ماركس كی بوو و ل كوردستانێ چەوان دهێتە دیتن؟
سەگڤان ئەرتیسی
دەما دنێرینە جڤاكێ كوردی چ تەخا ئایینی بیت یان یا علمانی، دێ بینین نە ل نێزیك و نە ل دویر هیچ پەیوەندییەك ب تێگەهشتن و كریار و رەفتار و پەیاما ماركس ڤە نینە.
ب دیتنا من ئەڤ شاشییا هندە یا مەزن د زڤڕیتەڤە بۆ ڤالاهییا جڤاكێ كوردی ژ خواندن و دویڤچوونا راستییان، ئانكو جڤاكەكە ب رێژەیەكا هەرە زۆر وەكی ئێشا تاتی یە، ئانكو كا كێ چەوان ڤەگێڕایە ل دویڤ حەز و بەرژەوەندییێن خوە چ یێن كەسۆكی بن یان یێن دروستكری بن ژ جڤاكی وەرگرتینە، ئانكو كا چەوان ب گوهێن وی كەفتینە وەسا د دەڤی ڕا ژی دەردكەڤیت.
بۆ زانین و گەهشتنا هەر راستییەكێ پێویستییا هەر ئێك ژ مە ژ جڤاكێ كوردی دویڤچوونا وان بابەتانە ب رێكەكا زانستی، هەلبەت ئەو ژی دێ ب خواندنا وان پەرتووكان بیت ئەوێن گرێدای وی بابەتی بن.
دەما دچینە د ناڤ كەسایەتییا كارل ماركس دا و دخوینین، هیچ رەفتارەك و تێكەلییەك ل گەل ئایینێ ئیسلامێ نەبوویە ب تنێ ل وی دەمی نەبیت دەمێ ماركس چوویە وەلاتێ (جەزائیرێ) بۆ چارەسەرییا ئێشا (Tuberculosis) ( ئێشا زراڤ ـــ سل ) دیارە كو خێزانا وی ب گشتی ئێشا (سل) لێ هەبوویە ژ بەر وێ بەردەوام ل چارەسەرییا وێ دگەڕیا و ل سالا 1882ێ ئانكو سالەكێ بەری بمریت، دگەهیتە وەلاتێ جەزائیرێ و ل وێرێ موسلمانان دبینیت، لێ دەما تەماشەی جڤاكێ موسلمان دكەین ب تایبەت یێ كوردی گوهـلێبوونا ناڤێ ماركس هەروەكی گوهـ ل دوژمنێ خودای دبیت و ئێكسەر ژ هش و ئەقلێ خوە دەردكەڤیت، د راستی دا هەمی بزاڤا وی ژ پێخەمەت رزگاركرنا جڤاكێ ئەورۆوپی بوو ژ دەرد و ئێشێن زەلامێن ئایینی یێن جوهی و مەسیحی دگەل سیستەمێ دەرەبەگایەتییێ.
دەما مرۆڤ ب خواندن دچیتە د ناڤ ژیان و كەسایەتییا وی دا، دبینیت كو كێم كەس هەبووینە، هەمی ژیانا خوە بكەنە قوربانی بۆ تەخا هەژار و ئاڤاكرنا جڤاكەكێ یەكسان.
ئەو هێشتا د ژییێ گەنجاتییێ دا ئانكو د تەمەنێ (19)ێ سالییێ دا دەست ب نڤیسینا نامەیا دكتورایێ دكەت ل سەر فەلسەفا یۆنانی و ل سالا (1841)ێ باوەرنامەیا دكتۆرایێ ب فەلسەفێ ب دەستڤە دئینیت.
