پەیڤێن كوردى يێن ژ دەنگێن سروشتی هاتینە ئافراندن
نزار محمد سعید
ـــ پشكا دووماهييێ ـــ
(ڤ)
ڤەقین
رویڤی ڤەقییا، ئانکو لویری. (عواء الثعلب).
ڤڕت
بۆ دەنگێ تڕێ دهێتە گۆتن. ل باکور بۆ درەوا ژی دبێژن؛ فلان کەس (ڤڕتا یان ڤڕا) دکەت. (صوت خروج الریح من الإنسان. ویقال للکذاب أیضا).
ڤرچ/ قچ
بۆ دەنگێ ڤەبوونا کولکێ ل باکور و رۆژئاڤا دهیتە گۆتن. (صوت إنفجار الجروح والقروح).
ڤرق/ ڤلق
کەتنا تشتەکی یە د ناڤ شلی دا. (لنگێ فلان کەسی (ڤرق/ ڤلق) کەتە ناڤ چڕاڤێ). (صوت وقوع الشیء في الماء أو أي سائل).
ڤڕڤڕ
(ڤڕڤڕا فلانی یە)، ئانکو ل چ درا ناروینیت. (دائم الحرکة والتجوال).
ڤڕێن
ڤڕێنا ترۆمبێلانە. ئانکو راوەستیانا ترۆمبێلان نینە، بێهنا خۆ ڤەنادەن، بێهنا جادە وکۆڵانا بەرنادەن. (صوت إنطلاق السیارات).
ڤزڤز
بۆ دەنگێ مێشا هنگڤینی دهێتە گۆتن، هەروەها ل هندەك دەڤەرێن کوردستانێ بۆ دەنگێ ماری ژی دبێژن. دیسا بۆ ئاڤا داخ و دەنگێ هڕەبای ژی دهێتە گۆتن. (دوي، طنین النحل. ویقال أیضآ في بعض المناطق من کوردستان لفحیح الأفعی، وصوت غلیان الماء وصفیر الریح).
ڤز
ڤزێنا بەرکێن تڤەنگایە. دەنگێ وانە. (صوت الإطلاقات الناریة).
ڤزك
ڤزکا خوینێ، هندەك جارا بۆ ئاڤێ و بۆ میزێ ژی هندەك دبێژن. (نزیف الدم، تیار البول أو الماء).
ڤژك
(فلان کەس یێ ب ڤژکا کەتی). واتە هناڤێن وی یێ دچن، ڤ خۆڕا ناگەهیت. (الإسهال).
ڤزێن
دەنگێ چۆنا خوینێ. ڤزێنا خوینێ. هەروەها بۆ دەنگێ بایەکێ پیچەکێ ب هێز ژی دبێژن. (صوت خروج الدم أثناء ذبح الحیوان. کذلك یقال لأزیز و صفیر الریاح).
ڤزین
ل باکور دبێژنە دەنگی مێش و مۆرا ڤزین، ڤزینا مێشا مۆرا. (أزیز الذباب).
ڤزێن/ ڤزین
ل هندەك دەڤەرا ژی، ئەڤ هەردو پەیڤێن دەنگی، بۆ دەنگێ بای ژی دهێنە ب کار ئینان. (صفیر الریاح).
ڤژ/ ڤژکی
ل باکور و رۆژئاڤا بۆ دەنگێ ریتنێ دهێتە گۆتن. هەروەها بۆ هاڤێتنا بەری ژی وەکی ئەڤا خوارێ (ڤڕڤڕاند) دهێتە گۆتن. کەسێ هناڤێن وی دچن دێ بێژن: فلان کەس یێ ڤژکی بووی. (صوت خروج الغائط).
ڤڕ/ ڤڕڤڕاند
ڤڕۆ بەرەك هاڤێت. دەنگێ هاڤێتنا بەری یە یان تشتەکێ دی. (صوت رمي الحجر أو شیء آخر).
ڤن ڤن
ژ ده‌نگێ مێشێ هاتیە. چ ڤن ڤنا تەیە؟ ئانکو چ چن چنا تەیە؟ چ پست پستا تەیە؟ (صوت غیر مفهوم).
