موه‌فه‌ق روشدى: شیانێن هونه‌رمه‌ندێن مه ژ يێن بيانييان كێمتر نینن
ديدار: دلێر زوهێر
(موەفق رۆشدی) ئێك ژ هونەرمەندێن دیارێن دهۆكێ یە و وه‌ك ئه‌كته‌ر و ده‌رهێنه‌ر به‌رنياسه، هیڤيیێن گەش بۆ كارێن هونەری ل كوردستانێ ب گشتى و ل دهۆكێ ب تایبەتی هەنە، به‌رپه‌ڕێن ژیانا وی مشتى ڤیانا هونەریيه و ديتن وبۆچوونێن خۆ بۆ پێشئێخستنا كارێن هونه‌رێ كوردى هه‌نه، بەردەوام ڤيايه ب رێيا ڤى كارێ خۆ نامەیا كوردان بگەهینیتە جیهانێ، هه‌روه‌سا ب هونەرێ خۆ شيايه هژماره‌كا خەلاتان وه‌رگريت.
1- موەفەق روشدی كییە؟
– ژ دایك بوویێ سالا ١٩٦١ێ مە ل گوندێ ھرۆرێ، ھونەرمەندێ شانۆكار و سینەماكارم، من وەك ئەكتەر و دەرھێنەر ل شانۆیێ و تەلەڤزیۆنێ و وەك ئەكتەر ل سینەمایێ كار كرییە.
2- كەنگی ھەستا ھونەری و ڤیانا وێ ل دەڤ تە پەیدا بوو؟
| موه‌فه‌ق روشدى: ب گەلەك شانۆگەریێن كوردی داخبار بوويمه، نه‌خاسمه يێن مامۆستا (ئیبراھیم سەلمان) و ھەڤال و دەرھێنەر (سەعید زەنگەنە). |
– ھەستا ھونەری ھەر ل زارۆكینیێ ل نك من پەیدا بوویە، تایبەت ل دەمێ ئەز ل قۆناغا سەرەتایی بووم، من ھندەك كار بۆ خواندنگەھێ دكرن، لێ جھێ داخێ یە ب زمانێ عەرەبی بوون، ژبەركو وی دەمی ئەم ل مووسل بووین، چالاكی مە ھەبوون و ھەر ساڵ مە شانۆگەرییەك پێشكێشی خويندكاران دكر، ئەز ژی وەك ئەكتەر تێدا پشكدار دبووم، پاشان ئەڤ حەزە دگەل من مەزن بوو، من گەلەك شانۆگەریێن كوردی دیتن ئەز پێ داخبار بووم ب تایبەتی كارێن مامۆستا (ئیبراھیم سەلمان)ی، ھەڤال و دەرھێنەر (سەعید زەنگەنە) د وی دەمیدا پێ داخبار بووم، ھەروەسا كاك (عەبدوللا ئیسماعیل)، ھەروەسا مال و دەورووبەرێن من ژی بوونە پالدەر كارێن ھونەری ئەنجام بدەین وەكو مامێ من (سدقی ھرۆری) كو پشتڤانەكێ مەزن بۆ بۆمن.
3- ئەگەر كەسێن دەوروبەرێن تە كەسێن رەوشەنبیر نەبان دا تو خۆ د ڤی بواری دا بینی؟
– ھەلبەت كەسێن دەوروبەرێن من پالدەر بوون، لێ ئەڤ حەزە د دلێ مندا ھاتبوو چاندن، ھەر دەلیڤەكا من دیتبا من كارێ خۆ یێ ھونەری تێدا كریه، ئەز نە دراوەستیام ئەگەر خۆ دەوروبەرێن من ژی ھاریكار نەبان، ژبەركو حەزا ھونەری د دلێ مندا یا مەزن بوو و من دڤیا ھەڤركيیێ دگەل خۆ و دەوروبەرێ خۆ بكەم كو ئەز بشێم تشتەكی پێشكێش بكەم، ب تایبەت ب زمانێ كوردی، چونكی وی دەمی مە ھەڤڕكی ھەبوو دگەل حكومەتێ هه‌بوو، مە دڤیا ئەم دۆزا خۆ یا كوردی پێشكێش بكەین.
