ڕۆمانا (غەریب) و كەساتییا مێرسۆی
ئەنمار سەلاح
ڕۆمانا غەریب ژ ڕستەكا كاریگەر و دانەنیاسینا كەساتییەكێ غەریب دەستپێدكەت: (ئەڤرۆ دایكا من مر، دبیت دوهی مر بیت، نزانم!)، ڕەخنەگر ئەڤێ ڕستێ ژ بالكێشترین و كاریگەرترین دەروازە د دیرۆكا ڕۆمانێدا دهژمێرن، هەر ژ ڤێ ڕستێ چەكوچەك ب سەرێ خواندەڤانی دكەڤیت و دەروونێ وی وەكە یێ كاراكتەرێ سەرەكی (مێرسۆی) ئالۆز دبیت.
| ڕۆمانا غەریب ژ ڕسته‌يه‌كا كاریگەر دەستپێدكەت: (ئەڤرۆ دایكا من مر، دبیت دوهی مر بیت، نزانم!) |
هەر ژ ئێكەم ڕستە، جیهانبینینا مرۆڤێ سەردەم ئاشكەرا دبیت كا ل ئەڤی چەرخی چاوا هزر دكەت و چاوا ژیانێ ب هەر تشتێ تێدا نەگرنگ ئان ژی بێ واتە دبینت، كامۆ مرنا دایكان وەك گرنگترین ڕویدان د ژیانا مرۆڤاندا دئینت و دكەتە ڕویدانەكا ئاسایی بۆ قەهرەمانێ خوە.
مێرسۆ مرنا دایكا خوە وەكو هەی قەبوول دكەت و چ نیشانێن خەمۆكییێ لێ دیار نابن و هەر ئەڤە دبیتە خەتێ سەرەكی یێ ڕۆمانێ، ئان ژی دكارم بێژم پەقینا ڕۆمانێ، هەرچەندە ڕەخنەكا مەزن ژ ئالێ خەلكیڤە لێ دهێتە گرتن، نەخاسم ل دادگەهێ.. پاشی دێ دیار كەم چاوا دادمەند و پارێزەر ژی ڕەخنەباران دكەن.
ئەڤ كوڕێ گەنج ل تازیا دایكا خوە ل (مالا پیران) ئامادە دبیت بێ ڕۆندكەك ژ چاڤان بباریت، ب شێوەكێ نۆرمال ل هەنبەر لاشێ دایكا خوە قەهوەكا ب شیر ڤەدخۆت و جگارەیا دكێشت، د ڕوینشتنا خوە دا ل هەنبەر لاشێ دایكا خوە و چوونا ل سەر گۆڕێ وێ و هەروەسا د هەمی ڕێوڕەسمێن تازییێدا وەكو مرۆڤەك ئاسایی دهێتە دیتن نە وەك كەسەكی كو دایك لێ مربیت، هەر دخوازیت ئەڤ دەمە زوی دەرباز ببیت و ڤەگەڕیتە مالا خوە، ئەڤ یەك بالا خەلكێ ئامادە و ڕێڤەبەرێ مالا پیران دكێشت، نەخاسمە دەما پرسیارا تەمەنێ دایكا وی ژێ دهێتە كرن و ئەو ب درستاهی نزانیت تەمەنێ وێ چەند بوو!
ئێك ژ وان كێشەیێن بۆ مێرسۆی درست دبن ئەو بوو كو خەلك یێ ڕازی نەبوو دایكا خوە بریە مالا پیران و وی ب خوە چاڤێ خوە نەدایێ، بەلێ بۆ وی گرنگ نەبوو خەلك چاوا هزر بكەن و بەرسڤا ڤێ چەندێ ژی ددەت و دیار دكەت كو فەرمانبەرە، مووچەیێ وی تێرا دو كەسا ناكەت و حكومەت ئەڤان ڕێڤەبەری و مالان ئاڤا دكەن دا كو كەسێن دانعەمر لێ بژین، واتە كێشە چییە گەر دایكا وی ژی وەكو هەر دانعەمرەكی ل مالا پیران بژیت؟ پاشی ددەتە دیار كرن كو ل دەستپێكێ ب دلێ دایكا وی نەبوو بەر ب ئەوی جهی بری، چونكی فێر نەببوو، بەلێ پاشی گەر تە خواستبا ژ وێرێ بینی ژی نەدهات، چونكی فێری وێرێ ببوو، هەر چاوا بیت پاشی پەهلەوانێ ڕۆمانێ ڤەدگەڕیتە جهێ خوە.
