بۆچوونەک لسەر بنەمایێن وەرگێڕانێ

 سادق سالح (بابێ جەنگوی)

وەرگێران ژ فارسیێ لگەل چەند دەستکاریان و گۆنجاندن لگەل زمانێ کوردی داکو ژ بۆ وەرگێرێن کورد باشتر بهێتە وەرگرتن. 

ئەگەر وەرگێرانێ، وەکی وەرگەراندنا بابەتەکی یان ژی گۆتارەکێ ژ زمانەکی وەکی زمانێ ڕەسەن  بۆ زمانەکێ دی یان ژی زمانێ مەبەست خواندنەکێ بدەینێ، پەسەندترین جۆرێ ڤێ وەرگێرانێ، دێ هنگی بدەست هێتن، کو ئەو کاریگەریا وی بابەتی یان ژی وێ گۆتارێ کو لسەر خواندڤانی یان ژی گۆهدارێ زمانێ ڕەسەن هەی، بۆ سەر خواندەڤان یان ژی گۆهدارێ زمانێ مەبەست بێتە ڤەگۆهاستن. ب ئاوایەکێ ساکارتر، وەرگێران بریتیە ژ وەرگێرانا دەقەکێ ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست بێی کو بچووکترین زێدەکرن یان کێم کرن د وێنە و واتەیێ دا بێتە ئەنجام دان.

ئەڤ خواندنە هەر چەند ورد و درۆستە، لێ ئالیەکێ تیوری یێ هەی، چۆنکی چ پەیامەکێ تۆ نەشێی، ڤەگۆهێزی ژ زمانەکی بۆ زمانەکێ دی ئەگەر تۆ د وێنە و واتەیا پەیامێ دا گۆهۆراندنێ نەکەی.

ئەڤ بابەتە گرێدای ب پێکهاتەیێن جۆراوجۆرێن زماناڤەیە. هەر زمانەک  بێژەیێن خوە یێن تایبەت بکاردئینیت. هەر ئێک ژ ڤان بێژەیا واتە یان ژی واتەیێن تایبەت ب خوە هەنە، هۆگریا بێژەیان د هەر زمانەکی دا گرێدای رێبازەکا تایبەته‌ و هەڤۆکێن کو د هەر زمانەکی دا بکار دهێنە برن، د بیت واتە و واتەیێن تایبەت ب خوە هەبن، د ئەنجام دا ڤەگۆهاستنا هەر ئێک ژ ڤان هەڤۆکان بێی گۆهۆراندن، لادانا  هندەک تایبەتمەندیا یان ژی زێدە کرنا هندەک تایبەتمەندیێن دی، دێ بێ ئەنجام بیت.

ب ڤی شێوازی ل کێلەکا وەرگێرانێ کو پێشەیه‌کە خودی رابردوویەکێ چەند هزار سالیه‌، زانستێ ”وەگێرانناسی”Translatology ژی پەیدا بوو، دا سەبارەت بابەتێ وەرگێرانێ دویڤچوونەکا تەئوری بۆ چەند بۆچوونا بکەتن.

ژ دەمێ کو ”جاحز” د ناڤ موسلمانا دا ده‌ست ب دویڤچوونا تایبەتمەندیێن وەرگێرانێ و نەخشەیا تەئوری یا هندەک خالێن سەبارەت ب وەرگێرانێ کرین، بەری هزار سالانە و هەروەسا ژی پیشینەیا دویڤچوونا تەئوری سەبارەت ب وەگێرانێ ل رۆژئاڤا ژی  نێزیکی پێنچ‌سەد سالانە کو ڤەدگەریێتە سەر دەمێ ”ئاتین دولە”یێ فەرنسی.

ب درێژیا ڤان سالا بەردەوام گەنگەشە لسەر ڤێ چەندێ بوو، کو وەرگێرانەکا باش دڤێت یا چەوانێ بیت. هەرێ وەرگێرانەکا باش دڤێت دەقاودەق بیت، یان ژی ئازاد و چەوانێ وەفادار بمینیت ب دەقێ ڕەسنڤە.