4- ئاستەنگێن ل بەرێ كەڤتینە د رێكا تە دا بوونە پالدەرەك ئەڤرۆكە بەرھەمەكێ باش پێشكێش بكەی، وەك چ ئاستەنگ؟
| موه‌فه‌ق روشدى: نەبوون یان كێمییا پشكدارييا ژنێ د بوارێ ھونەری دا ب تایبەت ل دەڤەرا بەھدینان ئاریشەكا مەزنە. |
– ئاستەنگ ھەر ل بەرێ و نۆكە ژی دبەردەوامن، یا ژ ھەمیا گرنگتر ژی نۆكە یا ئابۆرییە، ھاریكاری و بودجە و كێم دەراڤی، ئەڤە ئاریشەكا مەزنە، ھەروەسا نەبوون یان كێمییا پشكدارييا ژنێ د بوارێ ھونەری دا ب تایبەت ل دەڤەرا بەھدینان ئەڤە ژی ئاریشەكا مەزنە، ھەروەسا نەبوونا جھێ شانۆیێ بۆ پرۆڤه و پێشكێشكرنێ، پێدڤییە مە جەـ ھەبان داكو بینەر شیابان تەماشە بكەن، ئەڤە دبنە ئەگەر مرۆڤ بەرەڤ پاش بچیت، لێ ئەز دبێژم ھونەرمەند ھەر دێ بەردەوام بن و ئەڤ تشتە نابنە ئاستەنگ و دڤێت تشتێ خۆ بگەھینین، لێ پێدڤییە دەستپێكێ ئەم گازندێ ژ خۆ بكەین كا ھەتا چ ڕادە مە ئەو بەرھەڤی ھەیە ڤان ئاستەنگان دەرباز كەین و كارێ خۆ بۆ خەلكی بەردەوامييێ پێ بده‌ين.
5- ژلایێ گەھاندنا پەیامێ ڤه، بەرھەمێ بەرێ یان یێ نۆكە باشترە؟
– بەرێ مە دۆزەك ھەبوو مە پەیامەك ھەبوو پتر یا سیاسی بوو مە دگەھاند و بۆ وی دەمی یا پێدڤی بوو، خەلكێ مە گەلەك تێھنیێ ھندێ بوو دەربڕین ژ ناخ و ده‌روونێ وان ھاتبا كرن ب رێكا شانۆیێ، نۆكە ژی شانۆیێ یان سينەمایێ یان تێلەڤزیۆنێ پەیاما خۆ یا ھەی و بێ پەیام چێنابیت، لێ ئەو پەیام دبەردەوامن و ئێك دەتەڤ ئێكێ دی و مە دڤێت بگەھیت، ب رۆژەكێ ناگەھیت دڤێت بێھنفرەھيیەكا باش ھەبیت و هه‌روه‌سا ھاریكار بن بۆ پەیاما ھونەرمەندی.
6- باشترین شانۆگەریا تە پێشكێش كری كیشك بوو؟
– ئەز گەلەك جوداھیيێ نائێخمە د ناڤا وان شانۆگەریێن من پێشكێشكرین دا، لێ (بیرەوەریێن دینەكی) یا نڤيسەر (گۆگۆل) ژ دەرھێنانا (حسێن ئۆسمان)ی، ئەز ب تنێ بووم ئانكو (مۆنۆدراما) ل سالا 1990 ێ من ل دھۆكێ و بەغدا پێشكێش كرى، بۆ من گەلەك خۆش بوو و شیام ھەمی شیانێن خۆ یێن ئەكتەريیێ تێدا دیار بكەم، من ب ھەمی ھێز و گەنجاتيیا خۆ پێشكێش كر، چونكی لڤین و دیالۆگێن ژبەركرنێ یێن وێ ب سانەھی نەبوون، ھەروەسا شانۆگەريیا (مالا بەرناردا ئەلبا) كو ھەمی ژن بوون بۆ جارا ئێكێ 20 ژن تێدا پشكدار بوون، ئەو ژی كارەكێ باش بوو، چونكی نەیا ب سانەھی بوو ھەمی ڤان ژنا بینی ل دھۆكێ و بشێن دەربڕینێ ژخۆ بكەن وەك ژن و نامەكێ بگەھیننە خەلكی، ئەم شیاین دەستكەڤتەكا مەزن بینین.
7- ته چەند خەلات وه‌رگرتينه؟
– من دوو خەلاتێن شانۆیێ وه‌رگرتينه، یا ئێكێ ل سالا 1983ێ د شانۆیا (رەنی) دا من خەلاتێ باشترین ئەكتەر وه‌رگرت، ھەروەسا ل سالا 1990 ێ من د شانۆگەریيا (بیرەوەریێن دینەكی) دا خەلاتێ باشترین ئەكتەر وه‌رگرت.