ڕۆژا پاشتر ژ مرنا دایكا خوە دچیتە سەر ئاڤێ و ل وێ دەرێ هەڤالا خوە (ماری) یێ دبینت، ب هەڤڕا مەلەڤانییا دكەن و دەمەكێ خۆش دبۆرینن، ب شەڤ ژی دگەل خوە دبەتە مال و ب هەڤڕا دنڤن.
مێرسۆی جیرانەكێ دانعەمر ب ناڤێ (سالانامۆ) هەبوو و وی جیرانی سەیەك هەبوو، ئەڤ سەیە بۆ ماوێ هەشت سالا بوو دگەل دژیا، ئەڤە ماوێ مرنا ژنا وی بوو، وەسا دبێژیت كو ژبلی ڤی سەی چ تشت د ژیانێ دا نەماینە و ئەگەر ئەو نەبیت، ئێدی ژیانێ چ بهایەك ل نك نامینت.
مێرسۆ پەیوەندییا خوە یا ئەڤینییێ دگەل هەڤالا خوە ماری یێ وەسا گرنگ نابینت و د بەشێ ئێكێدا دیار دبیت كو ژێ حەز ناكەت و ڤێ چەندێ ب دەڤێ خوە ل هەنبەر وێ دبێژیت، بەلێ دەما ماری دبێژتێ كا یێ ڕازی یە هه‌ڤژينيێ دگەل بكەت ئان نە، هەر ئێكسەر دبێژت: بەلێ! ماری دگڕنژیت و بۆ وێ ژی دیار دبیت كو ژ ڕاست كەسەكێ غەریبە! بەلێ مێرسۆ دبێژت، چونكی وێ ئەڤ چەندە خواست!
هەروەسا بۆ مێرسۆی هەڤالەك چێدبیت ب ناڤێ (ڕایمۆند) كو كێشەیەكا جڤاكییە دگەل هەڤالا خوە یا كەڤن هه‌يه، داخواز ژ مێرسۆی دكەت پلانەكێ بۆ دانیت دا تۆلا خوە ژێ ڤەكەت، ئەو ژی ڕازی دبیت و پلانەكا سەركەڤتی دادڕێژیت.
پاشی مێرسۆ، ڕایمۆند، ماری، مایسۆن و هەڤالا وی ب هەڤڕا دچنە سەر كەنارێ دەریایی، كو مایسۆنی مالەك ل سەر دەریایێ هەبوو، دا كو دەمەكێ خۆش دەرباز بكەن، بەلێ ل وێ دەرێ تووشی كێشەیەكێ دگەل چەند عەرەبان دبن، ئێك ژ ئەوان برایێ وێ كچێ یە ئەوا هەڤالا ڕایمۆندی.
| مێرسۆ كەساتییەكێ گەلەك غەریبە، خوە كارڤەدانەك بۆ تشتەكی نینە! نە ل هەنبەر مرنا دایكێ خەمگین دبیت، نە ب دیتنا هەڤالان شاد دبیت. |
ڕۆژا پاشتر مێرسۆ چەكێ ڕایمۆندی دبەت و ب تنێ دچیتە هەمان جهی پیاسەیێ دكەت، كەشوهەوا گەلەك یێ گەرمە، هەتاڤ ل مەژییێ وی ددەت، هزرێن وی و دەروونێ وی پرت و بەلاڤ دكەت، د ئەوێ كەلا نیڤرۆدا جارەك دی ئەو زەلامێ عەرەب دبینت، ژ ئەگەرێ گەرم و تێهنا دەریایی خوهێ ددەت و بهێنتەنگ دبیت، د هەمان دەمدا و د ئەڤێ ڕەوشا نالەباردا تێبینییا برسقینا چەقۆیا ئەوی برادەری دكەت كو بەرێ وێ ددا ناڤچاڤێن وی، ئەو ژی بەرێ دەبانجەیا خوە ددەتێ و چار فیشەكا ل سەرئێك ل گیانێ وی ددەت!
