چاڤپێكه‌فتن: جه‌گه‌ر كه‌مال رێكانى
موئه‌يه‌د ته‌يب هۆزانڤانه‌كێ هه‌ڤچه‌رخ و ناڤدارێ كورده و هۆزانێن وى جهێ خۆ د دلێ هه‌مييان دا كرينه، نه‌خاسمه ژى د دلێ ده‌سته‌كا به‌رى سه‌رهلدانا باشوورێ كوردستانێ دا، كو وى ده‌مى وه‌كى نۆكه نه‌بوو و ترس هه‌بوو، لێ گه‌نج و خوينگه‌رمان هۆزانێن وى يێن بێهنا كوردينييێ ژێ دفڕى، ژ ئێكدو وه‌ردگرتن و بۆ خۆ دنڤيسين و ژ به‌ر دكرن، ئه‌و ژى دبێژيت: (من دەهـ دیوانێن هەلبەستان هه‌نه، هندەك پەرتووكێن دی ژی من وەرگێڕاینە سەر زمانێ كوردی، هه‌روه‌سا ژ بلی وان، ره‌نگه من حەفت ـ هەشت پەرتووكەكێن دی ژی چاپ كربن، لێ ڤێ دووماهیيێ من پتر گرانییا نڤیسینێن خۆ دانایە سەر هەلبەستێ)، (بادينان) پێ خۆش بوو ڤێ چاڤپێكه‌فتنێ ل گه‌ل وى هۆزانڤانى بكه‌ت.
– سالا چەندێ چوویە د ناڤ بیاڤێ نڤیسينێ دا و ئێكەم بەرهەمێ هەوە یێ هاتيه به‌لاڤ كرن كیژ بوو؟
موئەیەد تەیب: ئەز هێشتا قوتابی بووم ل قۆناغا ناڤنجی، پشتی بەیانا 11ێ ئادارێ وانەیا كوردی ژ نوی هاتە د ناڤ پرۆگرامێ خواندنێ دا، هینگی بیرا من دهێت سەیدایێ (واركیس) وانە د گۆتنە مە، ل وی وەختی بەری وانەیا كوردی ژی بهێت من دزانی ب كوردی بخوینم و بنڤیسم، ڕۆژەكێ سەیدایێ واركیس گۆت: دێ بۆ هەوە بەحسێ شیعرێ كەم كا وەزن و قافی و شیعر چییە، ئەو بوو من پشتی هینگی ئانكۆ ل سالا 1973ێ شیعر دەسپێكر و د وی وەختی دا من یێن نڤیساین، بەس وەكو دەسپێكا دروست ئەز دشێم بێژم كو پشتی سالا 1975ێ بوویە، ئێكەم پەرتووكا من یا هاتيه چاپ كرن ژی دیوانەك بوو ب ناڤێ (ستران و بەفر و ئاگر) كو كۆمەكا هەلبەستان بوو.
– شيعرێ چ ڕامانا خۆ ل دەڤ تە هەیە و ژبلی شیعرێ چ يێ تە نڤیسایە؟
موئەیەد تەیب: من بەهرا پتر شیعر یا نڤیسای، ئانكۆ شیعر ل نك من ژ هەمی تشتان گرنگترە، د شيعرێ دا، ئانكۆ د ڤی فۆرمی دا ئەز دشێم هەمی هزر و هەست و سۆزێن خۆ هەمیان د فورمێ شیعرێ دا دەرببڕم، بەس وەختێ ئەز قوتابیێ زانكۆیێ ل بەغدا من وەكی ڕۆژنامەڤان
| موئه‌يه‌د ته‌يب: شیعر ل نك من ژ هەمی تشتان گرنگترە، د فۆرمێ شيعرێ دا دشێم هەمی هزر و هەست و سۆزێن خۆ دەرببڕم. |
ژی یێ كاركری، ل وی دەمی من ل ڕۆژنامه‌يا (هاوكاری) كار دكر و ل وێرێ هندەك جاران من تشت یێن وەرگێڕاین ژ زمانێ عەرەبی و سوێدی، پشتی ئەز چوویمە سوێدێ ئانكۆ پتر من كارێ ڕۆژنامەڤانی و هەلبەستێ یێ كری، من گۆتار یێن بەلاڤ كرین و سمینار یێن داین، بەس ل دەڤ من تشتێ كو بەرهەمێ من یێ دروست شیعرە، ئانكۆ گرانییا نڤیسینێن من شیعرە.
