مرن ب فەلسەفەیەكا نوو
د. هەوار بەللۆ
ب درێژاهییا دیرۆكێ توخمێ مرۆڤی ڕاستی گەلەك ئاستەنگ و گرفتارییان هاتییە؛ لێ پڕانییا وان ئاستەنگ و گرفتارییێن هەیی ژی، ئەو ل داوییا بزاڤێن خۆ شیایە سەركەڤتنان ل سەر تۆمار بكەت و ژ ڕێكا خۆ ڤەبدەت؛ ب تەنێ وی چو چارە ل مرنێ نەكرینە. هەر ژ وێ كێلیكا ئەم دبین دەمژمێرا مە دهێتە باركرن و هەیاما عەمرێ مە هێدی هێدی ل كێمییێ ددەت، لەورا ژی هندی كۆ مرۆڤی خۆ ل سەر ڕوویێ ڤێ هەسارەیێ دیتی مرن هەر ترسەكا هەلاویستی بوویە ل هنداڤی سەرێ وی، وی هەر سەهمەكا بەردەوام د دلێ خۆدا ژێ ڕاكرییە، و د سەر وان هەمی بزاڤانڕا یێن كۆ وی پێخەمەتی نەهێلانا تۆڤێ ڤێ مرنێ و ب دەستڤەئینانا نەمرییێ ئەنجام داین، لێ ئەو هەر نەشیایە ژی مانا خۆ د ڤێ دنیایێدا گارانتی بكەت.
گۆمان نینە كۆ مرن داوییەكا نەچارە، و مرۆڤی ب درێژاهییا هەبوونا خۆ ترس ژێ ڕاكرییە و بزاڤا بەرگیرییا وێ كرییە. هەلبەت ئەگەرا ڤێ ترسێ ژی هەر بۆ وێ ئێكێ دزڤڕیت كۆ مرۆڤی خۆ ل هەمبەری چارەنڤیسەكێ نەدیار و وەغەرەكا بێسەروشوون دیتییە. لەورا ژی مرن هەر گەف و هەڕەشەیا هەمی ئۆل و ئاینان بوویە بۆ مرۆڤێ خراب و گونەهكار، و ئاڵاڤێ هەمی پێغەمبەر و قەنجكاران بوویە بۆ ترساندنا ستەمكار و زاڵم و زۆرداران. ب هیچ ڕێكەكێ هەوڵ و خەباتێن توخمێ مرۆڤی ژ بۆ بەرگیریكرنا مرنێ سەرنەگرتینە، و چیرۆك و چیڤانۆكێن بەرگیریكرنا مرنێ و ب دەستڤەئینانا نەمرییێ د دیرۆكێدا دیدەڤانن ل سەر ڤێ چەندێ، كا چاوا د هەمییاندا قەهرەمان شكەستنێ د هەوڵ و بزاڤێن خۆ یێن ئەفسانەییدا دخۆن.
بلا ئەم پرسیارەكێ ژ خۆ بكەین:
– مرۆڤ تا كەنگی دێ مرنێ وەك دژمنەك بدانیت، و ترسەكا مەزن ژێ ڕابكەت؟
– گەلۆ؛ ما د شیاندا نینە مرۆڤ سوڵحا خۆ د گەل مرنێ بكەت، و ب چاڤەكێ ڤەكریتر لێ بنێڕیت؟!
– گەلۆ، ما ترسا مرنێ گەلەك كێمتر نابیت گەر ئەم بشێین وەك پرۆسێسەكا بایۆلۆژیك و سرۆشتی خۆ د مرنێ بگەهینین و قەبوول بكەین؟
بلا ئەم هەمی ـ دیندار و بێدین ژی ـ سەرەدەرییێ د گەل تشتەكێ ژیواركی و پێشچاڤ بكەین، گەلۆ؛ ما نە پێدڤییە ئەم باوەرییەكا موكم بۆ خۆ چێ بكەین كۆ مرن د ڕێپیڤانا ژیانا مەدا تشتەكێ سرۆشتییە و داوییەكا خۆزایی و بایۆلۆژیكە بۆ ژییێ هەر مرۆڤەكی؟
| ما نە پێدڤییە ئەم باوەرییەكا موكم بۆ خۆ چێ بكەین كۆ مرن د ڕێپیڤانا ژیانا مەدا تشتەكێ سرۆشتییە و داوییەكا خۆزایی و بایۆلۆژیكە بۆ ژییێ هەر مرۆڤەكی؟ |
تشتەكێ د شیاندایە كۆ مرۆڤ ل سەر بنیاتەكێ زانستی هزرەكا ئاڤاكەر دەرباری مرنێ پەیدا بكەت. گۆمان نینە كۆ ترسا مرنێ دێ گەلەك كێمتر بیت گەر ئەم بشێین وەك پرۆسێسەكا بایۆلۆژیك و سرۆشتی خۆ د مرنێ بگەهینین و قەبوول بكەین. مادەم مرۆڤی چو هەڵبژارتنێن دی ل هەمبەری مرنێ نینە، پا گۆمان نینە كۆ ئەڤ هەڵبژارتنا هەنێ دێ تشتەكێ لۆژیك و بەرئاقل بیت.
