رەسەنيیا كوردان د دووڤچوون و بۆچوونێن پرۆفیسۆر كتانی دا
په‌سار شالى
هەر ئێك ژ مە بەلكو جارەكێ هزر كریە یان گوهـ لێ بوویە, يان پرسیار ژێ هاتیە كرن؟ ئەرێ باشە كورد د بنیاتدا چ نە يان چ بوون؟ ژ كیڤە هاتینە؟ كینە ئەوێن بەری وان ل سەر ڤى خاكی ژیاين يان هەبووین؟ ئەو كی بوون و كیڤە چووينه؟ ئەرێ گەلۆ.. زمانێ كوردی ژ كیڤە هاتیە؟ چه‌وان هەتا نوكە مایە؟! ئەرێ ئەڤ زمانە یێ رەسەنە؟! یان يێ چێ كریە؟! و چەند پرسیارێن دی, بەلكی ل ناڤ هزرا هەر ئێك ژ مە چەندین پرسیارێن دی ل دۆر بنیات و رەسەنيیا كوردان و زمانێ كوردی هەبن, لێ بەرسڤ بەلكو د شێلی بن یان یێن شەرمین بن و د ئاستێ پرسیاران دا نەبن!
ژ بەر ڤێ چەندێ و ژ بۆ بەرسڤا ڤان هەمی پرسیاران و چەندین پرسیارێن دی, هەروەسا بۆ ب هێزبوونا رەوشەنبیرێ كورد بەرامبەر شۆفینی و دوژمنێن كوردستانێ, من ب فەر دیت پشتی بیرهاتنەك د گەل مامۆستایێ خۆ یێ هێژا خودێ ژێ رازی دكتۆر پرۆفیسۆر مه‌سعود كتانی تشته‌كى بنڤيسم و بۆ من دیار بوو كو گه‌له‌ك فەر و گرنگە پەرتووكا وی یا ب زمانێ عەرەبی ب ناڤێ (اصل الكرد و كردستان اصالة اللغة الكردیة – مقارنة مناقشة وتحلیل لارا‌ء فیلولوجیین وعلما‌ء متخصصین فی اللغات الهندو-أوربیة) دا نیاسینەكێ پێ بدەم و داكو بۆ خواندەڤانی رۆن بیت و د هزرێن وی دا دیار ببیت كو ئەڤ پەرتووكە چەكەكێ زانستی و رەوشەنبیريیە, كورد دشێن مفایی ژێ ببینن بەرامبەر شۆفینیان و دوژمنێن هەبوونا كوردان, ل هەمان دەمدا, ژ لایەكێ دیڤە ناڤەڕۆكا ڤێ پەرتووكێ دێ هێزەكا ڤەشارتی و یا موكم د ناخێ خواندەڤانێ كورد دا پەیدا كەت و باوەريیا وی ب مێژووا مللەتێ وی زێدە كەت.
پەرتووكا پرۆفیسور كتانی ب پێشكێشكرنێ دەستپێ دكەت و ب زمانێ عەرەبی دبێژیت: (الی شعبي وامتي أقدم هذه الوثیقة العلمیة والتاریخیة لهویته وهویة لغته أمام الامم والتاریخ) و لاپەرێن دی دەست پێ دكەت ب نڤیسینا ناڤەڕۆكا چەندین په‌رتووكێن سەر زمانێن هندۆ- ئەورۆپی هاتینە نڤيسین, دووڤڕا ديتنوبۆچوونا خۆ ل سەر ديار دكەت، د هەمان دەمدا د گەل پەرتووك و زانیاریێن بەرچاڤێن ڤی سەردەمی هه‌ڤبه‌ر دكه‌ت, هەروەسا شاشیێن د ناڤدا ئاشكرا دكەت و یا درست ب بەلگەڤە دبێژیت, ژ په‌رتووكان دەستپێ دكەت:
– په‌رتووكا ب ناڤێ (وشەی زمانی كوردی) نڤیسینا دكتۆر ئه‌وڕه‌حمانى حاجی عارف كو بەحسێ زمانێن هندۆ- ئیرانی دكەت و پەیڤێن هه‌ڤپشكێن وان زمانان دیار دكەت.