– هوون چاوا بابەتێن هەلبەستێن خۆ ژێ دگرن و ئەو بابەتێن هوون ژێ دگرن د چەند قۆناغان ڕا دەربازدبن هەتا دبنە هەلبەست و زێدەتر تەوەرێن هەلبەستێن هەوە ل سەر چ بابەتن؟
موئەیەد تەیب: ئەو ب خۆ ئەم دشێین بەحسێ ژێدەرێن ئیلهامێ بكەین، بێگومان پشكه‌كا مەزن ژ هەلبەستێ ئیلهامە و بێ ئیلهام هەلبەست ناهێتە نڤیسین، بۆ هەر نڤیسەر و هەلبەستڤان و هونەرمەندەكى ژێدەرێن خۆ یێن ئیلهامێ هەنە، ژێدەرێن ئیلهاما من ژی گەلەك ژ وان
| موئه‌يه‌د ته‌يب: پشكه‌كا مەزن ژ هەلبەستێ ئیلهامە و بێ ئیلهام هەلبەست ناهێتە نڤیسین. |
یا بیرەوەری و ژیانا من ب خۆ نە و ئەو تشتێن ئەز د ناڤ ڕا دەرباز بوویم یان ژی من گوهـ لێ بووین یان ژی خواندین یان ژی گەلەك ژ وان ژ خەیالێ هاتیە، ئانكۆ ئەڤە ژێدەرێن سەرەكی یێن ئیلهامێ نە، گەلەك جاران بابەتێ سەرەكی یێ هەلبەستێن من یێن بەرێ و هەتا نۆكە ژی بەردەوام هەر رەوشا نەتەوەيى یا كورد و كوردستانێ یە، ئانكۆ ئەو خەما سەرەكییە، ڤێجا مل ب ملێ وێ هندەك تشتێن دی ژی مە یێن نڤیساین.
ژ ڕاست بۆ چەپ: محەممەد موكری، د. بەدرخان سندی، فوئاد حەمە خورشید، فكرەت عزەت، موئەیەد تەیب، سالا 1979ێ بەغدا.
– ژ بلی تە، ئەرێ ل مالباتا هەوە دا شاعر هەبووینە؟
موئەیەد تەیب: نەخێر نە، ب تنێ ئەزم.
– ئەرێ هەمی كەس دشێن ببنە هەلبەستڤان؟
موئەیەد تەیب: نە، چونكی هونەر ب گشتی، وەختێ ئەز دبێژم هونەر ئانكۆ موزیك، شێوەكاری، ئەدەبیات و نڤیسینێ ڤان تشتان هەمیان ب خۆ ڤەدگریت، هونەر بەهرەیەكە هەكە ئەو بەهرە ل دەڤ ئێكێ نەبیت نەشێت ببیتە هەلبەستڤان، مرۆڤ دشێت خۆ فێری زمانان یان ژی جۆرەكێ زانستان بكەت، بەس تو دشێی خۆ فێرى هەلبەستێ بكەی كو بنڤیسی كا چاوا چێ دكەن و كا كێش و سەروا چ نە، بەس كو تو ببیە هەلبەستڤان دڤێت تە بەهرەیەك هەبیت، بەهرە ب تنێ ژی تێرا هندێ ناكەت، پێدڤییە ژ بلی بەهرێ كو خۆ د وی هونەری دا شەهرەزا ژی بكەی، مە یێن هەین بەهرە
| موئه‌يه‌د ته‌يب: هندەك هه‌نه ئاخفتنێن وان لێكهاتینە و تشتەكێ وەك شیعرێ دبێژن، بەس نزانن شیعر چییە، وان بەهرە هەیه، بەلێ ڕەوشەنبیریا شیعرێ نینە . |