ڤنگ/ ڤنگ ڤنگ/ تڤێن (ت: ل ڤێرێ یا قەلەوە)
بۆ دەنگێ کێز و مێش و مؤرا و مێشا هنگڤینی ژی دبێژن، هەروەها بۆ دەنگێ کەسێ پەرسیڤ ژی دبێژن: (ڤنگ ڤنگا ژ پۆزێ فلانی تێ). (صوت الذباب و صوت المزکوم).
ڤنگەڤنگ/ ڤینەڤین
بۆ دەنگێ پەقینێ دبێژن، کو دیسا بۆ دەنگێ تڤێنا مێش و مۆرا ژی دهێتە گۆتن. (ڤنگەڤنگ و ڤینەڤین) ل دەڤەرا بۆتان بۆ قێڕیا و دەنگێ ماشینا دهێنە گۆتن. (دوي، طنین، صراخ، أصوات المکائن).
ڤیچ ڤیچا کووچکا
بۆ دەنگێ کووچکا، سەیا ل باکور دهێتە گۆتن. (صوت الکلاب).
ڤیز ڤیز
ڤیز ڤیزا بای. (صوت صفیر الریح).
ڤیزێن/ فشێن
بۆ دەنگێ ماری دهێتە گۆتن. (فحیح الأفعی).
(ق)
قەبقەب/ شیڕە شیڕ/ قاسپه
قەبقەبا کەوی یان شیڕە شیڕا کەوایە. دەنگێ خاندنا کەوی یە. (شیڕە شیڕ)، ل هندەك دەڤەرا ل باکور ورۆژئاڤا دبێژن. (صوت طائر الحجل، قوقأة الحجل).
قەبقەبك
جوڕەکێ شمکایە ژ داری دهاتە چێکرن، ناڤێ وێ ژ دەنگی هاتیە. (قبقاب).
قار قار
دبێژنە دەنگێ چێلێ. (خوار البقرة).
قارا قار
ل باکور بۆ دەنگێ ئەلهوی دهێتە گۆتن. (عقعقة أو قعقعة الصقر، صوت الصقر الشاهین).
قاژ قاژ
بۆ دەنگێ پەرندا بتایبەتی مریشکا دهێتە گۆتن. (صوت الطیور وخاصة الدجاج).
قچقچاندن/ چقچقاندن
بۆ دەنگێ سۆتنا روینی دبێژن. (صوت إحتراق الدهن).
قغ
دەنگێ هندەك چڤیك و پەرندێن مەزنە. (أصوات الطیور المختلفة الأحجام).
قد قد/ قدە قد/ کرت کرت/ کرتە کرت/ قرت قرت/ قرتە قرت/ قیژقیژ
دەنگێ مریشکایە. بۆ وەردەکێ، مەراڤیێ ژی دهێتە گۆتن. هەر دەڤەرەکا کوردستانێ وەکی خۆ ئێکێ یان پتر ژ ڤانا بۆ هەمان دەنگی دبێژن. (قوقأة الدجاج).
قرپ/ قرپ قرپ/ قەرپ/ قەرپ قەرپ/ قرچ/ قرچێن
(من دەستێ خۆ دایێ کر قرپ و شکەست). دەنگێ شکەستنا تشتی یە. (صوت کسر الشیء).
قڕین/ قڕڕڕ/ گڕڕڕ
بۆ دەنگێ سەڵیا غەدارێ دبێژن. (صوت صلیة النار من الرشاش الأوتوماتیکي).
قڕقڕ/ قڕێن/ قران/ قۆرقۆر/ قارقار/ قێرقێر
کورد دبێژن: (قڕقڕ بن بڕە). واتە؛ قێر قێر و گازندە و شەڕە دەڤ و لێك خوڕین ودەنگ بلند کرن. (نزاع، شجار، مشاحنة، ثرثرة، ولولة، لغط، صیاح).
قڕەقڕ
بۆ دەنگێ قازێ و وه‌رده‌كێ دهێتە گۆتن. (صوت البط و الاوز).