مێرسۆ كەساتییەكێ گەلەك غەریبە، خوە كارڤەدانەك بۆ تشتەكی نینە! نە ل هەنبەر مرنا دایكێ خەمگین دبیت، نە ب دیتنا هەڤالان شاد دبیت، نە ب كوشتنا كەسەكی دترسیت، نە بەرگرییێ ژ خوە دكەت و نە ژی هیڤییان بۆ قورتالبوونا خوە دخوازیت! كوشتن بۆ وی چ گرنگییا خوە نینە، ژیانێ چ بهایەك نینە و مرنێ ژی واتەیەكا وەسا گرنگ نەبوو! بەلێ ب دیتنا من غەریبترین ڕەفتارا وی ئەوە كەسەكی دكوژیت بێ زیانەك گەهاندبیتێ، كەسەك كو ب تنێ بەرێ چەقۆیا خوە ددەتە هەتاڤێ دا ئاراستەیێ برسقینا وێ بۆ چاڤێن وی بچن! ئەڤ ڕویدانە ببیتە ئەگەر مرۆڤ كەسەكی بكوژیت؟! ئەرێ كامۆ دخوازت كیژان مرۆڤێ د ناڤ مە دا نڤستی ئاشكەرا بكەت؟ ئەرێ چەند مرۆڤان سەرا ڕویدانەكا هۆسا بچویك كەسەك كوشتییە؟ ژ ڕاست مێرسۆ بەشەكێ مەیە؟ ئان ژی ئەم بەشەكین ژ كەساتییا وی؟!
جوداهییەكا وەسا مەزن نینە گەر نها ئان ژی پشتی بیست سالێن دی بمریت، ب سێدارەدانێ ئان ژی د خەودا! دیتنەكا جدا و بالكێش بۆ ژیانێ هەیە و هەر تشتی وەكو تشتەكێ نەگرنگ ئان ژی بێ واتە دبینت!
ئەڤ كاراكتەرە ب ئاشكەرایی فكر و فەلسەفەیا ئالبێر كامۆی بۆ مە بەرجەستە دكەت، نەخاسمە فەلسەفەیا عەبەسيیەتێ و لێگەڕیانێ ل واتەیا ژیانێ.
پشكا دووێ ب دادگەهكرنا مێرسۆی دەستپێدكەت كو ب تاوانا كوشتنێ هاتییە زیندانكرن، بەلێ دادگەها وی هەمی ب مژارا مرنا دایكا وی ڤە دمەشیت، ئەڤە ژی دبیتە ئەگەر هەست ب بێزارییەكا مەزن بكەت، تا وی ئاستی ب تنێ بڕیار بهێتە دان یا گرنگ نینە قورتالبوون ئان ژی سێدارەدان.
هەر ل دەستپێكێ بێ خەمییا وی دیار دبیت، دەما پرسیار ژێ دهێتەكرن كا پارێزەر هەیە ئان نە، د بەرسڤا خوە دا وەسا ڕۆهن دكەت كو تشتەكێ وەسا مەزن نەكریە دا پێدڤی ب پارێزەری ببیت!
دەما بەر ب زیندانێ دچیت، دبینت یا تژی عەرەبە كو مژویلن ب ئاخڤتنێڤە و یێ دكەنە كەنی، پرسیار ژێ دكەن كا ژ بەر چ هاتیە زیندانكرن، ئەو ژی دبێژیت: (چونكی من كەسەكێ عەرەب كوشت!) ئەو عەرەب هەمی بێدەنگ دبن.
كامۆ پترییا كاراكتەرێن گرنگ یێن د پشكا ئێكێدا، دبەتە دادگەهێ دا كو وەك دیدەڤان ل سەر كەیسێ كاراكتەرێ سەرەكی بهێنە دەنگ و دەربارەی وی بئاخڤن، یا ژ هەمییان گرنگتر ماری بوو، بەلێ مێرسۆ ئەوێ ژی وەكو هەر كەسێ ئامادە دبینت!