یا هەی و ل هەمی گوندان هندەك هه‌نه ئاخفتنێن وان لێكهاتینە و تشتەكێ وەك شیعرێ دبێژن، بەس نزانن شیعر چییە، ژ بەر هندێ وان بەهرە یا هەی، بەلێ ڕەوشەنبیریا شیعرێ نینە نابیتە شاعر، ژ بۆ هندێ كو ئێك ببیتە شاعر دڤێت بەهرە هەبیت و پێدڤییە وێ بەهرەیا خۆ بەرەڤ پێشڤە ببەت و شەهرەزايیەك د وی هونەری دا هەبیت ئەوێ تێدا دنڤیسیت، ئانكۆ د هەلبەستێ دا دڤێت هەلبەستا خۆ یا كلاسیك و نویخواز و هەلبەستا جیهانێ ناس بكەت، هەلبەست چییە؟ گەلەك ڤەكۆلینێن ل سەر هەلبەستێ هاتینە نڤیسین، بۆ شاعرەكێ ئەو نینە هەما كو بەهرە هەبیت و ئێدی خلاس شاعرە، دڤێت بەردەوام بخوینیت، هەكە ئەز بەردەوام نەخوینم، ئەز نەشێم ئێدی شیعرا بنڤیسم.
– شیعرێ چ دايه تە و چ ژ تە ستانديه؟
موئەیەد تەیب: شیعرێ ئەو تشتێ كو دایە من، ئەزێ شیایم هزروبیر و هەست و سۆزین خۆ بینمە سەر كاغەزێ و بەلاڤ بكەم، ئانكۆ خەلكەك یێ هەی، كو پتر ژ من یێ ئێشای و پتر دژواری یێن دیتین و تشتێ مەزنتر یێ ب سەری هاتی، بەلێ نەشیایە بگەهینيتە خەلكی، چونكی ئالاڤەك نەبوو پێ بگەهینیت، مرۆڤێ هەلبەستڤان و هونەرمەند ئەڤە دشێن ئەو تشتێ وی دیتی و ب سەری هاتی و تێدا ژیای تۆمار بكەت و نەمر بهێلیت، ئەڤە ب خۆ تشتەكێ باش بوو هەلبەستێ دایە من، تشتێ كو ژ من ستاندی ب ڕاستی ژی ئەز نەشێم بێژم كو هەلبەستێ چ من ستانديه، چونكی ئەز وەك كوردەك خۆ بەرپرسیار دبینم ل بەرامبەر نەتەوه‌يا خۆ و دڤێت خزمەتێ بكەم
| موئه‌يه‌د ته‌يب: خەلكەك هەیه پترى من ئێشایه و تشتێ مەزنتر ب سەری هاتیه، بەلێ نەشیایە بگەهینيتە خەلكی، هەلبەستڤان و هونەرمەند دشێن تشتێن ب سەری هاتین تۆمار بكەن و نەمر بهێلن. |
، ئەو بوو گەف ل سەر ژیانا مە هەبوو و ئەم ڕەڤین چووینە ناڤ شۆڕەشێ و 14- 15 سالان ژ مرۆڤ و كەس و كارێن خۆ دویر بووین، ئەڤە نە بەس هەلبەست بوو، بەلێ ئەو كوردایەتی و ڕاستگۆیا مە بوو كو هەلبەستا من ژی ل دویڤ هەلویستێ من بوویە، ئەڤێ وە كریە كو ئەم دەربەدەر ببین و مالێن مە ئەزیەتێ ببینن و وەختێ ئەز گەهشتیمە شۆڕەشێ بابێ من و دایكا من دانعەمر بوون، هەر ڕۆژ ئەو دهاتن و ڕەوشا وان و برایێن من یێن دی نەخۆش دكر، ئەڤە ژی پتر هەلویستێ من بوویە ئەگەر، نەك هەلبەست.