8- كوڕ یان كچ پتر رۆلێ خۆ د بەرھەمێن ھونەری دا ل كوردستانێ دبینیت؟
– ھەلبەت كوڕ پتر رۆلێ خۆ دبینیت ژبەركو وان پتر دەلیڤه ھەیه و رێژا ئازادییا وان پترە، ژن ژی ھندی شیانێن خۆ شیایە رۆلێ خۆ ببینیت، لێ بەرھەمێن كوڕی پترن، لێ ھەبوونا ژنێ ژی هه‌يه.
9- ئەرێ ئەكتەر و دەرھێنەرێن كورد شیاینە بەرێ بینەرێن كورد ژ فلم و زنجیره‌يێن بیانی وەرگێڕن؟
| موه‌فه‌ق روشدى: هه‌كه فلم و زنجيره‌يێن كورد پتر لێ بهێن، به‌رێ بينه‌رێ كورد دێ ژ يێن بيانى هێته وه‌رگێڕان. |
– ھەتا رادەيه‌كی ھونەرێ كوردی ب ئەكتەر و دەرھێنەر ڤە، ژبەركو دەستپێكا وانە شیاینە تا ڕادەكی بەرێ خەلكی ژ بەرھەمێ بیانی بدەتە تشتێ كوردی، لێ ژبە كێمییا ڤی بەرھەمی ھێشتا یا مای، لێ ئەگەر پتر لێ بھێن دێ وەلێ ھێت بەس دێ بەرێ خۆ دەنە تشتێ خۆمالی، ئەڤە ژی ئەم ب ھیڤی نە ئەڤ پشتەڤانیيە بەردەوام بیت دا ئەم بشێین ل سەر ڤێ كێشێ زال ببین، چونكی تشتێ بیانی د بەرژەوەنديیا خەلكێ كورد دا نینە، تشتێ بەرھەڤ بینن یێ دوبلاژ كری ب نەخۆشی و ژەھرا خۆ ڤە و چ پەیوەندی ب ئاریشێن خەلكێ مەڤە نە، بەلكو یێ زيانێ دگه‌هينيته خەلكێ مە.
10- ھونەر شیایە خزمەتا موەفەقی بكەت، یان موەفەقی خزمەتا ھونەری كرییە؟
| موه‌فه‌ق روشدى: ئەم یێ د خزمەتا ھونەری و خەلكێ خۆ دا، لێ كو ھونەر د خزمەتا مە دابیت ئەز باوەرناكەم. |
– جھێ داخێ یە ل كوردستانێ ھونەرمەند نەشیایە مفای ژ ھونەرێ خۆ وەرگریت، ئەم یێ د خزمەتا ھونەری و خەلكێ خۆ دا، لێ كو ھونەر د خزمەتا مە دابیت ئەز باوەرناكەم، ب تنێ پەیوەنديیا دگەل بینەری و بۆخۆكێشانا خەلكی و حەزژێكرنا خەلكی ئەڤە بۆ مە سەركەڤتنەكا مەزنە و سامانەكێ مەزنە، لێ من چ مفا یێ وەسا ژ ھونەری نەدیتیە كو پێ خۆش و سەرفەراز بم، خۆ ئەز نەشیایمە پێ بژیم ژى.
11- د ناڤبەرا دۆبلێر، ئەكتەر و دەرھێنەر تو وەك موەفەق پتر خۆ د كیژ بياڤى دا دبینی؟
– ئەز پتر خۆ وەك ئەكتەر پاشی دەرھێنەر دبینم د بوارێ شانۆ و تێلەڤزیۆن و سينەمایێ دا، لێ نۆكە پتر ئەكتەری بۆ من خۆشترە، ل كوردستانێ ھونەرێ شانۆیێ یان سینەمایێ یێ مريیە، یان پشتەڤانێن ھونەری نینن، ئەڤ ھەردوو بابەتە گرێدای ئێكن، مە نڤیسەر نینن، سینەمایێ نڤیسەر پێ دڤێت بزانیت نھێنيێن ڤێ نڤیسنێ چنە و چاوا بنڤیسیت و سەركەڤتی بیت، هه‌روه‌سا ئەگەر ھاریكارى نەبیت كێماسيیەكا مەزنە، ئەڤە دبنە ئاستەنگ ھونەرێ مە بەرەڤ كێمبوونێ بچیت.