قغە قغ/ جغ جغ/ قژقژ
دەنگێ هندەك تەیر و چڤیك و چوک و مریشکایە. (أصوات الطیور). “جەگەر خوین، فەرهەنگا کوردی، هەژمار 2، چاپخانا إرشاد، بەغدا، 1962.
قرچ قرچ
(قرچ قرچا ئاگری یە)، دەنگێ سۆتنا دارایە. کو دیسا بۆ شەق شەقا ددانا ژی ل باکور دهێتە گۆتن؛ (قرچ قرچا ددانێن فلانی یە). (صوت إحتراق الأخشاب، یقال أیضآ في حالة إصطکاك الأسنان).
قرچ قرچ
دیسا (قرچ قرچ) ل باشور ل دەڤەرا بادینا بۆ دەنگێ ژگەهـ و وەسەلا دلەشێ مرۆڤی دا دهێتە بکارئین. (طقطقة أو قرقعة المفاصل).
قرقچی
گرار ب بنێ قازانێڤە (قرقچی)، ئانکو سۆت بۆ کسل. هناڤێن من ژ تێهنادا (قرقچین) ئانکو سۆتن. (مفردة صوتیة تعني الإحتراق الکلي للطعام عند الطهي، وتقال في حالة العطش الشدید).
قڕنگێن
بۆ دەنگی قەلەڕەشکێ ب دیالێکتا سۆرانی دهێتە گۆتن. (نعیق الغراب).
قژقژ
بۆ دەنگێ قاز و مراویا دبێژن. (قوقأة البط والأوز).
قڵپ قڵپ/ قلپە قلپ/ بق بق
بۆ دەنگێ ئاڤێ یان هەر شلەمەنیەکێ دبێژن، دەما ژ ئامانەکی دکەنە ئامانەکێ دی. (صوت الماء أو أي سائل آخر، حین سکبه من إناء لإناء آخر. بقبقة.)
قوقو/ فیکاندن
بۆ دەنگێ کوندی دهێتە گۆتن. یا دی ب سۆرانی دبێژن. (نعیق البومة، صوت البومة).
قوپین
دبێژنە دەنگێ تڤەنگ و دەمانجا. (صوت إطلاق النار من البنادق والمسدسات). جەگەرخوین، فەرهەنگا کوردی، هەژمار 2، چابخانا إرشاد، بەغدا، 1962.
قوت قوت
چیە (قوت قوتا) تە بسەر مەدە؟ ئانکو چ حڕحڕا تەیە. دەنگێ بلندێ نەرازیبوونێ یە ژ کەسەکی، ژ تشتەکی، هاوار و چاڤنەباری یە. ژێدەرێ ژۆری. (صیاح، صراخ، ولولة).
قور قور/ عوڕ عوڕ
دەنگێ گریا ب دەنگە. (نحیب، بکاء مصحوب بالصراخ).
قوڕ قوڕ/ قوڕە قوڕ
دەنگێ ژ زکی، ژ هناڤا دهێت، نەخاسمە هەکە مرۆڤێ برسی بیت. (قرقرة البطن والأمعاء).
قۆپ قۆپ
کو هاتە گۆتن: (قۆپ قۆپا فلانی یە د چەپەری دا)، ئانکو یێ گازی دوژمنی دکەت، ناڤ دخۆ ددەت، قەبێ وان دخوازیت. ل باکور و رۆژئاڤا دهێتە گۆتن. (جەگەرخوین، فەرهەنگا کوردی، هەژمار 2). (نداءات لرفع معنویات المقاتلین في جبهات القتال).
قوریا
(باڵندە قوریا، قورینا گوهێن مە برن)، دەنگێ باڵندەیە. (صوت زعق الطائر).
قوڕین/ لوڕین
بۆ دەنگێ گورگی دهێتە گۆتن. (صوت عواء الذئب).
قولقول
دەنگێ ئاڤێ دەما دناڤ کەڤراڕا دهەرکیت، ڤەدزەلیێت. (صوت خریر المیاه في جوف الصخر).
قیچقیچ/ قیچك/ قژقژ
ئەڤە ژی بۆ دەنگێ کەلینا، داخبوونا ئاڤێ دهێنە گۆتن. هەروەها (قژقژ) بۆ کەلێژانا گەرمێ ژی دهێتە گۆتن، (قژقژا نیڤرۆ فلانی ل ناڤ زەڤیا خۆ کار دکر). (صوت غلیان الماء، شدة حر الظهیرة).