– په‌رتووكا (لسان الكرد) نڤيسینا مامۆستا مه‌سعود ملا محه‌مه‌د كۆیی, كو تێدا گازندا ژ نڤیسەر و زانا و رەوشەنبیرێن عەرەب دكەت كو ئەوان خه‌مسارى كريه و پويته ب زمانێ كوردی نه‌كريه، یا ژ وێ مەزنتر مێژوونڤيسێن وان زۆر ب شاشی و دوور ژ راستیێن مێژوویی بەحسێ كوردان كرینە, د ناڤ ڤێ په‌رتووكێدا بۆچوونا نڤیسەرێ وێ ئەوە كو ئاینێ زەرەدەشتی ئەو ئاینێ كو بەری ئاینێ ئیسلامێ هاتيه ڤێ ده‌ڤه‌رێ, ل ناڤ مللەتێن ئیرانى یا بەربەلاڤ بوو و ئەو ئاین ئەگەرەك بوو كو پەیوەندیيێن ب هێز ل ناڤبەرا زمانێن وان مللەتان پەیدا كرين.
– په‌رتووكا (عن لغة الكرد وتاریخهم) نڤيسینا صلاح سعدالله, د ناڤەرۆكا وێدا هاتیە كو كورد و زمانێ كوردی زۆر كەڤنترە ژ میدیا, هەروەسا نڤیسەر دیار دكەت كو تشتەكێ شاشە و نە دروستە زمانێ كوردی ب زمانێ فارسی ڤە بهێته گرێدان، دیار دكەت كو د ژێده‌رێن مێژوویێدا (18) ناڤ ل سه‌ر كوردان هاتینە دانان كو ئەو ژی ئەڤەنە: (گوتو – گوتی – گورتی – گورتیوم – كرت – كرتی – كورتو – كوردونی -كوردین – كوردونس – گوردیای – كوردی – كوردا – گورد – كورد – كاردوای – كاردو – كردوخی)، هه‌روه‌سا دیار دكەت كو چەندین پەیڤێن هه‌ڤپشك یان گەلەك نێزیكى ئێك ل ناڤبه‌را هه‌ردوو زمانێن كوردی و زمانێ سۆمەری هەنە, ب ڤێ چەندێ دیار دبیت كو سۆمەری ژ ناڤ كوردان چووینە خوارێ، یان بەروڤاژيیا وێ كورد ژ وێرێ هاتینە, لێ یا دیارە كو پەیوەندیيەك مسۆگەر و بێ گومان ل ناڤ واندا هەبوویە.
– په‌رتووكا (الدول والدویلات القدیمة) نڤيسینا زبیر بلال اسماعیل و بۆچوونێن وی ل سەر مللەتان وزمانێن وان, پرۆفیسۆر كتانی بەرسڤا چەندین وان بۆچوون و پرسیارێن ڤی نڤیسەری ددەت و دبێژیت:
دەولەتا فارسی و (كۆرشێ مه‌زن) دامەزرێنەرێ وێ زۆردارييه‌كا مەزن ل میدی و زمانێ وان كرینە و هاتينە تەپەسەركرن و حەلاندن ل ناڤ مللەتێن دیدا و مللەتێ میدی شیانێن هندێ نەبوون بەرامبەر وێ چەندێ راوه‌ستن و بەرخودانێ بكەن, چونكە ئایینێ وان ئێك بوو، بەلێ هێزا زمانێ كوردی خۆ راگرت و نەهاتە ژ ناڤبرن.