ل وەلاتێن هەری پێشكەڤتی پڕانییا كەیسێن مرنێ د نەخۆشخانەیانڤە و ل ژێر چاڤدێرییا نۆژدار و پسپۆران ڕوو ددەن، ئەڤ چەندە ژی وێ ئێكێ دگەهینیت كۆ مرن بارا پتر د ڕەوشەكا كۆنترۆلكریدا و ل ژێر چاڤدێرییەكا نۆژداری ڕوو ددەت، ئانكۆ ئەڤە ژی بەلگەیەكێ زێدەیە كۆ مە نە شیانەكا مەزن هەیە، و نە ژی چاڤدێرییەكا باش هەیە بشێت ڕێكێ ل مرنێ بگریت، مە ژی چو هەڵبژارتنێن دی نینە ژ بلی وێ ئێكێ كۆ ئەم ل سەر بنیاتەكێ زانستی هزرەكا ئاڤاكەر دەرباری مرنێ پەیدا بكەین.
| نابیت ب هیچ ڕێكەكا هەیی ئەم مرنێ وەك پرۆسێسەكا بایۆلۆژیك ڕەت بكەین، یان ژی وەك دژمنەكێ پیس و چەپەل لێ بنێرین. |
هژمارەكا كێم ژ مە ب كەرامەت دمرن، لەورا ژی پێدڤییە بەری هەر تشتەكی ئەم هەوڵ بدەین ژیانەكا تژی كەرامەت و سەرفرازی دەرباز بكەین، ئانكۆ تشتێ هەری گرنگ ئەوە كۆ ژیانا مە ل ئاستەكێ باڵا و كوالیتەیەكا باش بیت، و تەكەزییا مە مرۆڤان هەمی ل سەر جۆرەیێ ژیانا مە بیت نەكۆ درێژبوونا وێ. ئەڤە ژ لایەكی؛ و ژ لایەكێ دی، دەما مە نەساخەكێ ل بەر مرنێ هەبیت، پێدڤییە نۆژدار و نەساخ و ماڵبات هەمی ڤێكرا ب ئاوایەكێ گونجایی ڕەفتارێ بكەن داكۆ سرۆشت و خۆزا كارلێكرنێن خۆ بكەن، و نابیت ب هیچ ڕێكەكا هەیی ئەم مرنێ وەك پرۆسێسەكا بایۆلۆژیك ڕەت بكەین، یان ژی وەك دژمنەكێ پیس و چەپەل لێ بنێرین. هەر گاڤا ئەم بشێین ب ئاوایەكێ هۆسا سەرەدەرییێ د گەل ڕاستییا مرنێ بكەین، ب تەنێ هینگێ ئەم دێ بشێین مرنێ ب باشترین و ئارامترین ڕێك ئەنجام بدەین.
ئەم دشێین مرنێ ب ئاوایەكێ جوداواز و د كراسەكێ فەلسەفی یێ نوودا بدەینە پێش، چونكی ـ وەك مە گۆتی ـ ل هەمبەری ڤی چارەنڤیسێ نەچار مە هیچ هەڵبژارتنەكا دی ژ بلی ڤێ نەمایە.
لەشێ مرۆڤی ل ژێر ڕەحما میكانیزمێن بایۆلۆژیك ب ڕێڤە دچیت، و ژ بەر وێ ئێكێ ژی د شیاندایە هەر گاڤا هەبیت تێك بچیت یان ژی ژ نیشكەكێڤە ئاریشەیەك تێدا بقەومیت، گەر خۆ چو تشتێ مەزن و خەتەر ژی ڕوو نەدەت، هەر لەشێ مرۆڤی پشتی چەند ساڵێن عەمری ـ مینا هەر ئاموورەتەكێ هەیی ـ دێ ژ كار بكەڤیت و ژ ناڤ بچیت. ئانكۆ د هەر ڕەوشەكا هەییدا، مرن هەر دێ بهێت و كەس نینە وێ ڕابوەستینیت.