نێزیكی سالەكێ د زیندانێدا دمینت، بەلێ تشتێ خواندەڤانی مەندەهۆش دكەت ئەوە كو بۆ جارەكێ ژی بەڕەڤانییێ ژ خوە ناكەت، هەرچەندە پارێزەر هیڤییا دەركەتنا ژ زیندانێ و قورتالبوونێ ددەتێ، بەلێ مێرسۆ هەر نابینت كو تاوانەكا مەزن ئەنجامدایە و ئەنجامی ژی ب گرنگ نابینت!
ل ڕۆژێن داوییێ بەری بەر ب خلفا سێدارێ ببەن، زەلامەكێ دینی (قەشەیەك) دچیتە زیندانێ و شیرەتا لێ دكەت، چەندین جاران دچیت و ژێ دخوازیت داخوازا ژێبرنا گونەها بكەت دا كو ل ژیانا دی بەختەوەر بژیت و خودێ لێ خۆشش بیت، بەلێ مێرسۆ بۆ دیار دكەت كو ئەڤرۆ گەلەك گرنگترە ژ ڕۆژەكا نەهاتی و دوور! هەر هزر ناكەت ئەڤ ڕۆژێن خوە یێن كێم ماین ب هزركرنەكا دینی و ئایدۆلۆجیڤە دەرباز بكەت، قەشە گەلەك یێ بهیڤییە ئەڤ گەنجە توبە بكەت، بەری بەر ب خلفا سێدارێ ببەن، بێی بزانیت كو دێ ڕەفتارەكا غەریب ل هەنبەر خوە بینت و دێ ل داوییێ مێرسۆ دەست ب قدكا وی دانیت و ب كوتەك خوە ژدەستا قورتال كەت!
مێرسۆی خودان كەساتییەكا گەلەك راستگۆ و نەرمە، ب درێژاهییا ڕۆمانێ هەتا چاڤپێكەتنا قەشەی ب شێوازەكێ ئارام دئاخڤیت و هەروەسا بۆ جارەكا ب تنێ ژی درەوێ ل دەروونێ خوە ناكەت، هەر چاوا دخوازیت و چاوا هزر دكەت، ب هەمان شێواز خوە دەردئێخیت، مرۆڤەكە، سەرڤە و ناڤدا هەمان كەساتی، هەمی بڕیارێن خوە ئەو ب خوە ددەت، بێ كاریگەرییا كەسەكی ل سەر هەبیت، هەر چاوا هزر دكەت وەسا دژیت و بەردەوام دبیت، خەلك دبێژیتێ كو ڕایمۆند كەسەكێ باش نینە، بەلێ تێكەلا وی دكەت، ل دادگەهێ هەر چ گۆتنەكا دژی وی و نە د بەرژەوەندییا وی دا دهێتە گۆتن، بەڕەڤانییێ ژ خوە ناكەت، تنێ بێزار دبیت كو هندە درێژ دكەن! قەشە دهێت ب ڕۆژان شیرەتان لێ دكەت، بەلێ ئەوا وی باوەری پێ هەی بۆ دمینت و گۆتنێن قەشەی چ كاریگەرییێ لێ ناكەن.
ئەز دخوازم چەندەكێ ل سەر هەستێن قەهرەمانێ ڕۆمانێ بئاخڤم: كو هەر ژ دەستپێكا خواندنا ڕۆمانێ هەتا داوییێ، چەندین جارێن خواندنێ ب تنێ ل سەر كەساتییا مێرسۆی ڕاوەستیایمە دا كو بشێم پێناسەكا گونجای بدەمە ئەو هەستێن د سینگێ وی دا، دبیت بەرسڤەكا گونجای خوە د ناڤ ڕێز ب ڕێزێن ڕۆمانێدا ڤەشارت بیت كو هەمی خواندەڤان نكارن زوی ب زوی ل سەر هلببن.
ئەڤ كاراكتەرە د بازنەیەكا مەزن یا بێ واتەییێدا دژیت، چ هەست ل هەنبەر چ تشتی نینن، نە ب شادییا دلخۆش دبیت، نە ب تازی و ئاریشەیا دلنەخۆش دبیت! ل هەنبەری هەر ڕویدانەكێ (مرن، حەژێكرن، كوشتن، زیندان و سێدارەدانێ) هەمان هەست و سۆز د سینگیدا نە، نە ب تشتەكی شاد دبیت نە ژی خەمگین دبیت، خالەكا دی یا بالكێش ئەوە كو ل سەر نەگرنگیدانا وی ب چ كەسی و چ ڕویدانان ژی، هەر مرۆڤەكێ بالكێشە بۆ خەلكی و خەلك هەر حەز دكەن تێكەلا وی بكەن، بۆ نموونە، دەما ڕایمۆند ژێ دخوازیت ببیتە هەڤال د گەلدا، ئان ژی ماری ژێ دخوازیت هه‌ڤژينييێ دگەل بكەت.