ل ڤێرێ دیارە هەر ئێك د ڤی تەمەنێ گەنجاتییێ دا دكتۆرایێ ب دەستڤە بینیت، بێ ئێك و دوو دێ هەمی هەول و بزاڤان كەت بۆ ب دەستڤەئینانا ژیانەكا كەسۆكی یا شایستە، لێ وی ئەڤ ژیانە دا لایەكی و بەرەڤ ژیانەكا تژی ئاستەنگ و نەخوەشی ڤە چوو و ژ ئەگەرێ ڤێ بڕیارێ هەمی ژیانا خوە ب ئاوارەی دەرباز كر چ ل وەلاتێ فڕەنسا یان بەلجیكا و دویماهیك جار ژی ل وەلاتێ بریتانیا د تەمەنێ (65) سالییێ دا خاترا خوە ژ ڤێ دنیایێ دخوازیت.
ئەڤ كەسێ هەمی ژیانا خوە و زاڕۆك و خێزانا خوە كریە قوربانی پێخەمەت ئاڤاكرنا سیستەمەكێ جیهانگیری كو شایستەی پێكڤەژیانا هەمی مرۆڤان ل سەر ئاستەكێ یەكسانی و دادپەروەری و دویر ژ سیستەمێن فیۆدال و هەبوونا چینێن هەژار و سەرمایەداری.
ژ پێخەمەت ڤێ قوربانیدانێ ب زەلامەكێ بێ ناسنامە و بێ وەلات دهاتە نیاسین و بەردەوام د ژیاناكا قەردار و كرێداریدا دژیا، لێ هەژی گوتنێیە ئاماژێ ب رۆلێ ئەنگلز ژی بكەین كو بەردەوام هاریكارییێن ماددی و هزری پێشكێشی ماركس دكرن.
چونا وی بۆ لەندەن د سەختترین ئاستێن ژیانێ دا دەرباز دكەت و ل وێرێ تووشی گەلەك نەخۆشییان دبیت و هەتا شیانێن دابینكرنا كرێیا خانی ژی نامینن و زۆر جاران ژ بەر نەدانا كرێیا خانی خودانێ خانی وان دەردئێخیت.
بۆ زانین كو خێزانا وی (جێنی) كو ئێك ژ كچێن مالباتەكا خانەدان بوو ل سەر وێ ژیانا تژی ئێش و ئازار ڕا پالپشت و پشتەڤانەكا ب هێزا ماركس بوو.
زۆر ساخلەتێن دی ل نك ماركس هەنە كو ل دەف كێم زانا و فەیلەسۆفان هەبووینە، ژ بۆ سەرئێخستنا شۆڕەشا (1848-1849)ێ ل ئەورۆپا ئەو پارێن ژ میراتگرییا دایكا وی بۆ ماین پێنچ ل سەر شەشێ (ئانكو ژ شەش پشكا پێنچ پشكێن وی پارەی) دئێخیتە د خزمەتا شورەشێدا، سەرباری وێ چەندێ كو یێ دەیندار ژی بوو.
لێ دەما دبینین كو جڤاكێ مە یێ ئایینی ل كوردستانێ ب رێژەیەكا هەرە زۆر دەما گوهـ ل ناڤێ ماركس دبیت ئێكسەر ژ هش و ئاقلێ خوە دەردكەڤن و ب چاڤ و تێگەهشتنەكا دڕندانە دهەلسەنگینیت، بێی كو تشتەك سادە ژی ژ ژیان و قوربانیدانا وی بزانن، هەروەسا رێژەیەكا هەرە زۆرا وان كەسێن شانازییێ ب كەسایەتی و هەبوونا ماركس دبەن، دئامادە نینن، ئێك ژ سەدێ ژی وەك وی قوربانییێ بدەن، ژ پێخەمەت جڤاكەكێ هشیار و ئاڤا.
ل ڤێرێ گرنگە تاكێ جڤاكێ مە ب گشتی ل سەر هەر بابەتەك ژ بابەتێن گرێدای ژین و ژیارا وی، تاكو نەكەڤیت دویڤچوونا وی بابەتی ب خواندنا هندەك پێزانینان، چ جاران نە ب باشی و نە ب خرابی رەفتارێ بەرامبەر وەرنەگریت.