– (تاریخ اللغات الایرانیة) نڤیسینا دكتۆر عبدالسلام و عبدالعزیز فهمی, تێدا هاتیە كو ناڤێ ئیرانێ مەبەست ژێ فارسی نینە و زمانێ فارسی ئێك ژ زمانێن ئیرانيیە ژ وان ژی زمانێ كوردی.., پرۆفیسۆر مه‌سعود كتانی دیار دكەت و دبێژیت: نڤيسەرێ ڤێ په‌رتووكێ زانینەكا باش ب زمانێ كوردی نینە و د ڤی بواریدا نەیێ شارەزایە, هەروەسا شۆفينیيەكا دیار ب نڤيسینێن فارسیڤە هەیە ئەوێن ل سەر مێژوویا كوردان و زمانێ كوردی نڤیسین و ئەڤ نڤیسەرێن هە دبێژن زمانێ كوردی زاراڤەكە ژ زمانێ فارسی! لێ ئەڤ هزرا هە یا بەرتەنگ یا دوورنینە ژ بۆچوونا چەند نڤیسەرێن عەرەبێن شۆفینی يێن كێم زانست و زانيارى.
– په‌رتووكا (زمانێ كوردی) یا ل سالا 1985 ژلایێ فوئاد حه‌مە خورشید ڤه هاتیە نڤیسین, كو بەحسا دابەشكرنا زاراڤێن كوردی دكەت.
پرۆفيسۆر مه‌سعود كتانی د نڤيسينەكا دوورودرێژ دا ئاماژێ ب چەندین ژێده‌رێن مێژوویی دكەت كو بەحسا زمانێ كوردی كرینە, ژ وان ژی:
– (الاقوام واللغات) نڤیسینا (ولكارتون ئێس كون وإدوارد هنت) وەرگێرانا غلاب محمد 1975, تێدا بەحسا دابەشبوونا زمان و مللەتان هاتیە كرن و ئەو جهێن لێ پەیدابووین و بەرەڤ كیڤە چوینە و ل كیڤە ئاكنجیبووینە.., دووڤدا پرۆفيسۆر كتانی بۆچوونێن مێژوونڤیس دكتۆر سامی سه‌عید ئه‌حمه‌د ئەوێن گرێدای ب ڤی بابەتیڤە ب رۆنی ئاشكەرا دكەت, هەروەسا شرۆڤەيه‌كا باش بۆ نڤیسینێن ئه‌ى. جى، پلۆيت A.G.Ploet)) دكه‌ت كو ل سالا 1962 هاتیە نڤيسين و بەحسا مێژوویا كەڤن یا مللەتێن بەرێ دكەت كو بەشەك ژ وان ماینه هەتا نوكە و بەشەكێ دی ل ناڤ مللەتێ كورد دا حەلیاينه.
بۆچۆنێن پرۆفيسۆر مه‌سعود كتانی سەبارەت نڤیسینێن (مینۆڕسكی) ل سەر كوردان ئەوە كو ڤی مێژوونڤیسی ب كويری ڤه‌كۆلين ل سه‌ر مێژوویا كوردستانێ یا كەڤن نەكريه, لەورا هندەك بۆچوونێن وی ل سەر هەبوونا كوردان ل سەر خاكا وان (كوردستانێ) كێماسى تێدا هه‌نه.
-پاشی پرۆفيسۆر دچیت بۆچوونێن (باسیل نيكيتین) ل سەر كوردان دیار دكەت, كو مللەتێ كورد پێك دهێت ژ چەندین مللەتێن كەڤن يێن ل سەر خاكا كوردستانێ ژ بەری هزارەها سالان و زمانێ كوردی زمانەكێ هند و ئەورۆپییە ل ناڤ كۆما زمانێن ئیرانیدا.
– ئەوا ژ هەمیان گرنگتر په‌رتووكا (الكرد فی المصادر القدیمة) يا (ج. أر. درایڤه‌ر)ه كو مامۆستا فوئاد حه‌مە خورشید وه‌رگێڕايه, تێدا هاتیە كو ناڤێ (كورد) بۆ جارا ئێكێ ل سەر پارچه‌يه‌كا تەقنێ یا سۆمەريیان دیار بوویە مێژوويا وێ دزڤڕیته سێ هزار سالا بەری زايينێ, ئەو ژی ناڤێ وەلاتەكيیە ب ناڤێ (أرض كاردا) و تێدا دیار دكەت كو ئه‌ڤ عه‌رده دكەڤیتە باشورێ دەریایا وانێ, ئەڤ مێژوونڤیسە دیاردكەت چاوا ناڤێ كورد د مێژوویێدا هاتیە گوهۆڕین ل سەدێن بەری ژدایكبوونا عیسای (به‌ره زايينێ) هەتا سەدا شەشێ يا پشتی بوونا عیسای د ناڤ ژێده‌رێن مێژوویێدا.