ل ڤێرێ، گەر ئەم باش هزرا خۆ بكەین، پرسیارەكا هەری گرنگ د سەرێ مرۆڤیدا پەیدا دبیت:
گەلۆ؛ بۆچی عەمرێ درێژ هند بوویە خۆزییەكا مەزن بۆ مە هەمییان؟ بۆچی ئەم وان هەمی نەخۆشی و دەردەسەرییان بەرچاڤ وەرناگرین یێن كۆ پیراتی و عەمرێ درێژ د گەل خۆ دئینن؟
| پێدڤییە ئەم بزانین كۆ عەمرێ درێژ ژی نە هەمی گاڤان دەستكەڤتییەكێ مەزنە، بەلكۆ گەلەك جاران ئەو ژێدەرێ سەرەكی یێ دەردەسەرییێن مەزن و دوبارەكرییە. |
ئایا مە هزرا خۆ كرییە كۆ بابێ دەهـ زاڕۆكان ـ بۆ نموونە ـ گەر خودێ د ناڤ ماڵباتێدا عەمرەكێ درێژتر ژ هەمییان بدەتێ، پێدڤییە ل سەر وی ئەو خۆ بەرهەڤ بكەت چونكی ب لایێ كێمیڤە دێ دەهـ جاران د ڤی عەمریدا دلێ وی بسۆژیت و جەرگێ وی بهێتە هنجنین؟
ئەڤە ئێك ژ وان ڕاستییانە یێن كۆ هەردەم عەمرێ درێژ د گەل خۆ دئینیت، لێ گەلەك جاران ئەم وەسا باش هزرا خۆ تێدا ناكەین. یا پێدڤییە ئەم بزانین كۆ عەمرێ درێژ ژی نە هەمی گاڤان دەستكەڤتییەكێ مەزنە، بەلكۆ گەلەك جاران ئەو ژێدەرێ سەرەكی یێ دەردەسەرییێن مەزن و دوبارەكرییە.
وەك دیار ئەڤرۆ ئاراستەیا نۆژدارییا هەڤچەرخ هەمی بەر ب وێ ئێكێڤەیە كۆ عەمرێ مرۆڤان درێژتر لێ بكەت. ڕاستە تا ڕاددەیەكێ بەرچاڤ نۆژدار شیاینە عەمرێ مرۆڤان درێژ بكەن، لێ مخابن گەلەك جاران ئەڤ درێژكرنە ژی د ڕاستییا خۆدا ب تەنێ درێژكرنا ئێش و ژانێن جەستەیینە، و بەردەوامیدانەكە ب وان دەردەسەرییێن ئۆرگانیك یێن كۆ بەری هینگێ خودانی هەین نەكۆ زێدەتر. ئەڤ چەندە ژی وێ واتەیێ ددەت كۆ نۆژدارییا هەڤچەرخ مژارا ئارامكرن و بەختەوەركرنا پیراتییێ و داوییا ژییێ مرۆڤان هند بۆ خۆ نەكرییە خەمەكا مەزن.
ب دیتنا من، یا پێدڤییە نۆژدارییا هەڤچەرخ تەكەزییەكا باشتر ل سەر دابینكرنا هندەك چارەسەرییان بكەت داكۆ ئارامی و بەختەوەرییا پیر و دانعەمران گارانتی بكەت. نە هند تشتەكێ گرنگە كۆ ژییێ مە بهێتە درێژكرن، ب قەدەر گرنگییا وێ چەندێ كۆ لەش و دەروونێن مە د ڤی عەمرێ هەییدا ڕحەت و تەنا بمینن.
ئەز وەسا هزر دكەم كۆ ل شوونا نۆژدارییا هەڤچەرخ هند مەزاختن و ڤەكۆڵانان بكەت داكۆ عەمرێ مرۆڤان درێژ بكەت، پێدڤییە ئەو هەمی هەوڵێن خۆ بدەت داكۆ ژیان ل داوییا عەمری تشتەكێ ب ڕامان بیت، و ب كێمترین ئێش و ژان دەرباز ببیت.