ب کارئیانا رۆژانە ب تایبەت د ڤان 50 سالێن داویێ دا، پێویستیا ب بەرهەڤکرنا بنەمایێن زانستی ژ بۆ کارەکێ ب ڤی ڕەنگی هاتە دیتن. ئەو کەسێن د وارێ وەرگێرانێ دا کار دکەن، بەردەوام د خوازن ژ رێکێن چارەسەریا زانستی سەبارەت ب بابەتێن وەرگێرانێ ئاگادار بن و ئەو بژاردە لبەر دەست هەبن، دا ب هاریکاریا وان بژاردا بشێن ئالاڤێن ئاراستەکری ژ بۆ وەرگێرانەکا باش و پەسند بکاربینن. لێ هەتا ڤی چاخی ژی  ئەگەر چەند بۆچوونەک ژی سەبارەت ب شێوازێ وەرگێرانێ هاتبنە ئاراستە کرن ، چ ژ وان دەست بۆ ناڤەرۆکا وەرگێرانێ نەبریە و بنەمایەکێ زانستی نەبوویە. هەتا زانستێ وەرگێرانناسی پەیدا بووی و بۆ ئەگەر کو پێنگاڤێن زانستی د بوارێ وەرگێرانێ دا بهێنە هاڤێتن.

ب رێکا زمانناسیێ هاتە دیار کرن کو پێکهاتەیا وێنەی و واتەیێن زمانا لگەل هەڤ جیاوازن و سرۆشتێن پێکئینانا هەر زمانەکی د هەمی  ئاستاندا،  خودی پێکهاتە و  سیستمەکێ ئێکگرتوویە. دیار بوو کو ب رێکا ئانالیزەکا (Contrastive analysis) دژی ئێک دێ شێین ئاستێن  هەمی جۆرێن دەنگان، پەیڤان و شێوازێ زمانا لگەل هەڤ بەراورد بکەین و خالێن هاوبەش و جیاواز  یێن وان دەستنیشان بکەین.

پێنگاڤ ب پێنگاڤ کەرەستەیێن سەرەتایی و لێکۆلینێن زمانناسیێ ب تایبەت واتەناسی د خواندن و دیڤچوونا بابەتێن وەرگێرانێ هاتە بكارئینان و بوو هاریکار کو زانستەک ژ دایک ببیت کو ئەڤرۆ ب ناڤێ وەرگێرانناسی دهێتە ناڤ کرن.

جۆرێن وەرگێرانێ:

وەرگێران ل دەستپێکێ ب دوو ئاوایان د هاتە دابەش کرن 1-وەرگێرانا زارەکی(دەڤکی) 2-وەرگێرانا نڤیسکی. وەرگێرانا زارەکی، وەرگێرانا گۆتارەکا زارەکی ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست بوو، وەرگێرانا نڤیسکی، بێگۆمان نڤیساندن و وەرگێرانا نڤیسەکی ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست دهێتە گۆتن. پێوەر ژ بۆ بکارئینا ئێک ژ ڤان دەستەواژەیان  گرێدای وێ دەربڕینێیە کو زمانێ ڕەسەن هاتیە بکارئینان. هەرچەندە ب کێماسی چوار جۆرێن وەرگێرانێ ب ڤی شێوازێ خوارێ هەنه‌:

1. وەرگێرانا زارەکی ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست ب زارەکی.

2 – وەرگێرانا زارەکی ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست ب نڤیسکی.

3-وەرگێرانا نڤیسکی ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست ب نڤیسکی.

4- وەرگێرانا نڤیسکی ژ زمانێ ڕەسەن بۆ زمانێ مەبەست ب زارەکی.

دوو جۆرێن 1 و 2ێ لگەل بەرچاڤگرتنا جۆرێ 1ێ وەک جۆرێ ڕەسەن نیشاندەرێ وەرگێرانا زارەکی یە و دوو جۆرێن لگەل بەرچاڤگرتنا جۆرێ 3 وەک شێوازێ ڕەسەن، نیشاندەرێ وەرگێرانا نڤیسکی یە.

هەر ئێک ژ وان دوو جۆرێن مە ل سەری ئاماژە پێکری خوەدیێ تایبەتمەنیێن تایبەت ب خۆنە و لگەل هەردوو جۆرێن دی ژی خالێن هەڤپشک و ناکۆک ژی هەنە.

وەرگێرانا زارەکی(دەڤکی):

ژ بۆ ئەم پێناسەکێ  بدەینە، وەرگێرانا زارەکی، پێویستە وەرگێرانا زارەکی ژ زمانێ ڕەسەن ژ بۆ زمانێ مەبەست ب زارەکی، ب شێوازەکی بیت، کو کاریگەریا گۆتنا د گۆهدارێ زمانێ ڕەسەن بۆ گۆهدارێ زمانێ مەبەست بێتە ڤەگۆهاستن، وەرگێرانا زارەکی دهێتە ناڤکرن. وەرگێرانا زارەکی دوو جۆرێن سەرەکینە:

1-وەرگێرانا هەڤدەم.