قیر/ قێری/ قیرقیر/ قێر قێر/ قیژ قیژ/ قێژ قێژ
دەنگێ بلندێ شەڕەدەڤێ و ئاخفتن و گازی و قەره‌بالغێ تێکەلە. (صوت الولولة والصیاح).
قێڕچین
(قێڕچینا ددانێن فلانی یە ژ سەرمادا)، واتە ددانێن وی یێن ڤێك دکەڤن. (إصطکاك، صریر الأسنان).
قیژوتی/ قیژ قیژ
بۆ دەنگێ قاز و وەردەکا دهێتە گۆتن. (أصوات البط والأوز).
قێژین
بۆ دەنگێ قڕکا رەش، قەلەڕەشکێ، قژکێ دبێژن. (صوت الغراب).
قیقی/ قیقیریك/ قیق قیق
دبێژنە دەنگێ بانگێ خرۆسکی، دیکلی، کەلەبابی. (صیاح الدیك).
(ك)
کالکال/ کالین
بۆ دەنگێ بزنی، پەزی دهێتە گۆت؛ بزنێ کالکال کر. (کالینا پەز ژ بەر دەرێ تە نەیێ) وەکو نفرین ل باکور دهێتە بکار ئینان. (ثغاء، معمعة الماعز).
کچ کچ
پەیڤەکا دەنگی یە بۆ هاژۆتنا چێلا ل باکور دهێتە گۆتن. (کلمة صوتیه تستعمل لسوق ألابقار).
کدی کدی
ل رۆژهەلات بۆ گازیکرنا پەز و بزنی، ب تایبەتی کارکا ب کار دهێت. (صوت لمناداة الأغنام).
کڕ کڕ/ مرچ
دبێژنە وی دەنگێ ژ خوارنا تشتێ هشك دهێت، نانێ رەق، چپسا پتاتێ، پسکێت و بەقسەمێ بۆ نموونە. ل باکور ل هندەك دەڤەرا دیسا دبێژنێ (مرچ). مرمشه، قرمشه. (الصوت الناجم عن قضم شیء مقرمش).
کڕش کڕش/ گوڕش گوڕش
بۆ رام کرن و هێمن و تەناکرنا دەوارا دهێتە گۆتن. (یقال لتهدئة وإیقاف الخیول).
کشە/ کیشە/ کشتە
ب ڤان دەنگا مریشکا ددەنە پاش. هۆزا شکاکا دبێژن: کیشە، ل عەفرینێ دبێژن: کشتە و ل باشور دبێژن: کشە. (مفردة صوتیة لإبعاد الدجاج).
کز کز/ کزێن/ چزێن
دەنگێ روینی و بژارتنا گۆشتی یە. (صوت غليان السمن وقلي اللحم).
کوتکوت
(کوتکوتا لنگا). بۆ دەنگێ رێڤەچۆنا مرۆڤا دهێتە گۆتن. ل باکور و رۆژئاڤا دبێژن. (صوت وقع الأقدام).
کورت و پست/ کورتپست/ پستپست/ پستی
دەنگێ نزمە، ئەڤ کەسێن کرت و پستێ دکەن ناخوازن ئەڤێن ل وان دەردۆرا بزانن کا چ دبێژن. (همس يعني الصوت الخفي، التحدث بصوت منخفض للغاية يصعب سماعه).
کوزکوز
بۆ دەنگێ عویزعویزا سەی دبێژن. (دمدمة أو هدر الکلب، یصدره عند الشعور بالخوف أو الألم).
کەتە کوت/ کوتەکوت
بۆ دەنگێ کۆتر و کەڤۆکا دبێژن. (صوت الحمام).
کووچ کووچ کووچ
بۆ گازیکرنا سەی دهێتە گۆتن. عەرەب دبێژن: (نشششش، صوت یستدعي به الکلب).
کففێن/ کوففین
دبێژنە دەنگێ ماری. (فحیح الأفعی).