هەروەسا كتانی بۆچوونێن مێژوونڤیس و ڤەكۆلەرێ ب ناڤ و دەنگێ جيهانى (كریستفیلد كۆلر (Christfeld coler دیار دكەت كو زۆر ب جوانی و ساناهی مێژوویێ رۆن و شرۆڤە دكەت, د ڤێ ڤەكولینێدا بەحسا دەولەتا ئارارات دكەت (اورارتو) 835 سالا بەری زايينێ و چاوا خاكا وێ ژ رووبارێ فوراتێ و هەتا دەریاچه‌يا ئۆرمیێ بەرفرەهـ بوويه, پاشى چاوا میدی هاتن و چاوا ب هێز بوون, هەروەسا بەحسێ چەوانيیا پەیدابوونا ئایینێ زەرەدەشتی و بەلاڤبوونا وێ ل ناڤ ئیمپراتۆریيا میدییا (میدیا) ب شێوەیەكێ زەڵال و ئاشكرا نڤسییە.
– بۆچوونێن ڤەكۆلەر و مێژوونڤیس (ئه‌لبێرت فوخه‌ر Albert Wacher ) ل سەر (سلالات الانسان القدیم) مرۆڤێن بەرێ و چەوانيیا بەربەڵاڤبوونا مرۆڤان, پرۆفيسۆر كتانی گەلەك ب جوانی شرۆڤه‌يا بیروبۆچوونێن ڤی نڤیسەری دكەت.
– (هرمان بینكستون H.Bengston) بۆچوونێن خۆ ل سەر فارس و كوردان و میدیا هه‌نه و دیاردكەت كو كورد و میدی زۆر نێزیكى ئێك بوون هەم ژ لايێ زمانی و هەم وەك مللەت پتر ژ فارسان و چەندین نموونه‌يان بۆ ڤێ چەندێ دئینیت, هەروەسا دیار دكەت كا چاوان (كۆرشێ فارسی) دەستهەلاتا خالێن خو یێن میدی گرتە دەستێ خۆ و كۆدەتا دژی مللەتێ میدی ئەنجامدا و ژ ناڤ برن و هەر تشتەك باش كو میدیا هەبوو بۆ فارسان ب كار ئینا وەك كەلتۆر و بەشەكێ زۆر ژ رەوشەنبیريیا گشتی و پاشی بەرەڤ وەلاتێن دی چوو بۆ شەڕ و داگیركرنێ.
– كتانی بۆچوونا هـ. بێنگستۆن (H.Bengston) ل سەر فارسان و ئەليكزاندەرێ مەزن رۆن و ئه‌شكه‌را دكەت، هه‌روه‌سا بۆ هەمان بابەتی بۆچوونێن مێژوونڤیس و ڤەكۆلەر ئه‌دوارد مايی (1884-1904) دیاردكەت داكو ب ئاوايه‌كێ باشتر روودانێن مێژوویێ ل سەر خاكا كوردستانێ و دەوروبەرێن وێ رۆن ببن.
– كتانی ب فەر دیت د ڤێ ڤەكولینێدا بۆچوونا مرۆڤناسييێ (ئه‌نترۆپۆلۆجيايێ) ل سەر جۆرێن مرۆڤان بزانيت, كتانى به‌حسێ بەرهەمێ پرۆفيسۆر دكتۆر ئايكستێد (Eickstedt) یێ ئەلمان ل سه‌ر ڤی بابەتی دكه‌ت و دبێژیت: پشتی ڤەكولینەكا هوور یا من ل ناڤ ڤی زانستی و بۆچوونێن برۆفیسۆر ئايكتسێد كرى، دیار دبیت كو مللەتێ كورد ملله‌ته‌كێ رەسەنە ل جهێ خۆ و شیایە چەندین مللەتێن دی د ناڤ خۆ دا وەربگریت و ببن بەشەك ژ وان, هەروەسا زمانێ كوردی زۆر بهێزە وەكی ئیسفەنجییە و شیایە زۆربەیا زمانێن دی یێن وان مللەتان د ناڤ زمانێ خۆ دا بحەلینیت و بێ زۆريلێكرن جهی بۆ پەیدا بكەت.