2-وەرگێرانا نەهەڤدەم.

جیاوازیا د ناڤبەرا ڤان هەردوو وەرگێرانێن زارەکی دا، د هەلبژارتنا برگەیەکا  پێکهاتەیا  زارەکی دا پەیوەندی  ب دەمیڤە هەیە. د وەرگێرانا زارەکی یا هەڤدەم دا، وەرگێر د وەرگرتنا ئێک یان ژی چەند گۆتنەکێن دەستپێکێ دا ژ زمانێ ڕەسەن دێ دەست ب وەرگێرانێ کەت  ب کێمترین جیاوازایا دەمکی، پشتی ب داوی هاتنا گۆتنێ د زمانێ سەرکی دا، وەرگێرانا وی ژ بۆ زمانێ مەبەست دێ ب داوی هێتن.

وەرگێرانا زارەکی یا نە هەڤدەم ئان ژی دویڤ ئێک را، ئاخفتنا زمانێ ڕەسەن برگە برگە دهێتە برین و وەرگێر پشتی تێگەهشتنا هەر برگەکێ کو زێدەتری ڕستەکێیە، دێ وەرگێرانا وێ برگێ ژ ئاخفتنێ، ئاراستەی بیسەری یان ژی بیسەران کەتن. ئەگەرا بکارهێنانا وەرگێرانا هەڤدەم  پەیوەستە ب رازاندنا پەیڤان ب دوو زمانێن ڕەسەن و مەبەست پەیوەندارە.

ژ بۆ تێگەهشتنەکا باشتر یا ڤی  بابەتی دێ شێین ژ زمانێ ئینگلیزی و کوردی وەک زمانێ رەسەن و مەبەست وەک نموونە وەرگرین: زمانێ ئینگلیزی ب ڤی شێوەی دهێتە رازاندن: Svo . رستەیێن زمانێ ئینگلیزی دهێنە رازاندن: بکر S دەستپێکێ و پاشی کریار V و دویڤ را بەرکار O دهێتن؛I hit The boy

بەراورد کرنا رازاندنا بنگەهی یا رستەیێن ئینگلیزی لگەل زمانێ کوردی کو خودیێ رازاندنەکا بنگەهیSvo یە. دێ شێین بینین کو وەرگێرانا رستەکا سادە وەکی نموونەیا ژوور بۆ سەر زمانێ کوردی پێویست ب ڤێ چەندێیە، کو وەرگێر هەمی رستەیا ئینگلیزی ب دەست بینیت، ئان ژی وەرگێرانەکا زارەکی ئاراستە بکەت کو گرێدای ب پێکهاتەیا زمانێ ڕەسەنە.

هۆسا دیار د بیت  کو وەرگێرانا زارەکی ژ گەلەک  زمانێن ڕەسەن بۆ گەلەک ژ زمانێن مەبەست بەس د چوارچوڤەیێ وەرگێرانا زارەکییا نەهەڤدەم دا دێ مومکین بیت.

گرنگترین فاکتەرێ جیاواز د ناڤبەرا وەرگێرانا زارەکی لگەل نڤیسکی بابەت دەمە. دەم د وەرگێرانا زارەکی دا، نە زێدەتری چەند چرکە یان ژی چەند خۆلەکەکایە، هەر چەندە ژ بۆ وەرگێرانا نڤیسکی ب ڤی ڕەنگی نینە. دەرفەتا بکارئینانا  دەمێ پێویست د وەرگێرانا نڤیسکی دا، بابەت گۆنجاوتر و ب رێک و پێکتر دهێتە وەرگێران.ب کار ئینانا کەرەستەیێن هاریکاریێ مینا فەرهەنگان  دێ بۆ بابەتی هاریکار بیت کو باشتر و درۆستتر بێتە وەرگێران.

د ناڤبەرا وەرگێرانا زارەکی ب شێوازێ هەڤدەم و نەهەڤدەم دا ژی جیاوازیێن بەرجستە دهێنە دیتن. د وەرگێرانا نەهەڤدەم دا، وەرگێر پێویستە برگەکێ ب گشتی د بیردانکا خوەدا هەلگریت، هندەک جارا  وەرگێر د هەلۆمەجێن تایبەت دا  سەردێرێن ئاخڤتنا لدەڤ خوە د نڤیسیت، ئەو ژی ڤەدگەریێتە سەر شیانێن ب لەز یا نڤیسینا  وەرگێری ب خو.