کولکول/ کۆخ/ کوخین/ کۆخ کۆخ
(ئەڤە چەند رۆژە کولکولا تە، تو بۆچێ ناچیە دختۆری؟). بۆ دەنگێ کوخکێ دهێتە گۆتن. (صوت القحة، الگحة).
کوکوك/ کوکو
دبێژنە دەنگێ کوندی، کوتر و کەڤۆکا. (نعیق البوم، صوت الحمام).
کیف کیف/ کیفن
(کیف کیفا) یان (کیفینا) ماری یە، بەحسێ وی دەنگی یە ئەڤێ ژ ماری دهێت. (صوت فحیح الأفعی).
(گ)
گابوڕ
بۆ دەنگێ گریانا بەرز دهێتە گۆتن، ژ ئەگەرێ ژ دەستدانا خۆشتڤییەکی. ب کرمانجییا ژێری دهێتە گۆتن. (صوت البکاء العالي).
گازتین/ کاستین
گازتین یان کاستینا سەیە، ئانکو عویزعویزا وی یە ژ بەر ئێش و ژانا ژ ئەگەرێ لێدانا دربەکی. ل باکور دهێتە گۆتن. (عواء، جواح الکلب من الألم).
گۆپ/ گۆپ گۆپ/ گۆپین/ گۆپە گۆپ
بۆ دەنگێ لێدانا دلی ل باکور دبێژن. (صوت دقات القلب).
گڕگڕ
گڕگڕا ترۆمبێلا یان یا بالەفرا ئەم هێڕ کرین، مە چ خۆشی ژ بەر نینە. ئانکو دەنگێ هاتن و چۆن ترۆمبێلا وفرین ونشینا، دادانا بالەفڕا. (هدیر السیارات أو صوت الطائرات).
گرمە گرم/ قیری و قیژی/ قارو قیژ/ دەنگ دەنگ/ قڕە/ قڕە و بڕە/ قڕە و هاوار
ئەڤە هەمی ل دەڤەرا سلێمانیێ بۆ قێر و هەوارێ دهێنە گۆتن. (صوت الصراخ والعویل).
گزگز
بۆ لەرزینێ، ڤەهەژیانێ، تڤ تڤێ دهێتە ب کارئینان. (إرتعاش، طنین، إرتجاج).
گژگژ
بۆ دەنگێ بارانێ دهێتە گۆتن. هەروەها ل هندەك دەڤەرێن باکورو رۆژئاڤا بۆ لێکرنا بەفرەکا دژوار ژی دبێژن. (صوت سقوط المطر، وتقال أیضا لصوت نزول الثلوچ).
گڤ گڤ
(گڤ گڤا بایە). بۆ دەنگێ بای دبێژن. (صوت الریاح).
گنگنی
بۆ وان کەسا دبێژن ئەڤێن ددفنا ڕا دئاخڤن. (الخنف، الخنخنة: صدور الصوت من الأنف) .
گورم گورم/ هورمە هورم
بۆ دەنگێ ئاڤێ دەما رویبار رادبیت. د سترانێن کوردی دا هاتیە: (ڤی حەرامی لێ لێ لێ گورمە گورمە وای وای… ڤی حەرامی لێ لێ لێ هورمە هورمە وای وای). (صوت السیل القوي أثناء فیضان النهر).
گۆڕژی/ قۆڕژی
بۆ دەنگ ڤەدانا، پەقینا برویسیێ دهێتە گۆتن. ل باکور دهێنە گۆتن. (صوت قصف البرق والرعد).
گورمژین
گورمژینا شێرا، ئانکو دەنگێ شێرا. ل باکور دهێتە گۆتن. (زئیر الأسد).
گۆرمێن
گۆرمێنا تۆپایە. (صوت المدافع والقنابل).
گۆم گۆم/ هۆم هۆم/ گۆڤگۆڤ
بۆ دەنگێ ڤەزەلیانا ب هێز یا ئاڤێ دبێژن. (صوت سیل المیاه بقوة).
گومێن/ گورمێن/ گۆڕگۆڕ
بۆ دەنگێ برویسیا دبێژن. (صوت هزیم الرعد).