پێدڤییە ئەم قیژییەكێ د گوهێن نۆژدار و تایبەتمەند و پسپۆراندا ڤەدەین دا تێ بگەهن كۆ ژیان چەند یا كورت و ڤەبڕی ژی بیت نە هند ئاریشەیەكا مەزنە، ب تەنێ یا پێدڤی ئەوە كۆ ئەو كاری ل سەر لەشەكێ ئارام و دەروونەكا بەختەوەر بكەن، لەورا یا فەرە نۆژدار و زانایێن تەندروستییێ ڤێ ڕاستییێ باشتر تێ بگەهن و هەمی ئاراستەیا خۆ بەر ب ڤێ ئێكێڤە ببەن داكۆ تەكەزییەكا پتر ل ئارامییا دەروونی و ڕامانا ژیانێ بهێتە كرن. هەرچەندە ئەڤە هیچ وێ ئێكێ ڕەت ناكەت كۆ ئەم ئێشێن خۆ چارەسەر بكەین و ژانێن خۆ دەرمان بكەین، لێ بلا هەر د وی دەمی ژیدا ئەم ژ بیر نەكەین كۆ گەلەك جاران دەرمان و چارەسەری ب خۆ ژی پتر ژ ئێش و ژانان دەردەسەرییێ ل پەی خۆ دئینن.
یا فەرە هەمی هەوڵ و بزاڤێن ئەهلێ پسپۆرییێ پێخەمەتی وێ ئێكێ بن كۆ ڕامانێن هەژی د ژیانا مرۆڤاندا پەیدا ببن داكۆ ژیانا وان هێژایی ژیانكرنێ بیت و چیڕۆكا وان ل داوییا عەمری چیڕۆكەكا تراژیك نەبیت.
| كارێ نۆژدارى یێ سەرەكی ئەوە كۆ ئەو ڕەوش و شیانێن نەساخێن نێزیكی مرنێ باشتر لێ بكەت داكۆ خۆشییەكێ ب هەبوونا خۆ ببەن و تامەكێ ژ گاڤێن خۆ بگرن. |
تا نها پڕانییا مە نۆژداران ب دروستی د كارێ خۆ نەگەهشتینە، چونكی ئەم هزر دكەین كۆ كارێ نۆژداری ب تەنێ پاراستنا ساخلەمی و ژیانا نەساخانە، لێ یا ڕاست ئەوە كۆ كارێ نۆژداری گەلەك ژ ڤێ چەندێ مەزنترە. كارێ وی یێ سەرەكی ئەوە كۆ ئەو ڕەوش و شیانێن نەساخێن نێزیكی مرنێ باشتر لێ بكەت داكۆ خۆشییەكێ ب هەبوونا خۆ ببەن و تامەكێ ژ گاڤێن خۆ بگرن. ژ بەر ڤێ ئێكێ، گەلەك یا گرنگە كۆ نۆژدار و پسپۆرێن تەندروستییێ كاری ل سەر وێ ئێكێ بكەن كۆ لەش و دەروونێن نەساخێن ل بەر مرنێ بهێنە ئارامكرن داكۆ بشێن د عەمرێ خۆ یێ ماییدا ڕامانان د ژیانا خۆدا پەیدا بكەن و ژیانا خۆ هێژایی وێ ئێكێ ببینن كۆ بەردەوامییێ بدەنێ، و ژ بۆ ڤان ڕامانان بژین.
نۆژدارییا هەڤچەرخ شیایە مرۆڤی ژ گەلەك گرفتارییێن ساخلەمی یێن مەترسیدار قورتال بكەت، لێ هەر دەما سوحبەت دهێتە سەر پیراتییێ و دانعەمرییێ، هەوڵ و شیانێن مە نۆژداران بەرەڤاژی خویا دكەن. ل شوونا كۆ ئەم ئارامییێ و ڕامانێ بدەینە ڕۆژێن مایی ژ عەمرێ پیرەمێرەكی یان پیرەژنەكێ، ئەم ـ بەرەڤاژی ـ هەمی ئارمانج و مەرەما خۆ دكەینە ئەو چەندە كۆ ژیانا وان درێژتر لێ بكەین بلا هەر ژیانەكا ڤاڵا و تژی ژان ژی بیت.
ڕاستە گەلەك جاران نۆژدار دشێت ب ڕێكا هندەك چارەسەرییان مرنا نەساخەكی بۆ هەیامەكێ گیرۆ بكەت، لێ ژ بەر كۆ مرن وەك بوویەرەكا بایۆلۆژیك هەر یا مسۆگەر و نەچارە، لەورا یا پێدڤییە تەكەزییا نۆژداران بارا پتر ل سەر كوالیتەیا ژیانا نەساخان بیت نەكۆ درێژاهییا وێ.