جیاوازیا د ناڤبەرا ناڤەرۆکا وەرگێرانا زارەکی و نڤیسکی گرێدایی ب جیاوازیا د ناڤبەرا وەرگێرێ زارەکی و نڤیسکی دهێتە دیتن. وەرگێرێ زارەکی بێگۆمان وەرگێرەکێ باش نینە، لێ بەرۆڤاژی ڤێ چەندێ وەرگێرەکێ راستگۆیە. وەرگێرێ زارەکی  پێویستە زانیاریەکا گشتی لسەر بابەتێ کو دێ هێتە وەرگێران هەبیتن. لێ ئەڤ زانینە ژ بۆ وەرگێرێ نڤیسکی پێویست ناکەت. چۆنکی وەرگێرێ نڤیسکی دەمێ پێویست یێ هەی کو کێم کێم زانیاریێن پێویست ب دەستڤه‌ بینیت.

لێ چۆنکی وەرگێرێ زارەکی نەشێتن دەمی دەستنیشان بکەت، و هەروەسا ژی نەکاریت رێزبەندیا پەیڤان و تایبەتمەندیا گۆتارێ لبەر چاڤ بگریت، نە دوورە وەرگێرانەکا نەپۆختە ئەنجام بدەت، لێ مرۆڤ دکاریت وی مافدار ببینیت، لێ ژبۆ  وەرگێرێ نڤیسکی ئەڤ مافداریە ناهێتە دان.

وەرگێرانا نڤیسکی:

بوارێ ژ بۆ وەرگێرێ زارەکی گەلەکێ سنووردارە و پتر د ئەجندایێن سیاسی و چاڤپێکەڤتن و گۆتۆبێژێن دەولەتی دا خوە د بینن. ئەو  بابەتێن ژ بۆ وەرگێرێ زارەکی ب گشتی بریتینە ژ  چه‌ند بواران، مینا سیاسەت، ئابووری و لەشکەری و  بابەتێن گرێدای ب ڤان بواراڤە دهێنە سنوودار کرن. لێ د وەرگێراندنا نڤیسکی دا ب ڤی ڕەنگی نینە. سنووردارکرن ژ بۆ وەرگێرانا نڤیسکی ناهێتە دیارکرن. ئێکانە سنووردار بوون، ئەو نڤیسینا زمانێ ڕەسەنە و به‌س.

ژ بۆ بیسەر و خوێندەڤانێن دەقەکا ب زمانێ ڕەسەن ژی نەشێین چ سنوورەکی دەستنیشان بکەین. هەر بابەتەک دێ شێت ئاراستەی گرۆپەکێ دیار بێتە کرن و ل دویڤ ڤێ چه‌ندێ ئەوا د هێتە سنووردارکرن بەس بوارێ کارێ وەرگێریە. ئەو وەرگێرێ کو د بوارێ زارۆکاندا کار دکەت و د ڤی بواری دا پسپۆری هەیە نەشێتن د بواری زانستی دا وەرگێرانێ بکەت یان ژی ئەگەر وەرگێر د بوارێ زانستی پسپۆر بیت، د بوارێ وێژەیی وەرگێرانێ ناکەتن یان ژی دەست ناهاڤێتە وەرگێرانا بەبەتێن وێژەیی.

هەروەکی بەری نۆکە مە گۆتی نەرێکوپێکی د بەرهەمێ وەرگێرانا نڤیسکی دا ناهێتە پەسند کرن و ژ بەر ڤێ چەندێ ژی زانستێ وەرگێرناسیێ ژی پتر بالا خوە دایە سەر وەرگێرانا نڤیسکی و دویڤچوون لسەر پرسێن وەرگێرانا نڤیسکی دکەتن.

پیڤەرێن وەرگێرانێ:

برگەک ژ هەژمارەکا بابەتێ  ژ بۆ وەرگێرانێ کو ژ بال وەرگێری وەک پیڤەر ژ بۆ هەمواتە بوونێ لبەر جاڤ دگریت، پیڤەرێ وەرگێرانێ ناڤ دکەن. پیڤەرێن وەرگێرانێ دبیت، پەیڤ، رستە، یان ژی برگەک بیتن. وەرگێران ل دویڤ پیڤەران دهێتە دەستنیشانکرن. ب کێماسی ژ سێ قۆناخا پێک دهێتن:

أ- وەرگێرانا دەقا و دەق:

پیڤەرێ وەرگێرانێ د ڤێ قۆناخێ دا پەیڤە. ب ڤی واتەیێ کو ل هەمبەری هەر پەیڤەکا ژ دەقێ زمانێ ڕەسەن، پەیڤەکا ژ زمانێ مەبەست دهێتە دانان. ئەڤ قۆناغا وەرگێرانێ  ژبۆ وەرگێرانێ  ژ گەلەک ڕستەیێن وەکهەڤ و پەیڤێن ئاوێتە دهێنە بکارئینان  کو د زمانێ مەبەست دا  پەیڤێن سەدا سەد کو وێ واتەیێ بگەهینیت پەیدا نابن.