– چەند ژ وان شیعرێن هەوە بووینە سروود و ستران و ب دەنگێ كیژ هونەرمەندان هاتینە گۆتن؟
موئەیەد تەیب: یێن بووینە سروود و ستران گەلەكن ژ وان ژی وەك تەحسین تاهای (هۆ بێریيێ) یا كریە ستران، حەسەن شەریف ژی حەفت هەشت شیعرێن من یێن كرینە ستران، عەبدوللا زێڕین، شاكر محەمەد ئەمین، محەمەد تاها ئاكرەيی، عومەر گوندی، دیسان هندەك سترانبێژێن كورد یێن پارچەیێن دی یێن كوردستانێ ژى شیعرێن مە كرینە ستران.
– تە هۆزان بۆ زاڕۆكان ژی نڤیسینه، ئەرێ چەند یا گرنگە هۆزانڤان بۆ زاڕۆكان ژی بنڤیسیت؟
موئەیەد تەیب: وەختێ ئەز چوویمە سوێدێ، دەهـ سالان من مامۆستایەتی یا زمانێ كوردی كر، ڤێجا ل وێرێ وەختێ من پەرتووكێن سوێدیان یێن بۆ زاڕۆكان دیتین، كا چەند پەرتووك هەنە، دلێ من ما ب من ڤە وەكی ئەز زاڕۆكێ كوردان، كو مە پەرتووك یێن گرێدای زاڕۆكان نەدیتبوون، ڤێجا دەمێ مە دەزگەهێ سپیڕێز ڤەكری، من هزر ل هندێ كر كو ئەم پەرتووكان بۆ زاڕۆكان و گۆڤارەكێ ژی بدانین، مە دەست ب گۆڤارا (كەپر) كر، د وێ گۆڤارێ ژی دا هەما ژمارێن دەسپێكێ و هەتا دووماهيیێ ژی هەمی من دنڤيسا، چونكی وەكو گۆڤار دڤیا هەلبەست ژی بۆ زاڕۆكان تێدا بن، من دەسپێكر و هەلبەست بۆ زاڕۆكان نڤیسان، ژبەركو ب ڕاستی ژی د كرمانجی دا مە د فۆلكلۆری دا هەلبەستێن گەلەك جوان یێن زاڕۆكان هەنه، بەس د ئەدەبیاتا مە یا نوی دا مە گەلەك نەبوون، ژبەر هندێ مە دەسپێكر و بوونە دوو كۆمێن هەلبەستان و مە چاپ كرن ئێك ژ وان ب ناڤێ (ئاشتی و ڤیان) و یا دی ژی (مە نەڤێت توندوتیژی) بوو.
– چەند شیعرێن هەوە چووینە د ناڤ پرۆگرامێن خواندنێ دا؟
موئەیەد تەیب: ئێك ل پۆلا شەشێ ئامادەيی د وانەیا ئەدەبیاتێ دا هه‌يه ئەو وەك نموونەیەك بۆ شیعرا بەرگريیێ، وەكی دی ل سەرەتایى ل قوناغا ئێكێ و چوارێ ژی بەلاڤبووینه، ئانكۆ ئەم دشێین بێژین كو سێ ـ چار شیعرێن مە د پرۆگرامێن خواندنێ دا بەلاڤ بووینه.