(ل)
لەقلەق
(بۆ لەقلەقا شیرا). دەنگێ شیرایە د شەڕی دا هەکو ڤێك دکەڤن. (صلیل السیوف).
لەقلەق/ شرەق پرەق/ تەق رەق
بۆ دەنگێ تڤەنگ هاڤێتنێ دبێژن. (صوت الإطلاقات الناریة).
لەقلەقوك
تەختێ یان کورسیێ لەقلەقۆکە، ئانکو یێ سست بووی، ژ بەرك چۆی، دەنگ ژێ دهێت، لەقلەق ژێ دهێت. (متحرك یحدث صوتا، غیر ثابت).
لقلق/ لیقلیق/ لکلك/ حیل حیل/ تریقێن/ پریقێن
نێزیکی ئێکن، بۆ دەنگێ کەنیيەکا بلند دهێتە گۆتن. (قهقهة).
لکلکا بزنا
ئانکو ده‌نگێ بزنا. (ثغاء الماعز).
لملم/ لەلەم
دبێژنە دەنگێ چۆنا، هەرکینا ئاڤێ، یا جوکا یان رویبارا. (خریر الماء، هدیر).
لوبلوب/ باربار
دەنگێ پەزی تەرش و کەوالایە. (ثغاء الظأن).
لولو/ لێ لێ
ئاڵاڤێن گازی کرنێنە، یێ بەراهیێ بۆ مێرایە، یێ دی بۆ ژنا دهێتە گۆتن. (أداة نداء للرجل والمرأة).
لویری
بۆ دەنگێ گورگی و رویڤی دبێژن. (یقال لصوت عواء الذئب وکذلك عواء الثعلب).
(م)
مەڕین/ مەڕەمەڕ
دەنگێ بزن و میهایە. (صوت الماعز والظأن).
مچ مچ/ مرچەمچ/ مڵچ مڵچ/ چەلقەچەلق/ فڵچ فڵچ/ فلق/ مچمچە
فلان کەس: (مچ مچێ/ مرچەمچێ/ مڵچ مڵچێ/ فڵچ فڵچێ/ چەلقەچەلقێ/ فلقێ/مچمچێدکەت)، ئانکو دەما خوارنێ دخوت دەنگی ژ دەڤێ خۆ دەرتێخیت. رەۆشتەکێ خرابە خەلك خۆ ژێ ددەتە پاش. یا ئێکێ ل باشور دهێتە گۆتن، ئەڤێن دیتر ل رۆژئاڤا وباکور، ل باشور دبێژنێ (مچ مچ/فلق/ مچمچە). (صوت یصدر من أکل الطعام بشکل منفر).
مڕمڕ/ مڕەمر
مڕمڕ یان مڕەمرا پرێمزی یە. بەحسێ دەنگێ پرێمزی یە، بڕبڕ ژی ل باشور دبێژن، ل عەردەکی دی هاتیە. (صوت البریمز).
مرچ مرچ
بۆ دەنگێ ماچا دهێتە گۆتن. (صوت التقبیل مع الشوق).
مشمشا ئاڤێ
بۆ دەنگێ چۆنا ئەڤەکا بۆش دهێتە گۆتن. (صوت سیل المیاه بقوة).
مرق/ مرقە مرق
ل باکورو رۆژئاڤا بۆ دەنگێ بەرانی دبێژن، دەما ب خوازیت بپەڕیت. (کلمة صوتیه تقال للکبش أثناء محاولته الجماع).
(ن)
نەو نەو
بۆ دەنگێ کێتکێ دبێژن. (مواء القط.)
نڕە نڕ
بۆ دەنگێ شێری، پڵنگی دهێتە گۆتن. (زئیر الأسد وکذلك ضرضرة، زمخرة النمر).