بۆ نموونە دێ چەند دەستەواژەیێن زمانناسیێ و هه‌ڤواتایێن وان د زمانێ کوردی دا بەرهەڤکەین:

Deep structure                                               پێکهاتەیا کویر

Surfac structure                                                                             پێکهاتەسەرخان

Phonologicsl feature                                                           تایبەتمەندیێن فۆنۆلۆژیان                                 

Semantic component                                                                    پێکهاتەیا واتەدار                             

ل ڤێرە ئەم دێ بینین کو وەرگێرانا دەقاودەق واتەیەکا تێر نادەتن، گەلەک کێم دێ شێت رستەکێ  ب تەمامی ب ڤی ڕەنگی وەرگێریت. چۆنکی د ڤان شەرتومەرجاندا یان ژی پێکهاتەیا رێزمانی زمانێ ڕەسەن ژ بۆ زمانێ مەبەست د هێتە سەپاندن. بۆ نموونە:

ئەوی دا من پەرتووک بۆ خواندنێ                                    He gave me a book to read

 ئەو ڕستەیا ب دەست هاتی د زمانێ مەبەست دا واتەیا ڕستەیا زمانێ ڕەسەن نینە.

He kicked tje bucket                                                             ئەوی ل سەتلێ پێن دانا                         

ب-وەرگێرانا ڕستەیی:

د ڤێ قۆناخا وەرگێرانێ دا پیڤەر ڕستەیە. د ڤی شێوازێ وەرگێرانێ دا رێزمان و شێوازێ رازاندنا پەیڤان د زمانێ مەبەست دا دهێتە لبەرچاڤ وه‌رگرتن. ب ڤی ڕەنگی هەر ئێک ژ ڕستەیێن دەقا زمانێ ڕەسەن لگەل پاراستنا واتەیا ئێک ئێکی پەیڤان د ڕستەکێ دا کو بۆ زمانێ مەبەست دهێتە وەرگێران.

پ-وەرگێرانا سەربەست:

د ڤێ قۆناخا وەرگێرانێ دا پیڤەر دەستە واژە یان ژی پاراگرافەکە. وەرگێر د ڤێ قۆناخا وەرگێرانێ دا پەیاما دەقێ زمانێ ڕەسەن د چەند ڕستاندا  بۆ زمانێ مەبەست به‌یان دکەت. چ پێنە ڤێت د ڤێ وەرگێرانێ دا، زێدەکرن و کێم کرن دهێتە بکارئینان.

ب ڤی ڕەنگی دێ بینین کو ڕستە پیڤەرەکێ پەسەندێ وەرگێرانێ دهێتە دیتن، هەرچەند وەرگێرانا دەقاودەق و وەرگێرانا سەربەست ژی د بارودۆخەکێ تایبەت دا  دکاریت چارەسەر بیت. د گەلەک بواراندا کو دەقێ زمانێ ڕەسەن  ژ بۆ وەرگێرانێ زەحمەت بیت یان ژی وەکی دبێژن نا‌هێتە وەرگێران، ئێکانە رێک وەرگێرانا سەربەستە.

وەرگێرانا پەیوەندەیی و وەرگێرانا واتەیی(Communicative translation).

د پرۆسسا وەرگێرانێ دا، وەرگێر ل گەل دوو زمانا، زمانێ ڕەسەن و زمانێ مەبەست گرێدایە. ئەو پێویستە تێبکۆشیت کو خواندەڤان وەرگێرانا وی تێبگەهیت، هەروەسا ژی پەیاما نڤیسەری ژی نەهێتە چەواشەکرن.

وەرگێر د ڤی واری دا ل دویڤ جۆرێ دەقی و ئارمانجا وەرگێراندنێ هندەک جارا پتر لسەر وەرگێرانا پەیامێ و هندەک جارا ژی پتر ب ناردنا پەیامی گرنگیێ پێدەت.