-پاشی پرۆفيسۆر كتانی بۆچوونێن دكتۆر شراده‌ر Schrader)) ددانیتە بەر دەستێ خواندەڤانی, سەبارەت مللەتێن هندۆ- ئەورۆپی و دیار دكەت كو چەندین په‌يڤێن هه‌ڤپشك, یان زۆر نێزيكى ئێك ل ناڤبەرا زمانێ كوردی و چەندین زمانێن ئه‌ورۆپی هه‌نه, مینا زمانێن: ئەلمانی, ئیتالی, ئینگلیزی, پۆلۆنی و چەندین زمانێن دی.
– بۆچوونێن پرۆفيسۆر د. كراهی Kraheسەبارەت ناڤێ هندۆ- ئەورۆپی یان هندۆ- جرمانی, ل گەل كۆما زمانێن هندۆ- ئەورۆپی, خواندنەك زانستی هوور ل سەر ڤان زمانان كریە كو د زڤڕیت بۆ به‌رى 150-200 سالان و مفا ژ بەرهەمێ چەندین زانستان و ڤەكۆلەرێن دی وەرگرتیە, ژ وان ژی: ڤەكۆلەر كلاپرۆت Klaproth كو ڤه‌كۆلينا وی یا زانستی ل ناڤ په‌رتووكەكێ ب ناڤێ (ئاسيا فره‌زمان) (Asia polyglotta) كو بەری 200 سالان هاتیە نڤیسین و ئەڤ زانستە بنواشێ زمانێن (هندو – جرمانی) یان (هندۆ- ئەورۆپی) بۆ دوو زانايێن مەزن دزڤڕینیت و زانايێ ئینگلیزوليه‌م جۆنس (William Jones) 1747-1994 بۆ ماوەیەكێ درێژ ل هندستانێ كار كريه, زانايێ دووێ زانايێ ئەلمانى فرانز بۆپه (Franz Bopp) 1791-1867 ئەڤی ڤەكۆلەری پتر و كویرتر ل ناڤ ڤی زانستی كاركریە و هێڤێنێ بەرهەمێ خۆ د په‌رتووكەكا مەزن دا كو ژ سێ پشكێن مەزن پێك دهێت كۆم كرينه و ل سالا 1823 چاپا ئێكێ و ل سالا 1852 ێ چاپا دووێ و ل سالا 1857 ێ چاپا سێیێ يا وێ په‌رتووكێ ده‌ركه‌فتينه.
پرۆفيسۆر كتانی بەحسێ په‌رتووكا ب ناڤێ (تاریخ علم اللغة الی نهایة القرن التاسع عشر) یا نڤیسەرێ دانیماركی ڤ. تۆمسن (V.Thomsen) دكەت، كو ئەڤ په‌رتووكە بۆ جارا ئێكێ ژ لایێ هـ. پۆللۆك (H.Pollok) بۆ زمانێ ئەلمانی هاتیە وەرگێڕان و ل باژێڕێ هالى (Halle) يێ ئەلمانی هاتيه چاپ كرن، هەروەسا كتانی بابەتێ خۆ ب شرۆڤەكرنا بۆچوونێن هەردوو مێژوونڤیسان هـ. كنده‌ر (H. Kinder) و وارنه‌ر هيلگمان ((Werner Hilgemann پتر دەوڵەمەند دكەت كو هه‌ردووان ل سەر زمانێن هندۆ-ئەورۆپی و هندۆ-جرمانی نڤیسینە و د ناڤ واندا زمانێ كوردی و زمانێ په‌رتووكا پیرۆز (ئاڤێستا) يا ب زمانێ میدی هاتییە نڤیسین تێدا هه‌نه و گەلەك نێزیكی زمانێ كوردیيە, نەك زمانێ فارسی.