ئەڤ مرۆڤێ كامۆی خولقاندی وەكو خوەدیكەكێ یە ل هەنبەر مە مرۆڤان، ب لێهاتی و شەهرەزاییەكا مەزن كەساتییا وی هاتییە ئاڤاكرن، ب خواندنا دوبارە و بەردەوام، خواندەڤان دكارت گەلەك كۆد و نهێنیێن ئەڤێ ڕۆمانێ ببینت.
دایكێ د ژیانا ڕاستی یا نڤیسكاری دا، ڕۆلەكێ گەلەك گرنگ هەبوویە و كاریگەرییا خوە ل سەر كریە و كامۆی ڤیانەكا تایبەت بۆ دایكا خوە هەبوو، بەلێ كاراكتەرێ وی بەرەڤاژی دلگران نابیت ب مرنا دایكا خوە، وەكو رویدانەكا ئاسایی یا ڕۆژانە دبینت، ل دەستپێكا ڕوینشتنێ ل هەنبەر لاشێ دایكا خوە ب كەسەكێ ئاسایی دهێتە دیتن، بەلێ دگەل چوونا گۆرستانێ و ڕێورەسمێن ڤەشارتنێ وەك مرۆڤەكێ بێزار و ماندی دەردكەڤیت و قەد هەستەك د ناڤا وی دا ناهێتە دیتن، هەتا گرنگی ب هەست و سۆزێن كەسێن ل هەنبەر خوە ژی نە ددا، ئەو هەر تشتی ڕەت دكەت و ب گرنگ نابینت و وەكو كەسەكێ های ژ خوە و پاشەڕۆژا خوە نەیی ل هەنبەر دادگەهێ و مرنا خوە دسەكنیت! مرۆڤەك كو مەزنترین هیڤییا وی ئەو بیت ل ڕۆژا وی یا داوییێ خەلك ب هەوار و گازی بكەنە قێرین!
ئەڤ ڕۆمان پێدڤییە پاراگراف پاراگراف و ب هویربینی بهێتە خواندن، ژبەر ئەو هونەرێ مەزن یێ هلگرتی تێدا و زەنگینییا تێكستی ب فەلسەفا ئەبسێرد، ژ بۆ خواندەڤان باشتر د مەبەست و كۆدێن ئەڤێ ڕۆمانێ بگەهیت، ل سەر پێدڤییە بەر ب خواندنا فەلسەفەیا عەبەسی و ژیان، بەرهەم و یاداشتێن نڤیسكاریڤە بچیت، هەروەسا چەندین دەقێن ڕەخنەگران ل سەر بخوینت.
كامۆی د ئەڤێ ڕۆمانێدا هونەرەكێ وەسا مەزن بكاردئینت كو ڕەخنەگر دهژمێرن خالا وەچەرخانێ بۆ
| رۆمانا غەریب یا خەملاندییە ب فەلسەفا ئەبسێرد، دهێتە هژمارتن وەك داهێنانەكا مەزن بۆ ئەڤێ فەلسەفێ، ئەڤ ڕۆمانە وەكو شەنگستەكێ نوی بۆ فكر و فەلسەفا ئەبسێرد دهێتە هژمارتن. |
چیڕۆك و ڕۆمانا ئەدەبیاتا فڕەنسی، ئەڤ هژمارتنە نە ژبەر هلبژارتنا بابەتی ئان ژی ب تنێ هلبژارتنا كاراكتەرانە، بەلكو بۆ هونەرا مەزن یا هاتییە بكارئینان دزڤڕیت كو د كێمتر ژ 200 لاپەڕاندا جهێ خوە گرتی! غەریب یا خەملاندییە ب فەلسەفا ئەبسێرد، دهێتە هژمارتن وەك داهێنانەكا مەزن بۆ ئەڤێ فەلسەفێ، ئەڤ ڕۆمانە وەكو شەنگستەكێ نوی بۆ فكر و فەلسەفا ئەبسێرد دهێتە هژمارتن.