12- ھونەرێ كوردی بەرەڤ جیھانی چوویە، یان ژی چ مایە و دڤێت چ بھێتە كرن ھەتا بەرەڤ جیھانیبوونێ ڤه بچیت؟
– ھونەر و ھونەرمەندێ كورد پشكەكن ژ يێن جیھانی، ئەگەر ھات و ھونەرەكێ رەسەن یێ خومالی پێشكێش كر ئەو بخۆ دێ بەرەڤ جیھانا مەزنترێ و خەلكەكێ مەزنتر چیت و بیتە جیھانی، بابەتێ جیھانی نە بزۆری یە مرۆڤ دێ چیت بیتە ھونەرمەندەك یان چیڕۆكەكا فلمەكێ مەزنێ جیھانی، نە ب ھندێ و نە بزۆرییە، بەلكو ب رەسەناتیيا كاری یە، ئەگەر كار یێ رەسەن بیت یێ ژ دۆرھێلا تە ھاتبیتە وەرگرتن تە كەس و چيڕۆكێن خۆ پێشكێش كرن، ھەلبەت دێ خەلكێ جیھانێ حەزژێ كەت و دێ بیتە جیھانی و ئەڤ چيڕۆكە ب ھەمی تشت ڤە دێ گەھیتە ھەمی جھەكی، ئەگەر كارەكێ سەركەڤتی بیت جیھان ژی دێ قەبیل كەت و دێ بیتە جیھانی.
13- نۆكە كەس ھەنە تو ھزر دكەی كو ب ھەبوونا ڤان كەسا ھونەر دێ ل كوردستانێ ب تایبەت ل بەھدینان یێ بەردەوام بیت؟
| موه‌فه‌ق روشدى: هزروبير و شيانێن هونه‌رمه‌ندێ كورد ژ يێن دەرڤەی وەلاتی كێمتر نینن. |
– كەسێن ھەین و ئەڤ ھونەرە یێ بەردەوام، مە كەسێن خودان شیان ھەنە و پشتی مە ژی دێ ھەبن، و دشێن ھونەرێ رەسەن یان ژی دشێن جھێ باوەریێ بن كو ھونەرەكی پێشكێشی خەلكی بكەن، نابیت ب كێماسی بەرێ خۆ بدەینە ھونەرمەندێن خۆ دڤێت ب سەربلندی بەرێ خۆ بدەینێ، چونكی ھزر و بیرێن وان و شیانێن وان ژ ھونەرمەندێن دەرڤەی وەلاتی كێمتر نینن، ب تنێ جیاوازيیا مە كاودان و دەلیڤەنە و دەوروبەرێ مەنە، مە ھونەرمەندێن ھەین بشێن سەركەڤن و ھونەرێ خۆ سەربێخن.
14- ھونەرمەندێ بیانی و ھونەرێ كوردی ب گشتی و یێ سینەمایێ ب تایبەتی چەوان و ل چ ئاست دبینی؟
– ھونەرێ بیانی چونكی ھەر تشتەك ل بەردەستە و چونكی سەربۆرەكا پتر ژ یێن مە ھەیە و دەلیڤێن وان یێن كارێن ھونەری باشترن، وان ھاریكاری ژ ھەمی لایان ھەیە، ئەڤە دبیتە ئەگەر ھونەرێ بیانی پتر بزاڤ د بوارێ ھونەری دا ھەبیت، لەوما ئەو پتر ژمە كار دكەن، یێن مە ئاستەنگ پترن ژبەرھندێ ئەم دمینین ل پشت وان، ئەگەر نە شیانێن مە كێمتر نینن ژ یێن وان.
15- درامایێن نۆكە تو كار تێدا دكەی، ل چ ئاستەكی نەظ ئەرێ جڤاكێ كوردی پێدڤی ب درامایانە؟
| موه‌فه‌ق روشدى: دەمێ پێچێبوونا مە یا سنۆرداربیت و ئەم نەشیێن ب سەربەستيیەكا ماددی كار بكەین، نەشێین ب دلێ خۆ تشتێ مە بڤێت بكەین. |
– ل دویڤ پێچێبوون و ئەوا مە ھەی، ئاستێ درامایا مە یا كوردی ئەوا نۆكە ئەم تێدا كار دكەین گەلەك یا باشە و سەركەڤتن ئینايه و بینەرێ مە ژی كو تێھنیێ تشتێ كوردییە حەزژێ دكه‌ت، ھەرچەندە ھونەرمەند دبیت ھەمی دەما یێ نەرازی بیت ژ كارێ خۆ و مە حەزدكر باشتر بیت، لێ دەمێ پێچێبوونا مە یا سنۆرداربیت و ئەم نەشیێن ب سەربەستيیەكا ماددی كار بكەین، نەشێین ب دلێ خۆ تشتێ مە بڤێت بكەین، ھەلبەت وێ گاڤێ دبیتە ئاستەنگ، لێ ئەڤە وێ چەندێ ناگەھینیت ئەم دەست ژێ بەردەین، دراما كوردی نۆكە پێنگاڤەكا مەزن ھاڤێتییە، ئەم پێدڤی درامایێ نە، چونكی دراما تەمامكەرا ژیانا مەیە، دڤێت تێلەڤزیۆن ببیتە جھێ خۆشیيێ و مفای بۆ خەلكێ مە.