وەرگێرانا واتەیی، نڤیسەری، گرنگتر ژ خواندەڤانی لبەر چاڤ دگریت، وەرگێر د ڤی واری دا  تێدکۆشیت کو بەس پەیاما نڤیسەری بگەهینتە خوێنەری، ب ڤێ رێزبەندیێ ئەڤ ئیمکانە بەردەوام لبەردەستە کو پێکهاتەیێن وێنەیی و واتەیی دەرەکی و نامۆ بۆ ناڤ زمانێ مەبەست زێدە بکەتن.

ژ ئالیەکێ دیڤە، د وەرگێرانا پەیوەندەییدا، خوێندەڤان گرنگتر ژ نڤیسەری دهێتە دیتن. وەرگێر تێدکۆشیت کو دەقێ هاتیە وەرگێران هەتا بشێتن ژ بۆ خواندەڤانی خۆمالی بکەتن، ب ڤی شێوازی بێگۆمان ئەو ئیمکان دێ هەبیت کو ئەو دەقێ ب دەست هاتی، ب ئاوایەکێ گشتی گۆتنا نڤیسەری نەبیتن.

د وەرگێرانا واتەیی دا هەولدان بۆ وێ چەندێنە کو هەمی ئالگویێن بنیاتنەر و واتەدارێن زمانێ ڕەسەن ژ بۆ زمانێ مەبەست بێتە وەرگێران و ئەگەر جارنا ژی بێتە سەپاندن، دێ تشتەکێ سرۆشتی بیت، ئەگەر وەرگێرانەکا ب ڤی ڕەنگی نەهێتە خواندن.

ئەوا بەری نۆکە لبن ناڤێ وەگێرانا زارەکی بەحس لێ دهاتە کرن، مەیل بەر ب وەرگێرانا واتەیی یا هەی و وەرگێرانا سەربەست ژی مەیلا بەر ب وەرگێرانا پەیوەندیاتیێ نیشان ددەت.

ژ بۆ تێگەهشتنا باشتر د بابەتی دا  دێ ڤێ نموونە بەرچاڤ کەین:

 .More catholik the pope

وەرگێرانا واتەیی: کاتولیکترە ژ پاپی.

وەرگێرانا پەیوەنداری: ژ ئاخای ئاخاترە.

She looks like a red rose

وەرگێرانا واتەیی: مینا گولا سوورە.

وەرگێرانا پەیونداری: مینا شەوقا هەیڤێیە.

He eats likr a horse

وەرگێرانا واتەیی: مینا هەسپێ خوارنێ دخۆت.

وەرگێرانا پەیوەنداری: مینا گای خوارنێ دخۆت.

هەرسێ نموونەیێن ژووری، ژ گۆتنێن مەزنان، دەستەواژەیێن شوبهاندنێ و ئەو زاراڤەنە کو بکارئینانا وەرگێرانا پەیوەنداریێ ئاراستە بکه‌تن، هەر چەند ئاراستەکا ب ڤی ڕەنگی سنووردار نینە، چۆنکی زێدەڕەوی د وەرگێرانا پەیوەنداریێ دا د کاریت ببیتە ئەگەرا کو ڕەنگ و بێهنا فەرهنگێ زمانێ ڕەسەن د دەقێ ژ بۆ زمانێ مەبەست هاتیە وەرگێران نەمینیت.

ژێدەر:

1-تۆژینەوەک لسەر بنەمایێن وەرگێرانێ. عەلی سەلەحشور

2-ئێکەمین وانەیێن وەرگێرانێ. فەرزانە فەرەحزاد

3- ب دەستێ زارۆکی گولدان هاتە شکاندن. ئەبولحەسن نەجەفی

4- The Theory &Practice of Translation.Leiden, United Bible Societies,1974

*الجاهیز الکیناني ئەبو عوسمان عەمر بن بەهر بن مەحبوب بن فەزارا اللە یثي الکیناني البصري (٧٧٦ز – ٨٦٨ز) نڤیسەرەکێ عەرەبە کو ئێک بوويە  ژ ئیمامێن سەرەکیێن  ئەدەبی  لەسەردەمێ عەباسیدا.

*ئیتیاندۆلێت (Étienne Dolet) برانسی ل 1509/4/3 ڵیکۆڵینەر و وەرگێر و شێوەکارێ فەرەنسی بوو.

*ئەڤ بابەتە هاتیە وەرگێران ژفارسی بۆ کوردی، هەفت گۆتار، نڤیسەر: کوروش شەفەوی