غەریب ل سالا 1942 ل پاریس بەلاڤبوویە، هەر ل دەستپێكێ بوویە پڕفرۆشترین پرتووك ل فڕنسا، ئالبێر كامۆ ل سالا 1957 دبیتە خودانێ خەلاتێ نۆبل، ژبەر كار و چالاكییێن وی، نەخاسمە هونەر و ئەدەبا بلند یا ڕۆمانا غەریب.
كەساتیێن ڕۆمانێ:
– مێرسۆ: پەهلەوانێ ڕۆمانێ یە، كەسەكێ جەزائیری- فڕەنسییە، هەر دەستپێكا ڕۆمانێ ب مرنا دایكا وی دەردكەڤیت، كەساتییەكا راستگویانە هەیە، گرنگییێ ب كەسێ نادەت و كەسەكێ غەریبە د جڤاكی دا.
– دایكا مێرسۆی: ئەڤ ژنە سێ سالان بەری مرنا خوە، ل مالا پیران دژیت، ل وێ دەرێ هەڤالینییا دانعەمرەكی دكەت و سەبرا وان ب هەڤڕا دهێت، ب درێژاهییا ڕۆمانێ كوڕێ وێ هەستپێناكەت، هەر ژ مرنا وێ هەتا نێزیكی سێدارەدانێ دبیت، ل ڕۆژێن داوییا تەمەنێ خوە ژ نوی هەستەكێ نێزیكبوونێ بۆ چێ دبیت، دبیت مرن ئەگەر بیت!
– ڕایمۆند: جیران و هەڤالێ مێرسۆی، ژ كچەكا عەرەب حەز دكەت و پاشی كچ دهێلیت، داخواز ژ مێرسۆی دكەت هاری بكەت دا تۆلا خوە ژێ ڤەكەت، تۆلا خوە ڤەدكەت، بەلێ پاشی هەمان چیرۆك دبیتە ئەگەر كو مێرسۆ كوشتنێ بكەت و زیندان ببیت و بهێتە سێدارەدان.
– ماری كاردۆنا: فەرمانبەرە ل هەمان جهێ مێرسۆ لێ كاردكەت، ڕۆژەكێ پشتی مرنا دایكا مێرسۆی، هەڤدو ل سەر ئاڤێ دبینن و ب هەڤڕا مەلەڤانییان دكەن و هۆسا پەیوەندی د ناڤبەرا واندا دەستپێدكەت.
– سیلیست: هەڤالەكێ مێرسۆیە، خودانێ خوارنگەهەكێ یە كو مێرسۆ خوارنێ لێ دخۆت.
– سالانامۆ: خودانێ سەیە، ئەوێ بەردەوام ب هەڤڕا پیاسە دكرن، سەرەدەرییا وی دگەل سەی یا خراب بوو، بەلێ بێ وی ژی نە دقەتاند، نەخاسمە پشتی ژدەستدایی و لێ هندابووی.
– مایسۆن: خودانێ خانیكێ ل سەر كەنارێ دەریایی یە، هەڤالێ ڕایمۆندی یە.
– كچا عەرەب: دەزگرا ڕایمۆندی یا كەڤن، برایێ وێ، هەڤالێن وان.. نڤیسكار هۆسا گازی دكەتە وان٠لل و ناڤێن وان نائینیت.
– گەنجێ عەرەب: ئەو برادەرێ مێرسۆ چار فیشەكا ل سەر ئێك ل جانێ وی ددەت و دبیتە ئەگەرێ زیندانكرن و سێدارەدانا مێرسۆی
چەند گۆتنێن وەرگرتی ژ ڕۆمانێ:
– ئەڤرۆ دایكا من مر، بەلكی ژی دوهی مربیت، نزانم!
– ل ڕۆژێن دەستپێكێ گەلەك دكرە گری، بەلێ ئەو گری ب تنێ ژبەر وێ چەندێ بوو كو فێری وی جهی نە ببوو، پشتی چەند هەیڤان، ئەگەر هاتبا دەرخستن، دیسا هەر دا كەتە گری، چونكی فێری وی جهی ببوو.