16- درامایا تەحل و شرین شیا چاڤێ خەلكی ژ درامایێن بیانی ڤەكەت؟
– خەلكێ گەلەك حەز ژ درامایا تەحل و شرین كر دەستپێكا وێ ژنڤيسینا سه‌عید مه‌حموودی بوو، ھەلبەت چوویە د دلێ بینەری دا، چونكی خۆ تێدا ددیت، ئەم شیاین ئاریشێن د ناڤ جڤاكی دا دەست نیشان بكەین و ب رێكا ڤێ درامایا كومێدی یا جڤاكی بگەھینین و خەلك گەلەك یێ ژێ رازی بوو.
17- فلمەفستیڤالا دھۆك لایەنێ وێ یێ باش چیە و لایەنێ كێماسی ھەی ب ھزرا تە چییە؟
– بەردەوامیيا ڤێ فستیڤالێ ئەڤە قازانجەكا مەزنە بۆ خەلكێ مە ل كوردستانێ ب تایبەتی ل باژێرێ دھۆكێ، چونكی ئەڤە وەكی ئاھەنگەكێ یە یا تایبەتمەندە ب باژێڕێ دھۆكێ ڤە، فلمەفستیڤال دشێت خەلكێ ژ دەولەتان كۆمڤە بكەت و بینیتە د ھۆلێن سینەمایێ ڤە و فلمێن وان پێشكێش بكەت، ئەو خەلك دھێن و دیتنەكێ ژ كوردستانێ وەردگرن و تێكەلیيەكێ دگەل ھونەرمەندێن مە یێن كوردستانێ دكەن، كێماسی دێ ھەبن و چ فستیڤال و چ كار بێ كێماسی نینن، لێ ئەگەر مرۆڤ بەرێ خۆ بدەتە باشی و مفایێن وێ گەلەك پترن ژ كێماسيیان، بۆ نموونە، ئەگەر پویتە ب كوالێتیيا فلمان بھێتە دان و فلمێن ھەرەباش و ھەمەرەنگ ژێ بگرن، ھەلبژارتنا فلمان دڤێت گەلەك ب ھویری بیت و پویتە ب فلمێن خۆمالی بكەن، چونكی راستە فستیڤال جیھانییە، لێ فلمێن خۆمالی ژی دڤێت بھێنە پشتەڤانی كرن، ئەز ھیڤیدارم فلمێن زاڕۆكان بێ بەھر نەبن و ئەو ژی خۆ تێدا ببینن.
18- فلمەفستیڤالێن دھێنە گێڕان و پشكدارییا ھونەرمەند و ئەكتەرێن بیانی چ كاریگەرییا خۆ ل سەر ھونەرێ سینەمایێ ل كوردستانێ ھەیە؟
| موه‌فه‌ق روشدى: فلمەفستیڤالێن سینەمایێ یێن دھێنە كرن كاریگەرییەكا مەزن ل سەر ھونەری هه‌يه، دبنە ئەگەر ھاریكاری ل ناڤبەرا ھونەرمەندان په‌يدا ببيت. |
– ئەڤ فلمەفستیڤالێن سینەمایێ یێن دھێنە كرن كاریگەرییەكا مەزن ل سەر ھونەری هه‌يه، دبنە ئەگەر ھاریكاری ل ناڤبەرا ھونەرمەندان په‌يدا ببيت، دێ گوھۆڕینێن كارێن رەوشەنبیری و ھونەری ھەبن د ناڤبەرا بیانی و خەلكێ كوردستانێ، ئەڤ چەندە دێ وەكەت كو ھونەرێ مە یان ھونەرمەندێ مە بكەڤیتە ھەڤڕكیيێ بۆ پێشئێخستنا ھونەرێ خۆ و ژبۆ گەھاندنا دەنگێ خۆ بۆ گشت جیھانێ، ھەلبەت گەلەك یا گرنكە ئەڤ فستیڤالە ھەبن و بھێنە كرن كو ئەم دشێین بێژینە جیھانێ مە ژی ھونەرێ ھەی و ئەم مللەتەكەین حەز ژ ھونەری دكەین و نە ب تنێ شەڕخوازین یان ژی كارێن مە ب تنێ ئالۆزی نە.