نڤیسەرێ ڤێ په‌رتووكێ پرۆفيسۆر مه‌سعود كتانی ل سه‌ر ڤی بابەتی ب تنێ ناڕاوەستیت، به‌لكى بەردەوام دبیت ل سه‌ر ب هێزكرنا ڤەكۆلینا خۆ ئه‌ڤه ژى ب هه‌ڤبه‌ركرنا ژێده‌ران و ده‌ستنيشانكرنا زانايان و په‌رتووكێن وان ل سەر بابەتێ په‌رتووكا خۆ و د ناڤ واندا گەلەك ب رۆنی رۆناهييێ دئیخیتە سەر ناڤەڕۆكا په‌رتووكا مێژوونڤیس (كورت یونك Kurt M.Jana ) سەبارەت زانستێ زمانێن هندۆ-ئەورۆپی و ددانیتە بەر دەستێ خواندەڤانی ب زمانێ عەرەبی و ل دووماهيیێ ديار دیاردبیت كو زمانێ كوردی زمانه‌كێ سەربەخۆیە و زمانێ (البكتریة القدیمة) یان (البختیاریة القدیمة)يه ئەوا په‌رتووكا ئاینێ زەرەدەشتی (ئاڤێستا) پێ هاتیە نڤیسین خووشكا زمانێ كوردی بوویە و زۆر لێ نێزیك بوویە, ژ بەر هندێ زمانێ كوردی شیایە وی زمانی د ناڤ خۆ دا بحەلینیت و ببیته وارسێ وى.
پرۆفيسۆر كتانی د په‌رتووكا خۆ دا زۆر ب هووری ل سەر زمانێ كوردی ب هەمی زاراڤێن وێڤە راوەستیایە و شرۆڤەكریە و ل گەل زمانێن هندۆ-ئەورۆپی و لێكنێزیكيیا وان هه‌ڤبه‌ر كريه, پاشان رۆناهييێ دئێخیتە سەر رەسەنییا زمانێ كوردی و دەولەمەندبوونا وى د بوارێ په‌يڤان دا و ب كارئینانا وان ب چەندین شێوازێن جوداجودا, كو ئێك پەیڤ چەندین رامانا ددەت.
– پرۆفيسۆر كتانى بەرهەمێ دوو ڤەكۆلەرێن دی یێن بیانی دیار دكەت ئەو ژى زانا دكتۆر (سیدنی سمیث) و زانا دكتۆر (ئه‌لمیر ئه‌دمۆندز)ن و دبێژیت كو هەردوو زانا گەهشتینە وێ راستييێ كو زمانێ كوردی زمانەكێ رەسەنێ سەربەخۆیە و ژ زمانێن (ئارى)یە و چ پەیوەندیەك بە زمانێ فارسی ڤە نینە، بۆ ڤێ چەندێ ژی پرۆفيسۆر كتانی د ڤێ ڤەكولینا خۆ دا ل لاپەرێ (436) ب سەدان په‌يڤێن زمانێ كوردی د گەل زمانێن هندۆ-ئەورۆپی هه‌ڤبه‌رى ئێك دكه‌ت, مینا (ئەلمانی, ئینگلیزی, فڕەنسی, ئیتالی)، هەروەسا زمانێ (لاتینی ژى)، ژ لاپەرێ (479) پێڤە كتانی ب شێوەيه‌كێ كورت و رۆن باسێ وان مللەت و شارستانیێن كەڤن دكه‌ت ئەوێن ل سەر خاكا كوردستانێ ژیاینە و بۆ خواندەڤانی دیاركریە و دبێژیت: ئەو مللەت د هه‌ڤپشك بوون د بنیاتێدا و بووینە بناغێ مللەتێ كورد و د ناڤ واندا حەلياینە, هەروەسا زمانێ كوردی شیایە وان زمانان تا رادەیەكێ زۆر بمێژیت و د ناڤ خۆ دا بهێلیت و جهێ وان بكەت وەكی كا چاوا (ئیسفەنج) ئاڤێ دمێژیتە خۆ.