| پێدڤییە ئەم تەكەزییەكا مەزن ل سەر كوالیتەیا ژیانا خۆ بكەین، پتر ژ وێ تەكەزییێ یا كۆ ئەم ل سەر درێژییا عەمرێ خۆ دكەین |
من وەك نۆژدار گەلەك نەساخ دیتینە ڕەوشا وان ڕەوشەكا بێهیڤی بوویە، و گەلەك جاران ژی من چارەسەری و چاڤدانا نەساخێن باش و یێن ل بەر مرنێ ژی كرییە، لێ ب دیتنا من تشتەكێ نەزانستی و نەبەرئاقلە كۆ نۆژدار مرنێ ڕەت بكەت و شەڕی د گەل بكەت د دەمەكێدا كۆ ئەو باش دزانیت مرن داوییەكا سرۆشتییە بۆ هەر بوونەوەرەكێ زێندی. گەر ئەم ل بەر ڕۆناهییا ئاقلەكێ دروست ل مرنێ بنێڕین، ئەم دێ ببینین كۆ مرن نە ئەو دژمنە یێ كۆ پێدڤی ئەم ژێ بڕەڤین، بەلكۆ ئەو لایەكێ حنێرا ڤێ ژیانێیە یا كۆ ئەم مرۆڤ شاش تێ دگەهین. بلا ئەم باش هزرا خۆ بكەین كۆ ئەم یێن د ڕێپیڤانەكا سرۆشتی و بایۆلۆژیكدا: ئەم ل دەستپێكێ نەبووین، پاشی ئەم هاتینە هەبوونێ، و پێدڤییە جارەكا دی دوبارە ئەم بچینە نەبوونێ.
پێدڤییە ئەم تەكەزییەكا مەزن ل سەر كوالیتەیا ژیانا خۆ بكەین، پتر ژ وێ تەكەزییێ یا كۆ ئەم ل سەر درێژییا عەمرێ خۆ دكەین. یا پێدڤییە ئەم د هەیاما ساخلەمییا خۆدا وێ وێرەكییێ و جسارەتێ بدەینە خۆ و بڕیارێ بدەین كۆ ئەم جۆرە و كوالیتەیا ژیانا خۆ ژێ بگرین نەكۆ درێژاهییا وێ. و ب دیتنا من ئەڤ بڕیارە گەلەك فەرترە ژ وان هەوڵێن قەهڕەمانانە یێن كۆ ئەم د هەیاما نەساخییا خۆدا ددەین داكۆ مرنێ گیرۆ بكەین و چەند ڕۆژەكێن زێدەتر بژین.
دڤێت مە باوەرییەكا تەمام هەبیت كۆ دەما ئەم تووشی ئێشەكا كوژەك دبین و دمرین، یان دەما ئەم ب ئاوایەكێ دەم ل دەست دمرین، یان ژی دەما كۆ خۆ ئەم ب ڕوودانەكێ ژی دمرین، هینگێ مرنا مە دێ تشتەكێ خۆش و هەژی بیت گەر ئەم شیابین پێشوەخت ژیانەكا خۆش و هەژی دەرباز بكەین. ئانكۆ ب ڕامانەكا دی بلا ئەم ببێژین: یا پێدڤییە ئەم مرنا خۆ ب ڕێكا وان خۆشییان هەڵبسەنگینین یێن كۆ مە بەری هینگێ د ژیانا خۆدا بۆراندین.
شێوازێ ژین و ژیارا مە، ئەوە بهایێ عەمرێ مە دەستنیشان دكەت و بهایێ عەمرێ مە ژی، ئەوە بهایێ مرنا مە دەستنیشان دكەت. گەر تە ژیانەكا كەیفخۆش و واتەدار نەبۆراندبیت هینگێ بزانە كۆ ژیانا تە ـ خۆ چەند یا درێژ ژی بیت ـ ژیانەكا بێبها و بێقیمەت بوویە، لێ گەر تە ژیانەكا كەیفخۆش و واتەدار بۆراندبیت هینگێ بزانە كۆ ژیانا تە ـ خۆ چەند یا كورت ژی بیت ـ ژیانەكا ب بها و قیمەت بوویە.