– هندەك جار ئەو سەیە خودانێ خوە ل دویڤ خوە دكێشیت، سالانامۆ ب زەحمەت پێنگاڤان دهاڤێژیت و گەلەك جاران ئاخڤتنێن كرێت دبێژیتێ و دقوتیت، ئەو ژی ژ ترسان زكێ خۆ ددەتە ئەردی و سالانامۆ ئەوی ل دویڤ خوە دكێشیت، دەما سەگ قوتانێ و ئاخڤتنێن پیس ژبیر دكەت، دیسا دچیتە بەری خودانێ خوە و ل دویڤ خوە دكێشیت، وەسا ژی جارەكا دی دهێتە قوتان و ئاخڤتنێن پیس دخۆت، پاشی سالانامۆ و سەیێ خوە ل ڕەسیفێ جادێ ڕادوەستن و سەحدكەنە ئێك و دو، سەگ ب ترسەكا مەزن، زەلام ب خەم و كین، هەر ڕۆژ ژی كارێ وان ئەڤەیە، دەما سەگ دخوازیت بمیزیت، سالانامۆ ڕێكێ نادەتێ و وی ل دویڤ خوە دكێشیت، ئەو ژی ڕێزەكێ ژ چپكێن میزێ ل دویڤ خوە درێژ دكەت، ئەگەر سەگ د ژوورڤە بمیزیت ئەو دێ دیسا قوتانێ خۆت و ئەڤ تشتە ئەڤە هەشت سالە ب ڤی ئاوایی بەردەوامە، سیلیست هەردەم دبێژیت: “گونەهە، دلێ كافران ب ڤی سەیی دسۆژیت”، بەلێ ژبلی سالانامۆی چ كەس نەشێن ب خودان بكەن.
– دەست ب ئاخڤتنێ كر و گۆت تشتێ هێشتا بێهنا وی تەنگ دكر ئەو بوو كو (ئەوی هێشتا بیرییا سێكسێ وێ ژنێ دكر) دگەل ڤی تشتی ژی حەز دكر هێشتا سزا بدەت، ل دەستپێكێ، دڤیا وێ ببەتە هۆتێلەكێ و پاشی گازی وان پۆلیسێن دژی لەشفرۆشیێ بكەت، كو دڤیا وەسا هەتكا وێ بربا و هێلابا ناڤێ وێ بكەڤیتە د ناڤ لیستا پۆلیسان دا كو وەك لەشفرۆشەك بهێتە ناسكرن، دەربارەی وێ، ئەوی پرسیار ژ هەڤالێن خو كر، ئەوێن كارێ (لەشفرۆشییا ژنان) دكەن، وان چ چارە ژ بۆ ڤێ مەبەستێ پەیدا نەكرن، ژبەر كو چ بەلگەیێن دژی وێ نەبوون.
– من نە ددیت كا وێ چ دكر لێ ژ لڤاندنا زەند و بازێن وێ، ئەز دشیام بێژم كو دەستێن وێ مژویلی چنینا تشتەكی یە، كەش و هەوا پیچەكێ خۆش بوو، قەهوێ جانێ من گەرم كر و ژ دەرگەهێ ڤەكری بێهنا شەڤێ و گولان دهات، من باوەرە پیچەك دخەو چووم.
| بۆ مرۆڤی خۆشه دەما دبهیسیت خەلك یێ گرنگییێ پێ ددەن، هەتا ل ڕوینشتنەكا تاوانبارییێ ژی بیت! |
– ڕۆژا ئێكێ یا ئه‌ز زیندان كریم، برمە ژوورەكێ كو چەند زیندانییێن دی تێدا بوون، پترییا وان عەرەب بوون، دەمێ ئەز دیتيم گەلەك كرنە كەنی و پاشی پرسیار كرن:
– تو سەرا چ هاتییە زیندانكرن؟
من گۆتێ: “من عەرەبەكێ كوشتی..”، هەمی بێدەنگ بوون!
