ئارمانجا ژیانێ بەختەوەرییە
تازیە عه‌لی عومه‌ر
ژ بۆ بەختەوەریێ تۆ پێدڤی ب کەسێ نینی، کوپێ خۆ یێ چایێ یان قەهوێ هەلگرە، گوهداریا خۆشترین موزیکا تۆ حەز ژێ دکی بکە ، پەرتۆکەکا ل دیف دلێ خۆ بخۆینە، هەر روژەکا ژ خەورادبی ڤان تشتان بۆ خۆ بێژە: ئەز گەلەک ب چانسم من ئەڤروکە ژی چاڤێت خۆ ڤەکرین بۆ روژەکا نوی، ژیانا من گرنگە ئەز بێ بها خەرج ناکم، هێز و وزا خۆ دێ بۆ پێشکەفتنا خۆ بکارئینم و دلێ خۆ بۆ گەهشتنا کەسێن دی و ب دەست ڤە ئینانا روناکبیری کو مفا بۆ هەمیان هەبیت بکارئینم. من ئنیەتەکا باش دێ هەبیت بەرامبەر وان و ئەز ژ وان تۆرە نابم، هزرێن خراب ژ وان ناکم. مروڤ ب تنێ ب بۆرینا دەمی دێ تێگەهیت، هەردەمێ تۆ پتر دەمی خۆ بۆ خۆ خەرج بکەی دێ پتر تێگەهی کا چەند بەرەف پێشڤە دچی، حەز و ئارەزو وەکی ئاگرینە و چ جاران ب داوی نائێن هەر دەمێ تە ب دەست ڤە ئینان ئێکسەر بێ ئومێدی ل دویڤدا دئێت. کونفوشیوس ئاخفتنەکا جوان دبێژیت (ل گەل گەلەک کەسان دانوستاندنێ بکە، ل گەل کێم کەسان هزر بکە، ب تنێ بریارێ بدە).
ب بۆچوونا من ئەگەر بتنێ ب ژیانا خۆ ڤە مژویل بین، مە چ دەم نامینیت بۆ دویفچوونا کێم و کاسیێن خەلکێ دێ، هەم دێ دلخۆشبین و هەم پێشڤەچین و دێ د کارێن خۆدا سەرکەفتنان لسەر خەونێن خۆبینین، زانینا ژیانا خەلکێ زیانێ دگەهینیت مە چونکی دەمێ مە دکوژیت و کوشتنا دەمی مە بەختەوەر ناکت. ئەرێ بەختەوەری شێوازەکێ ژیانێ یە، یان تشتەکە هندەک جاران وەک خۆشی و هندەک جاران ژی وەکو ئارامیێ تێنە راقیکرن ؟ئەڤە دوخەکە هەم رێژەییە و هەم دقالبێ کەسی دا و ئەو ژینگەها کەلتۆری یا کو تێدا ژ دایک بۆوی، بەلێ تشتەکێ مسوگەر هەیە کو بەختەوەریێ رەگەز نینە! بەروڤاژی کو بهایەکە شێوازێ ژیانا مروڤی دروست دکەت و خۆارنێ ددەت وێ روحێ یا کو مروڤ دناڤ خۆییا خۆدا دروست دکەت ، تێگەهێ بهای سروشتیترین پەیوەندیامەیە دژیانێ دا کو وسا بوو ئومێد ب هەر چەقەکی ڤە یا هلاویستی بوو کو ل بەرامبەر ژیانێ دەست پێ ڤە هاتبوو گرتن، هەر ژ بەر ڤێ چەندێ مروڤ پشت گەرمێ بەردەوامیا ژیانێ یە، بەختەوەری گەشتا مروڤەکیە کو خەیالێن پاشەروژا خۆ لسەر عەقل و ڤیان و مروڤبۆونێ ئاڤا دکەت. ئەو هێلا کێشای بۆ ژیانێ، یا گرنگ ئەوە کو راست و رەوشتی بیت نەک یا هێدی یان بلەز بیت.هەمی هەول ددەن وەک یێن دی دلخۆش بن. هند لسەر ڤێ چەندێ دمینن و بێی کو سەحکن خۆ کا ژچ بێبەهر دبن. دڤی دەمی دا ئەو عەقلێ جڤاکی یێ کو نەشێت کریارێن خۆ بکت پسیار، ئەو بکوژێ پاشەروژا جەماوەریە. ئەڤە نێزیک بۆونا تەمامی یا گەردونیە کو ب ئاگەهداری ژ لایێ عەقلێ بلندتر هاتیه دروست کرن دا کێم و کاسی تێدا بن! ئەگەر تە هزر کر کو هەمی تشت ب دوماهیک هاتن، سەحکە عەسمانی دێ بینی ئەو هیڤیێن سحراوی یێن کەس نەبینیت چاڤەرێی تەنە.