– ئەرێ هەوە بیرهاتێن خۆ نڤیساینە و چەند یا گرنگە بیرهاتن و بیرەوەری بهێنە نڤیساين؟
| موئه‌يه‌د ته‌يب: من ده‌هـ ديوانێن هه‌لبه‌ستان و حه‌فت ـ هه‌شت په‌رتووكێن دى ژى هه‌نه، لێ ڤێ دووماهیيێ من پتر گرانییا نڤیسینێن خۆ دانایە سەر هەلبەستێ. |
موئەیەد تەیب: ب ڕاستی ژی ئێك ژ وان تشتێن كو گەلەك گرنگە، خوزی هەر كوردەكێ سەربۆڕەكا دەولەمەند د ژیانێ دا هەی بیرەوەریێن خۆ بنڤیسیت، دا چەندا خۆش بیت ئەحمەدێ خانی و مەلایێ جزیری و ئەحمەدێ نالبەند و ژ سیاسیێن مە وەك شێخ عەبدولسەلام بارزانی بیرەوەریێن خۆ نڤیسابان، بێگومان گەلەك گرنگە، بەس ئەز ب خۆ د سروشتێ خۆ دا بۆ من یا ب ساناهی و خۆش نینە ئەز بەحسا خۆ بكەم، ژ بەر هندێ، ب ڕاستێ من بیرەوەريێن خۆ نەنڤیساینە، بەس هەڤالەك ب ناڤێ (زنار عەدنان) گۆتە من ئەز دێ پرسیارا ژ تە كەم ل سەر ژیانا تە ژ زاڕۆكاتیيێ هەتا نۆكە و پرسیارێن ئەدەبی نڤیسم و پەرتووكێ ئەز دێ دەرێخم، هەر چەندە بیرەوەری نینە، بەس پا ل سەر ژیانا منە و ئەز دبێژم ئەو تێرا هندێ دكەت، ئەز دبێژم خوزی من نڤیسابا ژی، بەس ئەز نزانم كا دێ نڤیسم یان نە، بەس یا ڕاست هەتا نۆكە من نەنڤیسایە.
– ته چەند پەرتووكێن چاپكری هەنە و نۆكە مژوولی چ بەرهەمەكی؟
موئەیەد تەیب: من دەهـ دیوانێن هەلبەستان هه‌نه، پەرتووكەك ژی ب ناڤێ (پارزینكێ شعر و چیڕۆكان) یا زاڕۆكان بوو، هندەك پەرتووكێن دی ژی من وەرگێڕاینە سەر زمانێ كوردی، ژ بلی وان دەهـ پەرتووكان حەفت هەشت پەرتووكەكێن دی ژی رەنگە من چاپ كربن، بەس ل ڤێ دووماهیكێ من پتر گرانییا نڤیسینێن خۆ دانایە سەر هەلبەستێ.
هۆزانه‌كا موئه‌يه‌د ته‌يب
چارن چار
تەهران كڕنیە
ئەنقەرە زركێتكەكا دڕ
شام و بەغدا دو مێشێن شڕ
هەر چارا داداینە سەر برینەكێ ژ خوینێ پڕ
ڤێ برینێ
نە دەست هەنە ژ خو كش بكەت
نە پێ هەنە ژ وان بڕەڤت
ئەڤ برینە
نە تەنا دبیت
نە زوها دبیت
نە ڕۆژ لێ دهەلێت نە ئاڤا دبیت
ئەڤ برینە دلێ منە
ئەڤ برینە جانێ منە
ئەڤ برینە
كوردستانا منە
موئه‌يه‌د ته‌يب
ـــــــــــــــــــ
* ل سالا (1957)ێ ل باژێرێ دهۆكێ هاتیە سەر دنیایێ.
* ل سالا (1982)ێ دچیتە دناڤ ڕێزێن پێشمەرگەی دا.
* ل سالا (1983)ێ بویە پەنابەر ل سوێدێ و ل سالا (1996)ێ ب ئێكجاری ڤەگەریایە كوردستانێ و ل دهۆكێ ئاكنجی بوویە.
ژ وان كارێن د ژیانا خۆ دا كرین ئەڤەنە:
* مامۆستایەتیا زمانێ كوردی ل سوێدێ.
* ڕۆژنامەڤانی.
* وەشانگەری.
* سەرنڤیسەريیا گۆڤاران.
* ئەندامێ ئەكادیمیا كوردی.
* ئەندامێ پەڕلەمانێ عیراقێ ژ 2010 – 2014.
* نۆكە بەرپرسێ دەزگەها سپیرێزە یا چاپ و وەشانێ.
