‌ك هه‌ژیتر، بلندبوون به‌ره‌ڤ ئه‌فرازترە.
له‌و هه‌ناسه‌یێن هالوی نه ب به‌ژن و بال، نیشان و خال، چاڤێن به‌له‌ك و لێڤێن ته‌نك، ئەزبەنی و مەزبەنییا هاتینه، هالو نه دلبرینێ ئه‌ڤینا بانۆیه‌كێ یه، ئه‌و دلدارێ دۆزه‌كێ، ده‌روێشێ رێبازه‌كێ یه، له‌ورا ب راستگۆیا هه‌ستان و گه‌رمییا هه‌ستكرنێ مه خوانده‌ڤان ب هه‌ناسه‌یێن گوڕیدار دنشكڤینیت، ب زالبوونا زمانێ ره‌خنه‌یێ ل سه‌ر هه‌ناسه‌یێن وی، هوسا ل شوینا دەشتێ هەلباسکی زنارێ بوویە، جهێ رێكا ڤه‌وژارتی یا ب ئاسته‌نگ دایه‌به‌رخۆ،
ده‌مێ په‌یوه‌ندییا مه دگه‌ل به‌غدا ب تراژیدییا (ته‌لاق) كو حه‌زا وییه نیگاردكه‌ت:
ته‌لاق
من وه‌سا د ئاشۆپا خوه دا
چاندبوو
ته‌لاقێن ته ئاڤێتینه
لێ جاره‌كا دی
لبه‌ر ده‌رییێ ته سێویمه
هه‌ناسه‌یێن هالوی مه ڤه‌دگه‌ڕینن سه‌رده‌مێ شكومه‌ندییا پێشه‌نگێن شعرا نه‌ته‌وه‌یی، ئه‌وێن شعرێن خۆ دكرنه وزه و زاخ، سوته‌مه‌نیا به‌رده‌وامیدانێ ب دۆزا نه‌ته‌وه‌یی و هوشیارییا جڤاكی.
هه‌ناسه‌یێن هالوی مه ڤه‌دگه‌ڕینن سه‌رده‌مێ شكومه‌ندییا پێشه‌نگێن شعرا نه‌ته‌وه‌یی، ئه‌وێن شعرێن خۆ دكرنه وزه و زاخ، سوته‌مه‌نیێ به‌رده‌وامیدانێ ب دۆزا نه‌ته‌وه‌یی و هوشیارییا جڤاكی، دیسان ئاماژەیە بۆ سەرگەرمی و کورتبینییا تاکێ کورد، ئەوا جاران دگەهیتە راددەیا ساویلکه‌یێ، کو بلەز بڕیارێن ڤەبڕ و چارەنڤێساز ددەت، ژ خواندنا دروست بۆ ژێوارێ خۆ و نەهزرکرنێ د ئەنجاماندا، نەچاردبیت چاوا زوی بڕیارێ ددەت، زویتر لێڤەببیت!
دهه‌ناسه‌یا (قومارچی) دا خۆپه‌رست و هه‌لپه‌رست و كورتبین و هه‌ر بێكه‌ساتییه‌كی ب شه‌رمزاری به‌رپڕسیاربكه‌ت! و گازنده‌یێ ژ خۆشباوه‌رییا تاكێ كورد دكه‌ت:
قومارچی
من گۆتبوو ته
ده‌ستێن خوه
بۆ قومارچییه‌كی
درێژنه‌كه
دێ ته ل قومارێ ده‌ت
هه‌چكو گه‌رده‌ن ئازاكرنا خۆ رادگه‌هینیت، كو وی پێشوه‌خت بانگهه‌لدێرابوو، ژ تێكه‌لیا قومارچییان هشیار و ئاگه‌هداركربووین، چنكو قومارچی به‌ری قومارێ وەک یارێ بكه‌ت، ئەو بۆ رک و ژ کەرب قومارێ دکەت، ئانکو دلنەرمێ سەرڕەقە، ئەوی پاشەرۆژا خۆ ل قومارێ دایه! و شیره‌ت دكه‌ت كو ل شوینا بێده‌نگی و راده‌ستبوونێ، هه‌لویستی وه‌رگریت، ل سه‌ر ده‌ستهه‌لاتا بێدادی و مانده‌لكرنا قومارچی یاخی ببیت، به‌ره‌ڤانیێ ژ مافداری و هێژایاتییا خۆ ب ژیانه‌ك سه‌رفراز بكه‌ت.