سوقرات ئێکە ژ وان هزرمەندێن ب ناڤ و دەنگ یێ مێژوو یا فەلسەفێ ( بەختەوەری ب هەولدانێ بوو، زێدەتر نینە) ب کێمێ رازیبۆون و تام و خۆشی وەرگرتن ژ وێ چەندێ یا هەی پێڤەتر نینە. بەختەوەری ب سنووردارکرنا حەز و ئارەزویان پێناسەکر. وەختێ تەماشەی ئەڤرو دکین حەز و چاڤەرێبووەنا هەمیان ژ ژیانێ جیاوازن، هەر ژ بەرڤێ چەندێ ئەو تشتێن هەمیان دلخۆش دکەن جیاواز دبن. یا گرنگ ئەوە بزانین چ مە دلخۆش دکەن، چونکی وەک ئەرستۆی گوتی (بەختەوەری گرێدایە ب مە بخۆڤە). دا کو دلخۆش بین دەستپێکێ هیڤی و ئارمانجێن خۆ دژیانێدا بزانین و دەست نیشان بکەین. چێدبیت تۆ هزر بکەی کو مەرەم ژ ژیانا تە ب تنێ ئەوە بچیە قوتابخانێ و کارەکی ب دەست خۆڤەبینی و پاشی ژیانا هەڤژینیێ پێک بینی، ئه‌ڤه چ تشتەکێ خراب تێدا نینە ، باشە ئەگەر بڤی شێوەی هزرلێ بکەین دێ چ کەی دەمێ ئەنجامێن دوماهیێ تشتەک خراب رووی دا؟ چ بکەین بۆ هندێ کو ژیان ب رامانتر بیت؟ چونکی دەمێ سەحدکەین، گەلەک ژمە خۆ دڤی دەوری دا دبینن.
هەرچەندە دویفچوون و لێگەریانا بەختەوەریێ یا بوویە بیروکەیەکا مودرێن، هەول تێنە کرن بێخنە د قالبەکێ دیارکری دا ب نیشاندانا وێ وەکی سەرکەفتن، رەوش، سەروەت و سامان، ناڤودەنگی، کارەکێ باش، ژینەکا جوان، ساخلەمی…هتد. ئەڤە بتنێ پێنگاڤەکا مەحالە (مستحیل) ئەوێن دڤێن رێکێن بەختەوەریێ بنڤێسن وسا هزر بکن کو ب ستانداردێن بلند ب دەستڤە دئینن وب مخابنی ڤە ب هەولێن بێهیڤی ڤە خەباتێ دکەن پتر ژ بەختەوەریێ دویردکەڤن. ئەڤە ژی ڤەدگەریت بۆ په‌یدابۆونا نەخۆشیێ .
بەختەوەری وەک بۆارەکێ سوزداریێ یە کو دهەمی تەمەناندا ب شێوەیەکێ جودا هەست پێ دکەین :
- بەختەوەری بۆ زاروکان: ئەو دەمەیە کو د هەمبێزا دەیک و بابێن خۆدا خۆشترین شرینی د دەستی دا بیت و بخۆت.
-بەختەوەری بۆ سنێلەیان: ئەو دەمن ب ئازادی رەفتارێ دکەن دەربرینێ ژ راوبیروبۆچوونێن خۆ دکەن و بهایێ وان بهێت زانین.
-بەختەوەری بۆ مەزنان: پروسەکە پەیوەندی ب هەبۆونا عەزیزان و خێزانەکا ساخلەم ڤە هه‌یه و هەبۆونا داهات و مالەکا خۆش بۆ ژیانا خۆ دابین بکەن.