نرچ
هەکە دایکێ گۆتە گوڕی: (تە چا دڤێت بۆ تە تێکەم؟ دبەرسڤ دا گۆتێ: نرچ)، واتە نەخێر من نەڤێت. ئەو ب خۆ دکوکا خۆ دا دەنگێ نرچ ناگەهینیت، بەلێ هۆسا بەڵاڤ بوویە. دەنگێ درۆست؛ سەرێ ئەزمانی دئێخنە ددانێن سەری ژ ناڤ دا، و دەنگەکی دەردئێخن، ئەڤ دەنگە ژێ دەردکەڤیت وەکی دەنگێ چ تیپا نینە، بەلێ پیچەکێ نێزیکی نرچە. ئانکو نو، نە، نا، نەخێر. لا. ئەڤ دەنگە هەر ب ڤێ واتەیێ ل ناڤ گەلەك مللەتا بەڵاڤە، ژ وانا ژی خەلکێ گریکستانێ (یونان) ێ. (صوت یراد به النفي).
نزنز/ نزنزە
(نزنزا) فلانی یە. ئانکو یێ دەنگەکی دەردئێخیت یێ خەییدینێ و نەرازیبوونێ، ژبەرکو داخوازەکا وی نەهاتە ئەرێ کرن، هاتە رەت کرن. ل باشور دبێژن: (نیز نیز). (صوت یعبر عن التذمر،التشکي، التوجع و عدم الرضا عن شیء).
نوزنوز/ نیزنیز
(نوزنوزا/ نیزنیزا) سەیە، ئانکو ئەو دەنگە یێ سە بەرددەت دەما دئێشیت. ل باکور دبێژن. (همهمة، تنویصة الکلب).
نقنق
(نقنقا نقورێ یە). نقور: ئانکو دارکۆکە/ دارکوتوك. واتە: دەنگێ کۆلانا، قولکرنا دارێ یە. ل باکور دهێتە گۆتن. (صوت طائرنقارالخشب).
(و)
واخواخ
وەکی ئاڵاڤەکێ گازندێ و نەرازیبوونێ ژ تشتەکی. (صوت بمثابة أداة للتشکي، للتوجع، لعدم الرضا وللتحسر).
واز واز
بۆ دەنگێ پەزی دهێتە گۆتن. کو دیسا بۆ دەنگێ قێڕینا زارۆکا ژی دهێتە گۆتن؛ (وازوازا زاڕۆکایە). ل باکور و رۆژئاڤا دبێژن. (ثغاء الأغنام و صوت صراخ الماعز، ویقال أیضا لصراخ الأطفال).
واوین/ بوڕین/ بورەبور
بۆ دەنگێ تویری، چەقەلی دبێژن. (خرخرة: وهو صوت تخرجه الثعالب للتعبير عن الإسترخاء).
واق واق/ واقین/ واقه
بۆ قێژی و قێرینا رویڤیا ب هەمی دیالیکتا دبێژن، هەروەها بۆ دەنگێ زارۆی ژی دەما ژدایك دبیت، وبۆ دەنگێ گریانا زارۆکی ب گشتی. (عویل الثعلب، صراخ المولود عند الولادة، وکذلك بکاء الأطفال الصغار بشکل عام).
وری
بۆ هەیکرنا سەی دهێتە گۆتن. (لفظة لزجر الکلاب).
وریچ وریچ/ وچ وچ/ ویچین/ وریچین/ فیتین
بۆ دەنگێ چڤیکا، چیچکا دهێتە گۆتن. (زقزقة العصافیر).
وریق وریق/ وێڕ ویڕ
(وریق وریقا یان ویڕ ویڕا) بەقایە. بۆ دەنگێ بەقا دبێژن. (نقیق الضفدع).
وشە/ ئوشە/ بەڕە
بۆ هاژۆتنا کەری دهێتە گۆتن. (یقال لحث الحمار علی السیر).
ووش/ ئوشە ئوووووش
بۆ راوەستاندنا کەری دبێژن. (صوت یقال لإیقاف الحمار).
ووهە
بۆ راوەستاندنا چێلا دبێژن. (لفظة لإیقاف الأبقار).
وشێن/ مش مش
(وشێنا/ مش مشا ئاڤێ). دەنگێ ئاڤەکا ب هێزە. (صوت سیل من الماء).
ویر ویر
(ویر ویرا) ئەمبوڵانسێ، ئیسعافێ یە. ل باسور ل دەڤەرا بادینا بۆ دەنگێ بەقا ژی دهێتە گۆتن. (صوت جهاز إنذار عربة الإسعاف أو سیارات النجدة، نقیق الضفادع).