هەژی گوتنێیە نڤیسەرێ پرۆفيسۆر كتانی بۆ موكومكرنا بابەتێن ڤێ ڤەكۆلینێ و هه‌ڤبه‌ركرنا وان, مفا ژ (142) ژێده‌رێن زانستی یێن باوەرپێكری يێن ب زمانێن بیانی مینا ئەلمانی, ئینگلیزی و عەرەبی, هەروەسا زمانێ كوردی هاتینە نڤیسین وەرگرتیە و مفا ژ (38) فەرهەنگێن زمانان وەرگرتیە و بابەتێن ڤێ په‌رتووكێ پشتڕاست كرینە.
ل دوماهیيێ, هەژی گوتنێیە كو بەرهەمێن مامۆستا و دكتۆر پرۆفيسۆر مه‌سعود كتانی ستێرێن گەشن ل ئاسمانێ بەهدینان ب تايبه‌تى و كوردستانێ ب گشتی, هەروەها ئەڤ جۆرە نڤیسینە جهێ شانازیێنە بۆ نەوەیێن كوردان و هه‌مى كوردستانیيان, چونكە پەنجەمۆرێن پرۆفيسۆر كتانی زۆر د دیار و به‌رچاڤن، ل زانكۆیا باژێڕێ مووسل وی كورد و عیراق ب زانستی پڕ چەك كرینە و یا ژ وێ گرنگتر ژبۆ كوردان و ب تایبەتی بۆ خەلكێ دەڤەرا بەهدینان خزمەت و بەرهەمێن وی یێن ئەدەبی بۆ ڤێ دەڤەرێ و كوردان و مێژوویا وان, یا ژ هەمیا گرنگترژى بۆ زمانێ كوردی د ديار و به‌رچاڤن.
پرۆفيسۆر دكتۆر مه‌سعود حه‌جى مستەفا سەعید حه‌جى مەحمود كتانی, ل سالا 1933ێ ل ئامێدیێ ژ بنەمالەكا رەسەن و ناڤدار ژ دايك بوويه كو ئه‌و بنه‌مال چەندین ناڤێن مەزن و بلند ب خۆڤە دگریت, هەر ل سەردەمێ میرنشینا بەهدینان و هەتا نوكە و ئێك ژ وان كەسایەتیيان عەمەر ئاغایێ كتانی بوويه كو قەهرەمان و سەرلەشكەرێ هێزێن ميرنشینا بەهدینان بوو و دەمێ میر محەمەد پاشایێ رەواندزى (میرێ كۆر) ئامێدی دۆرپێچ كری، بۆ ماوێ شەش مەهان شیان ئامێدیی ژ هێرشێن لەشكەرێ میرێ كۆر بپارێزن, بەلێ ل دووماهيیێ لەشكەرێ رەواندزى شیا ئامێدیێ داگیر بكەت.
یا دیارە كو ژیان ل سەر چەندین بنەمایان دهێتە دانان و زمانێن زندی و مللەتێن رەسەن بەردەوامیێ دده‌نە مانا خۆ و ب هەر رێكەكا هەبیت و بۆ هەمی جیهانێ یا دیارە كو ئەڤە ب هزاران سالايه مللەتێ كورد ل سەر خاكا خۆ مایە و زمانێ ڤی مللەتی رۆژ بۆ رۆژێ بهێزتر دبیت و جهێ خۆ د رێزبەنديیا زمانێن جیهانى دا كریە, ب تایبەتی ژ لایێ دەولەمەندبوونا په‌يڤان و موكوميیا رێزمانا وێ, هەروەسا نەرميیا ڤی زمانی, سەرەرای هندێ كو بۆ ماوەیەكێ ئێكجار زۆر هیچ خزمەتەكا زمانێ كوردی نەهاتیە كرن, بەلكو زۆر ب دژواری ژ لایێ دوژمنێن كوردان ڤە هێرش ل سەر كەلتۆر و مێژوو و زمانێ كوردان هاتیە كرن, مللەت و زمانێن رەسەن دێ هەر مینن هەتا هەتایێ.