-بەختەوەری بۆ دانعمرا: ئەو دەمەنە ب شێوەکێ بهێز دگەل زاروک و نەڤیێن خۆ پێکڤە بژین.
ب دەستڤە ئینانا به‌خته‌وه‌ریێ کارتێکرن ل سەر هەمی وان کاران هەیە یێن ئەم ئەنجام ددین، بەختەوەری شەڤەکا خۆش یان جەژنەکا درێژ و ب تام یان پەیوەندیەکا درێژ و خۆش نینە. بەختەوەریەکا راست و دروست و بەردەوام گەلەک یا کێمە.
بنیاتێ ژیانا روژانە ژیانەکا تژی یە ژ بەختەوەریێ. ب دەستڤە ئینانا وێ کارتێکرن ل سەر هەمی وان کاران هەیە یێن ئەم ئەنجام ددین، بەختەوەری شەڤەکا خۆش یان جەژنەکا درێژ و ب تام یان پەیوەندیەکا درێژ و خۆش نینە بەختەوەریەکا راست و دروست و بەردەوام گەلەک یا کێمە.
ئەم د کەلتۆرەکی دا یێت مەزن بۆوین کو بەختەوەری د گەل حەماسەتێ دا یا تێکەل کری هەر دەمێ ئەڤە هاتە رووی دان ئەم ب درێژاهیا ژیانا خۆ ل دویف پالنەرەکی دا د بەزین یا ژ مەڤە دێ خۆشی و بەختۆەریێ بۆ مە ئینیت.
ئەو تشتێ ب زەحمەت و کێم دەست مە د کەڤیت، ئەوە کو ئەم ل جهێن خەلەت ل خۆشی و بەختەوەریێ دگەرین
ب درێژیا سەدان سالان گەلەک ژ حەکیم و سەرکردێن روحی هەروسا فەیلەسوفێن ب ناڤودەنگ ئاماژە ب وێ چەندێ کر کو ئەم د بنەرەتدا بۆنەوەرێن بەختەوەرین ، دبێژن بەختەوەریێ د نوکەدا هەبۆون بۆ نینە ، ب تنێ تشتەک پێدڤیە بکەین ئەڤەیە رێکەکێ ژ دلێ مە بۆ مێشکێ مە ڤەکەین و بەختەوەری ب شێوەیەکێ سروشتی د نافخۆییا مەدا دێ پەیدا بیت ئەڤە د بنەرەتدا ب رامانا رزگاربۆون ژ وێ دارستانا وەهمی یە کو مە د هشیاریا خۆدا چاندی، نیاسینا ڤان وەهمان و بڤی شێوەی هاتنە جوداکرن ژ ئەفسانەیا بەختەوەریێ، رێکێ ددەت کو بەختەوەری یامە ژ روژانێن ژیانا مە پەیداببیت. روژەکێ پاشایەکێ مەزن د نەخۆشترین قوناغەکا ژیانا خۆەدا دگەل رەشەک و حەرەسێت خۆە بۆ پیاسەکا سپێدەهیا دناڤا باژاری دا دچوو، پاشی د ناڤا خەلکێ دا خازخازوکەکی دبینیت و بەرەف ویڤە دچیت. هەست ب ئازار و نەئارامیێ دکر. گۆتە خازخازوکی:
- ژ من ب پرسە هەر تشتێ تە بڤێت بۆ ئێکەم جار ژی بیت دی هیڤیێت تە ب جهـ ئینم، دەردکەڤیت کو خازخازوک دەمەکی راهێنەرێ پاشای بۆو کو ل زاروکینیێ ئەو فێر دکر ل سەر ڤەگێرانا هندەک راستیان. ژ کوچکێ هاتبۆو دەرئێخستن، وی دڤێت دوماهیک وانە فێری پاشای بکەت و پاشا ژی وی ناس ناکت .
-جەنابێ گەورە، ببۆرە ب بێرێزی وەرنەگرە، بەلێ تۆ یێ ئاخفتنێت مەزن دکەی. رەنگە هیڤی و ئومێد و تشت گەلەک هەبن کو تۆ نەشێی ب جهـ بینی!
پاشا نەشیا خۆە ل بەر ڤان ئاخفتنا بگریت و گەلەک تۆرە بۆو.