– ئەم پیچه‌كا دی بێدەنگ ماین، پاشی وێ ب دەنگەكێ نزم د ناڤ ددانێن خوە دا گۆت، كو ئەز ب راستی
مرۆڤەكێ غەریبم، بێگومان ژبەر وی تشتی حەژ من دكر، بەلێ ڕۆژەكێ ژی بەلكو ژبەر هەمان ئەگەر من بهێلیت و كەربێن وێ ژ من ڤەبن.
– بۆ مرۆڤی خۆشە دەما دبهیسیت خەلك یێ گرنگییێ پێ ددەن، هەتا ل ڕوینشتنەكا تاوانبارییێ ژی بیت!
– د ناڤبەرا دوشەكا خوە یا ژ پویشی و دەپێ تەختێ نڤستنێدا، من پارچەكا كەڤن یا زەربووی و گەلەكا تەنك ژ ڕۆژنامەكێ دیت كو ب قوماشێ دوشەكێڤە مابوو، د ڤێ پارچە ڕۆژنامێدا سەرهاتییەك هاتبوو نڤیسین، دەستپێكا چیرۆكێ یا ژێ كێم بوو، بەلێ بێگومان ئەو ل چیكوسلۆڤاكیا ڕویدابوو، زەلامەك ژ گوندەكێ چیك چوو بوو بۆ خوە ل مالێ دونیایێ بگەڕیت، پشتی 25 سالا دەولەمەند بوو و ب ژن و زارۆیەكڤە ڤەدگەڕیتە گوندێ خوە، دایك و خویشكا وی ئۆتێلەك ب رێڤە دبر، دا كو وان مەندەهۆش بكەت، ژن و زاڕۆیێ خوە ل ئۆتێلەك دی هێلان و ب تنێ چوو نك دایكا خوە وان، دایكا وی ناسنەدكر و وی ژی ب تڕانكی ژوورەك داخوازكر و گەلەك پارە نیشا وان دان، ب شەڤ ژبەر دزینا وان پارەیا، دایك و خویشكا وی ب چەكوچێن ئاسنی ئەو كوشت و لاشێ وی هاڤێتە د ڕویباریداـ ڕۆژا دویڤدا، ژنا وی بێ بزانیت چ ب سەری هاتییە، بۆ دایك و خویشكا وی ڕاستییا وی ڕێڤینگی ئاشكەرا دكەت، دایكا وی خوە سێدارەدا و خویشكا وی خوە هاڤێتە د بنێ بیرێدا، من ئەڤ چیڕۆكە ب كێماتی هزار جاران خواندییە.
| هەمی دزانن ئەڤ دونیایە نە یا ژ هەژییە مرۆڤ بۆ بژیت، من دزانی نە تشتەكێ گەلەك گرنگە ئەگەر مرۆڤ ل سیهـ سالییێ ئان حەفتێ سالییێ بمریت. |
– هەمی دزانن ئەڤ دونیایە نە یا ژ هەژییە مرۆڤ بۆ بژیت، من دزانی نە تشتەكێ گەلەك گرنگە ئەگەر مرۆڤ ل سیهـ سالییێ ئان حەفتێ سالییێ بمریت، ژ بەركو د هەردو مرناندا دا گەلەك زەلام و ژنێن دی دێ ژین و ئەڤ چەندە ب هزارەهان سالانە بەردەوام دكەت، ب كورتی، گومان ل ڤی تشتی نە دبوو. مرن هەر مرنە چ نها بمرم ئان پشتی بیست سالێن دی، بەلێ دەما من ئەڤ تشتە د ناخێ خوە دا دگۆت، دلێ من د سینگێ من دا ب تۆڕەیی بلند دبوو، دا بكارم دگەل هناڤێن خوە ئاش بكەم، من خوە ل پشت وان بیست سالان ددیت!
– ما گرنگییا خوە هەیە پشتی مرنا من ماری دگەل كێ بیت؟ پشتی دمرم چ گرنگییا خوە هەیە بچیتە دگەل ئێكێ دی ئان نە، كەسەكێ دی لێڤێن وێ بگریت.
– هیڤییا من یا داوییێ ئەو بوو ڕۆژا سێدارەدانا من گەلەك مرۆڤ هاتبان و تەماشەكربان، هیڤییا من ئەو بوو كو د ڕۆژا كوشتنا من دا ئەوێن ئامادە ب هەوار و نەفرەت كربانە قێرین!