د ڤی وێنه‌یێ شعریێ سالۆخه‌ت شاكاردا، هۆشدارییه‌ك بهێز ژ پاشه‌رۆژێ د په‌روازێ مه‌ترسیێ دا چارچوڤه‌دكه‌ت! و ئه‌ڤه كوپیتكا سۆزداریێ یه، وێنه‌یه‌ك شعریێ ره‌وانبێژی ب سالۆخه‌تێن زێده ساده، لێ ب ده‌ربڕینه‌ك كویر ژ كێشه‌یه‌ك هه‌ره‌مه‌زن دكه‌ت (شڤان زه‌یدو به‌یدونه، له‌و دوینگێن مها دهونه)! قومار.. ڤێچا قومارچی شڤان بن!
د هه‌ناسه‌یا (نازێ) دا
رادده‌یا گرێدانا خۆ ب ئه‌ڤینا خۆ ئه‌وا دگه‌هیته پلەیا په‌رستنێ دەردبڕیت! نه‌خێر .. ئه‌ڤه پترە ژ دلبه‌رێ، ئه‌ڤه په‌رستییا وی یه، بێی ناڤئینان هه‌چكو ڤه‌جنقی نه‌كو دووروویه‌كێ جاشهزر بێژیتێ (ئه‌ڤه ئالا بۆ ته ب نه‌فه‌ره‌كێ كه‌بابێن عه‌زوی)، چنكو دلبه‌را وی نه ئه‌ناهیتایه، به‌لكو په‌رستییا وی ئالایه و ئه‌و دنڤێژگه‌ها دلداریێ دا نه‌یێ گرنۆشه، سوفییه‌كێ د ئێكبوونێ دا دگه‌ل خۆیه‌تییا رۆژێ بهوژییه.
نازێ
ته های ژ نازیێن
خوه هه‌بت
وه‌ریسێ ڤێ عه‌شقێ زراڤه
هالو ب په‌یڤ و ده‌سته‌واژه‌یێن ساده و وێنه‌یێن رۆهن به‌رێ مه خوانده‌ڤانان دده‌ته پشت رێزكان ب ده‌ربازبوونێ د ناڤ هه‌ناسه‌یێ دا، دا ئه‌م بۆ خۆ كویر تێدا بگه‌ڕیێن، په‌یڤ په‌یڤ ڤەببینین و راڤه‌بكه‌ین و ژ بشاڤتنا ره‌نگان ره‌نگێ
رۆژێ دیار و بلندببیت، ئه‌و پتر ژ هه‌ستان یاریێ دگه‌ل هشێ منێ خوانده‌ڤان دكه‌ت، ده‌مێ په‌رده‌یا ته‌ما سپی ژ سه‌ر چاڤێن من لادده‌ت، دا ئاسۆیێ مژه‌ویێ پشت په‌رده‌یێ ببینم!
دووماهی:
د سه‌رجه‌مێ هه‌ناسه‌یێن هالوی دا ئه‌و مه (خوانده‌ڤان) یێ نه‌مه‌له‌ڤان د وه‌رزێ له‌هیێ دا ژ ئه‌نجامێ حه‌لیانا به‌فرێ مه ب قایكا هه‌ناسه‌یێن خۆ ب پێلێن خابوری دا به‌ردده‌ت، دا بكه‌ڤینه زڤرۆكان و رووبروویی مه‌ترسییا راسته‌قینه ببین، مرنا زیندی د لاوازی و خه‌مساری و خۆپه‌رێسییا دا خۆ ببینین،
( ؤمَآ أَهۡلَكۡنَا مِن قَرۡيَةٍ إِلَّا لَهَا مُنذِرُونَ (208) ذِكۡرَيٰ ؤمَا كُنَّا ظَٰلِمِينَ.
{ؤلَكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ ؤزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (43) فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْؤابَ كُلِّ شَيْ‌وٍ حَتَّي إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ.
چاوا بۆ خۆشووشتنێ مرۆڤ ئێك ئێكه جلكان ژ به‌رخۆدكه‌ت دا رویست ببیت، وه‌سا هالو ب خه‌مگینی و خه‌مخۆری دل و هه‌ستێن مه دگڤێشیت دا بۆ رویسكرنێ مه به‌رهه‌ڤدكه‌ت، ده‌مێ ب هه‌ناسه‌یێن خۆ ئێك ئێكه كریارێن مه یێن نه‌نه‌ته‌وه‌یی و نه‌مرۆڤینی، دویری جوانناسییا ژیانێ و بۆهایێن هه‌بوونێ و هه‌ر هه‌لاتگه‌رییه‌ك كوردی لابده‌ت و دا لدووماهیێ خۆ وه‌ك گیانه‌وه‌ر ل چۆلی رویس ژ هه‌ر سالۆخه‌ته‌ك مرۆڤینی ببینین! ب ڤێ ئه‌و دبیته زیندی شوو نه مری شوو، ئه‌و دلداره‌كه نه ب په‌رۆشیێ به‌لكو مرۆڤه‌كه ژ خه‌مخۆریێ باركرییه!
هه‌ناسه رادده‌یا گرێدان و هه‌لاویستنا هالوی یا وژدانی ب ملله‌تێ ویڤه دیاردكه‌ت، ئه‌و خه‌مخۆره‌كه ژ ته‌رزێ كوردپه‌رێسان، له‌ورا ره‌خنه‌یا وی ئاشكرا و رۆهن، راسته‌وخۆ و بێ چه‌پ و چویر، هێما و خوازه‌یێن ڤه‌شارتی و په‌چنی دژوار و ره‌ق هاتن.
ئه‌و د دلدارییا دلبه‌را خۆ دا یێ بهوژییه و شانازیێ ب ڤێ دلدارییا سه‌رنه‌گرتی دكه‌ت، هه‌ناسه‌یێن وی ره‌نگڤه‌دانا ژیوارێ جڤاكییه و ده‌نگڤه‌دانا ده‌نگخه‌ندقاندی و ته‌به‌سه‌ركرییانه، د هه‌ناسه‌یێن خۆ دا بیاڤه‌كێ به‌رفره‌هێ هه‌ناسه‌كرنێ دایه مه خوانده‌ڤانان، و دوباره‌كرنا هنده‌ك په‌یڤ و هه‌لویستان داكوكیكرن و موكوڕییا وی یه ل سه‌ر رسواكرنا كریارێن نه‌رێ و نه‌ره‌وا و ئه‌و كه‌سێن ئه‌نجامدده‌ن، ئه‌و ب هه‌ناسه‌یێن گه‌رم و وه‌ستیایی تیرا به‌ردده‌ت سه‌ری نه كوریێ، نێچیرڤانان نه نێچیرێ!
دلبرینێ دلدارێ ل سە دارا کوردینیێ ئەوا ب خوینا بابان و روندکێن دایکان هاتییە کولیکدانێ، نەکرمە ژ ژناڤدا ژێ دخۆت، لێ هەنگە کولیلکان پێتدکەت، پەلاتینکە و هەمبەر دلدارییا تاوافا ئاگری سۆتن بۆ نەرێگرە.
ژێدەر:
سيد فضل قادري، مجلة اللغة العربية وادابها ، مجلد 1 عدد 9 – 2010
أ.د. مصطفى لطيف عارف، عالم الثقافة، ديسمبر 23- 2021
سعد شاكر، التنقيب في سرائر الرموز، سلسلة ثقافية فنية تصدر عن وزارة الثقافة العراقية، 2013