گەلەك یا فەرە ئەم ژیانێ وەك سەربۆرەكا باش پراكتیزە بكەین، گەر ئەم بشێین ژیانا خۆ وەك هونەرەك پراكتیزە بكەین، هینگێ ئەم دێ مرنا خۆ ژی وەك هونەرەك پراكتیزە بكەین، چونكی پراكتیزەكرنا هونەرێ مرنێ ئەنجامەكە بۆ پراكتیزەكرنا هونەرێ ژیانێ. ئەو ئاوایێ ئەم ژیانا خۆ پێ دەرباز دكەین، ئەوە بڕیارێ ل سەر باشی و نەباشییا مرنا مە ددەت. بەختەوەری و ئارامی و خۆشییا ساڵێن ژیانا مە دەما ب داوی دهێن دبنە پیڤەرەكێ ڕاستەقینە بۆ چاواتییا مرنا مە. ئانكۆ ئەڤ بەختەوەری و ئارامی و خۆشییە، ئەون باشییا مرنا مە دەستنیشان دكەن. ئەم پەیاما ژیانا خۆ ل ڕۆژێن خۆ یێن داوییێ نانڤیسین، بەلكۆ ئەم ب درێژاهییا وی عەمرێ مە بۆراندی ڤێ پەیامێ دنڤیسین. بلا ب ڕامانەكا دی ئەم ببێژین: ئەو كەسێ ب كەرامەت ژیایی، ئەوە یێ كۆ دێ ب كەرامەت بمریت ژی.
| پێدڤییە كا چاوا نۆژدار خەباتەكا مەزن ژ بۆ درێژكرنا عەمرێن مرۆڤان دكەن، هەر ب وی ئاوایی خەباتێ ژ بۆ وێ چەندێ ژی بكەن كۆ هەر مرۆڤەك ڕامانەكێ بۆ خۆ د ژیانا خۆدا پەیدا بكەت. |
د سەر ڤێ هەمی پێشكەڤتنا تەكنۆلۆژیكڕا، لێ نۆژدار ژی ل داوییێ هەر وەك هەمییان مرۆڤن، و ژ خوین و گۆشتان هاتینە ئافراندن، و مخابن ئەڤ كولتوورێ نها مە نۆژداران هەیی ب ئاوایەكێ گشتی نەشێت وەك پێدڤی سەرەدەرییێ د گەل وان كەسان بكەت یێن كۆ ل داوییا عەمرێ خۆ دژین. پێدڤییە كا چاوا نۆژدار خەباتەكا مەزن ژ بۆ درێژكرنا عەمرێن مرۆڤان دكەن، هەر ب وی ئاوایی خەباتێ ژ بۆ وێ چەندێ ژی بكەن كۆ هەر مرۆڤەك ڕامانەكێ بۆ خۆ د ژیانا خۆدا پەیدا بكەت.
نۆژدارییا هەڤچەرخ تەكەزییەكا هەری مەزن ل شیفایێ دكەت و ل هەمبەری ڤێ تەكەزییێ ئەو هیچ پووتەیەكا وەسا مەزن ب ڕحەتییا لەشی و ئارامییا دەروونی ناكەت. ئارمانجا نۆژدارییا هەڤچەرخ هەمی ئەوە كۆ دانعەمرەكی بگەهینیتە ڕۆژبوونا وی یا سەدێ، لێ وەختە هیچ بۆ نۆژدارییا هەڤچەرخ خەم نەبوویە كا ئەڤ قۆناغا هۆسا درەنگ ژ عەمری دێ چاوا قۆناغەكا كەیفخۆش و ڕحەت و تەنا بیت؟
گەلەك یا پێدڤییە نۆژدار تێ بگەهیت كا چ تشت یێ گرنگە دەما ئەو ـ بۆ نموونە ــ بڕیارا نشتەرگەرییەكێ یان هەر پێڕابوونەكا نۆژداری بۆ مرۆڤەكێ دانعەمر ددەت. ئایا تشتەكێ گرنگە ئەو گرێیەكا پەنجەشێری ب ڕێكا نشتەرگەرییێ ژ ناڤ لەشێ دانعەمرەكی ڕابكەت و ژیانا وی درێژ بكەت د دەمەكێدا كۆ پێدڤییە ژیانا وی پشتی هینگێ هەر ل ژێر ڕەحما چارەسەرییێن ب ژان و دەرمانێن كیمایی یێن بێزاركەر بمینیت، یان ژی باشترە ئەو ـ ل شوونا نشتەرگەرییێ ـ وی ب چارەسەرییەكا دی ئارام بكەت و ڕامانەكێ بۆ ژیانا وی چێ بكەت تا كۆ وەغەرا خۆ یا داوییێ ب ئاوایەكێ سرۆشتی دكەت؟
گەلەك جاران ڕەوشا نەساخی دخوازیتە وێ ئێكێ كۆ كەسوكارێن وی پێشوازییێ ل مرنا وی بكەن، لێ دڤێت ئەم بزانین كۆ خۆ هینگێ ژی هێشتا دەلیڤەیەكا مەزن دمینیت كۆ ئەڤ نەساخە وان ڕۆژێن مایی ژ ژییێ خۆ ب خۆشی و ئارامی بژیت.