ـ تۆ کی ڤان تشتا دبێژی، ئەز پاشایەکێ بهێزم و دشێم هەمی تشتان بکەم، هیڤیا خۆە بێژە، دێ بینی کا دێ شێم ب جهـ ئینم یان نە!
واتا : هەر وەکو تە بڤێت پاشایێ من.
گوت پاشای: پا دێ ڤی ئامانی تژی زێر و سەوەت و سامان بکە.
پاشای فەرمان دا وەزیرێت خۆ، وەزیران ژی دەست ب رشتنا زێران کر بۆ ناڤ وی ئامانی، بەلێ دگەل تژی بۆونا ئامانی ژ زێرا ئێکسەر ئامان ڤالە دبی هەر وەکی چ نەکرین تێدا. پاشا ژی خۆدانێ ئاخفتنا خۆیە، هندی زێر و زیڤ و ئەلماس و یاقوت و زومرید هه‌نه هەمی کرن د ئامانی دا لێ هەر وەکی چ نە چووی تێدا و بەرزە دبوون و بێ فایدە بوو و هه‌ر ئامان ڤالە دبۆو ل بەر چاڤێت وان. بۆ دوماهیک جار پاشای دانپێدان ب شکەستنا خۆ کر و گوتە خازخازوکی:
-تۆ سەرکەفتی و من نەشیا ئامانی تژی بکم، بەلێ من پسیارەک ژ تە هەیە پاشای گوتە خازخازوکی:
بەختەوەری ئەو رێکە کو مه بەرەڤ بچوویکترین دەمان دبەت کو ئەم دبێژینێ وەختێن ژیانێ و ئەو کوچکا شویشەی یا ل سه‌رى گری و تژی گول و باغچه، دژیانێ دا چ راستی بۆ نین و به‌خته‌وه‌ریێ چێناكه‌ت.
-ئەف ئامانە ژ چ تشتی هاتیە چێکرن؟
خاز خازوکی ب گرنژین و کەرامەت ڤە بەرسڤا پاشای دا کو ئەو پسیار بوو یا ئه‌و چاڤەرێ بوو .
گوتي ئەڤ ئامانە ژ حەز و ئارەز و و پێدڤیاتێن مروڤان یێ هاتی چێکرن، مروڤ چ جاران ب وی تشتێ هەی رازی نابیت هەر دەمێ گەهشت وان هەمی تشتان یێن ئارمانج و خەونێن وی، مێشکێ وی دێ هزرا هندەک تشتێن دی ژی کەت، حەز و ئارەزویێن نوی دێ بۆ خۆ دروست کەت، عەقلێ مروڤی خزمەتکارەکێ باشە بەس ئاغایەکێ ترسنوکە .
هەر ژ بەر ڤێ چەندێ ئەو مروڤێن باوەریا وان ئەوه كو ب عاقلێ خۆ ب خۆاستێن ژدەرڤە ب دویڤ بەختەوەریێ بگەرێن چ جاران نەشێن دلخۆش و بەختەوەربن، ژ بەر ڤێ چەندێ هیڤیا من بۆ تە ئەوە د ناڤ خۆییا خۆدا ل دویڤ بەختەوەریێ ب گەرهە. بەختەوەری کوچکەکا شویشەی نینە کو ژ باخچێ گولان هاتبیت چێکرن و تژی بیت ژ بێهنا خۆش و جوان و لسەر گرکەکێ دویر. بەختەوەری ئەو رێکە کو مه بەرەڤ بچوویکترین دەمان دبەت کو ئەم دبێژینێ وەختێن ژیانێ کو ئەتۆمی رێکێت ژیانێنە ئەو کوچکا شویشەی دژیانێ دا چ راستی بۆ نینە.
گوتنەک هەیە دبێژیت (ئەگەر تە نەڤێت پشتی مرنێ ژ بیرا خەلکێ بچی تشتەکی بنڤێسە ژ هەژی خۆاندنێ بیت یان تشتەکی بکە ژ هەژی نڤێسینێ بیت)
وەک چەوا روژەکا خۆش ب بوورینی، خەوەکا خۆش دگەل خۆدا دئینیت. هەر هەمان تشتە ب ڤی شێوەی، ئەگەر مروڤ ژیانەکا باش بژیت مرنەکا خۆش دگەل خۆدا دئینیت.