ویس ویس
دەنگێ مشكا و سۆریلانکێن چڤیکا د هێلینێ دا. (صوت الفئران و زقزقة صغار العصافیر في العش).
ویس ویسك
بۆ دەنگێ گری و زێمارەکا سڤك ل باکور و رۆژئاڤا دهێتە گۆتن. (صوت العویل والنحیب).
(هـ)
ها ها
پەیڤەکا دەنگی یە دهێتە ب کارئینان بۆ هایدارکرنا کەوال و چێل و گۆڵ و دەوارا، داکو بەردەوامیێ بدەنە رێڤە چۆنێ. (لفظة یطلقها الراعي لحث الدواب علی مواصلة السیر وعدم التوقف).
هچ هچ هچ
بۆ دەنگێ دەرخستنا کار و بەرخا ژ کۆتانێ دبێژن. ل رۆژئاڤا دهێتە گۆتن. (صوت لإخراج الحملان من الحظیرة).
هڕهڕ/ ڤڕڤڕ/ گڤ گڤ/ لیز لیز
(هڕهڕا/ڤڕڤڕا/ گڤ گڤا/ لیز لیزا) بایە. بۆ دەنگێ بایەکێ ب هێز دبێژن. (الهزيز، الهرير، الهرهرة، صوت الريح عامة).
هڕڕڕ/ هڕهڕ
ڤێ پەیڤا دەنگی دبێژنە پەزی، بۆ هایدارکرن و خرڤەکرنێ. ل هندەك دەڤەرێن باکورێ کوردستانێ دبێژنە شهینا هەسپی ژی: (هڕهڕ). شڤان دەما ب ڤی کاری رادبیت، دبێژن: (یێ هڕکا ددەت). (لفظة تستعمل لزجر الأغنام وجمعهم حینما یتفرقون).
همهم
دبێژنە دەنگێ ئاگر و گۆڕیا تەنویرێ. (تەنورا همهمی، تژی نانێ گەنمی). (صوت نار التنور المستعرة).
هورپەهورپ
بۆ دەنگێ حەشامەت و قەرەبالغێ دهێتە گۆتن. (صوت الضوضاء).
هۆڕهۆڕ/ عورعوڕ
بۆ دەنگێ چێلا دبێژن. (خوار البقر).
هوڤە هوڤ
(هوڤە هوڤا) پێلانە. بۆ دەنگێ پێلێن ئاڤێ دهێتە گۆتن. کو دیسا ل هندەك دەڤەرێن باکور، بۆ دەنگێ بایێ ب هێز ژی دبێژن. (یقال لصوت الأمواج وکذلك لصوت الریاح).
هۆڤە/ هنکه
ڤان هەردو دەنگا ب شێوەزاری سۆرانی بۆ دەنگێ گامێشێ دبێژن. (نَّئِيج: صوت الجاموس).
هوو هوو .. هێ هێ
ئەڤ ژی پەیڤێن دەنگینە، هووهوو: بۆ خۆ نەرازیکرنێ و غەییدینێ ژ تشتەکی دهێتە گۆتن. هێ هێ: بۆ دەربڕینا دلخۆشیێ و کەیفخۆشیێ ژ تشتەکی ب کار دهێت. واتەیێن ڤان هەردو دەنگا د ڤێ پەژنا کوردی دا باش خویا دبن: (چۆ هوو هوو مەکە، هات هێ هێ مەکە). أصوات؛ الأول یعبر عن الغضب و عدم الرضا عن أمر من الأمور، أما الثاني فیأتي کتعبیر عن الفرح والرضا بعید الظفر بشیء.
هو/ هووو
(هو/ هووو) گەلی خەلکی، گەلی گوندییا. ئالاڤەکێ دەنگی یە بۆ بانگکرنێ دبێژن، بۆ دویراتيیێ دهێتە ب کار ئینان. (أداة صوتي خاص بالنداء البعید).
(ی)
یاهگدو
دەما شڤان ژ بزنێ دغەییدیت گازی دکەتێ دبێژیت: (یا هگدو). (لفظة لزجر الماعز).