دەما نەساخەك ل بەر مرنێ بیت، كەسوكارێن وی تەكەزییەكا مەزن ل نۆژداران دكەن كۆ نەساخێ وان نەمریت، و هەمی حەزێن وان ئەون كۆ ل دۆر چارەسەرییێن بگوهڕ د گەل نۆژداران بئاخڤن داكۆ عەمرەكێ درێژتر بۆ نەساخێ خۆ دابین بكەن. ئەو ب هیچ ئاوایەكێ حەز ناكەن بەحسا مرنا وی بهێتە كرن و ب هیچ ئاوایەكێ كار ل سەر وێ ئێكێ ناكەن كۆ ڕامانەكێ د عەمرێ وی یێ ماییدا پەیدا بكەن.
| درێژكرنا عەمرێ نەساخی ل ژێر باندۆرا چارەسەرییێن ب ژان و بێزاركەر هیچ تشتەكێ لۆژیك و بەرئاقل و مرۆڤاتی نینە. |
گەلەك یا گرنگە د ڕەوشەكا ب ڤی ئاواییدا، كەسوكارێن نەساخی تەكەزییێ ل نۆژداران بكەن كۆ ڕحەتی و ئارامییا نەساخێ د ڤی عەمرێ ماییدا بهێتە گارانتیكرن، چونكی درێژكرنا عەمرێ نەساخی ل ژێر باندۆرا چارەسەرییێن ب ژان و بێزاركەر هیچ تشتەكێ لۆژیك و بەرئاقل و مرۆڤاتی نینە. و گەلەك جاران ڕاستییا سوحبەتا مە ئەو نینە كۆ مە نەڤێت ئەم وەك كەسوكارێن نەساخی خەما ژ دەستدانا وی بكێشین و قەهرا مرنا وی بخۆین، لەورا ئەم ب مافێ خۆ دزانین و بڕیارێ ژ پێش ویڤە ددەین كۆ ژیانا وی بهێتە درێژكرن بلا هەر ل ژێر باندۆرا چارەسەرییێن ب ژان و بێزاركەر ژی بیت!؟
بلا ئەم ب ساخییا خۆشتڤییێن خۆ خزمەتا وان بكەین و ڕامانەكێ د ژیانا واندا پەیدا بكەین، ژ بەر كۆ ئەو هەر دێ ڕۆژەكێ بمرن، و گەر ئەو مرن ژی ئەم ئێدی نەشێین هیچ تشتەكی بۆ وان بكەین. ئێك پرسیارەكێ ژ كۆنفۆشیوسی دكەت كا ئەو دێ چاوا بشێت خزمەتا مرییێن خۆ بكەت؟ كۆنفۆشیوس ژی دبێژیتێ: (گەر تو نەشیابی ب ساخییا وان خزمەتا وان بكەیی، ئەڤجا چاوا تو دێ بشێی خزمەتا جانێن وان بكەیی؟). كابرا ژی ژێ دخوازیت كۆ ئەو بزانیت كا مرن چییە؟ كۆنفۆشیوس ژی بەرسڤا وی ددەت و دبێژیتێ: (گەر تو هێشتا د ژیانێ نەگەهشتبی، تو چاوا دێ بشێی د مرنێ بگەهی؟).
ب دیتنا من، ل ژێر سیبەرا پێشكەڤتنێن نۆژداری هەردەم د شیاندایە كۆ هندەك پێڕابوونێن نۆژداری بۆ نەساخان بهێنە كرن داكۆ ژیانا وان درێژتر لێ بهێت. لێ پرسیارا گەوهەری ل ڤێرێ ئەوە: ئایا ئەڤ دەرمان و چارەسەرییێن ژیانا نەساخی درێژ دكەن، چەند دشێن وان ڕۆژان خۆش بكەن یێن كۆ ل سەر عەمرێ وی دهێنە زێدەكرن؟
ب دیتنا من، هەردەم ئەڤ چەندە ژ لایێ هەمییانڤە دهێتە پشتگوهكرن، و ژ بەر وێ چەندێ ژی تێگەهێ سەرەكی ژ بیرا مە هەمییان دچیت: كا چەند نەساخ دێ بشێت ب خۆشی و ئارامی وان ڕۆژێن زێدەكری ژ ژییێ خۆ دەرباز بكەت؟
ئانكۆ هەمی تەكەزییا مە، وەك نۆژدار و كەسوكارێن نەساخی، ل سەر وێ چەندێیە كۆ ئەم هژمارا ڕۆژێن ژییێ نەساخێ خۆ زێدەتر لێ بكەین، و كەسێ ژ مە وێ هزرێ ناكەت كۆ گەلەك جاران ئەم ب ڤێ زێدەكرنێ، یا كۆ ل ژێر باندۆرا چارەسەرییێن ب ژان و بێزاركەر دهێتە كرن، ب تەنێ ڕۆژێن ئێش و ژانا نەساخێ خۆ زێدە دكەین.
ل گۆر دیتنا من، گەلەك یا فەرە نۆژدار پتر تەكەزییێ ل وان پێڕابوون و چارەسەرییان بكەن یێن كۆ ئارامییێ و ڕحەتییێ بۆ نەساخی دابین دكەن نەخاسمە پشتی كۆ مرنا وی مسۆگەر دبیت. ئەم هەمی د ناخێ خۆدا وەسا هاتینە پەروەردەكرن كۆ تا داوی هەناسە ژی پێدڤییە ئەم شەڕی ل دژی ئێشێ بكەین و دربان لێ بدەین. ڕاستە ئەڤ جۆرە پێرابوونێن نۆژداری (ئارامكرن و ڕحەتكرن و تەناكرن) ئاریشەیا سەرەكی یا نەساخی چارەسەر ناكەن، لێ دڤێت ئەم بزانین كۆ ئەڤ چەندە ڕێكێ ددەتە كەسوكارێن نەساخی كۆ ئەو ل داوییا ژیانا وی پووتەیی ب تشتێن گرنگتر بكەن، دڤێت هەمی تەكەزییا كەسوكارێن نەساخی د ڤێ قۆناغێدا ل سەر وان تشتان بیت یێن كۆ ئارامییێ و ڕحەتییێ و تەناهییێ ل نك وی پەیدا دكەن، و ڕامانەكێ ددەنە ڕۆژێن مایی ژ ژیانا وی، و هەستەكا بەختەوەر ل داوییا ژییێ وی بۆ چێ دكەن.
| پڕانییا وان پێرابوونێن نۆژداری یێن كۆ بۆ نەساخێن دانعەمر دهێنە كرن نە ب تەنێ د بێمفانە، بەلكۆ گەلەك جاران ئەنجامێن نەخوازیار ژی ل دووڤ خۆ دئینن. |
هندەك ڤەكوڵانان دیار كرينه كۆ ئەو كەسێن چارەسەرییەكا ئارامكەر ل دانعەمرییا خۆ وەردگرن مەزاختنێن وان گەلەك كێمتر لێ دهێن، و ژانێن وان ژی ل داوییا ژییێ وان گەلەك كێمتر لێ دهێن، زێدەباری كۆ ڕێژەیەكا باش ژ وان بۆ هەیامەكا درێژتر ژی دژین. پڕانییا وان پێرابوونێن نۆژداری یێن كۆ بۆ نەساخێن دانعەمر دهێنە كرن نە ب تەنێ د بێمفانە، بەلكۆ گەلەك جاران ئەنجامێن نەخوازیار ژی ل دووڤ خۆ دئینن. ل گۆر ڤەكوڵانان، ئەو نەساخێن تووشی پەنجەشێرێ دبن، و ب قەدەرا خۆ ڕازی دبن، و پاشی چارەسەرییەكا ئارامكەر وەردگرن، پتر ژ وان نەساخان دژین یێن كۆ هەوارا خۆ بەر ب چارەسەرییێن دیڤە دبەن. هەرچەندە ب ملیاران دۆلار ژ بۆ چارەسەرییا نەساخێن ئەختیار دهێنە مەزاختن، لێ هەر چو خۆشی ل عەمرێ وان یێ مایی زێدە نەكرینە، بەلكۆ ب تەنێ ئێش و ژان ل سەر ژیانا وان زێدە كرینە، و هند.
و ل داوییێ دێ ببێژم: هەر تشتێ تو ژ دەست بدەیی داكۆ ئارامی و تەناهییا خۆ یا ناڤخۆیی پەیدا بكەیی، ئەو تو یێ تشتەكێ مەزن ب دەست خۆڤە دئینی؛ خۆ بلا ئەو تشتێن تو ژ دەست ددەیی چەند ساڵەكێن عەمرێ تە ژی بن. ئاشتییا تە یا ناڤخۆیی بۆ تە ژ هەمی سۆز و پەیمان و ڕێكەڤتنێن ناڤدەولەتی گرنگترە. گەلۆ، گەر مە ئاشتییەك د ناڤخۆییا خۆدا نەبیت ما وێ ئارامییا ل دەردۆرا مە دێ چ بهایەكێ خۆ هەبیت؟!
