كوشتن و بزاڤا كوشتنا ژنێ د ناڤ ڕۆمانێن كوردی دا ل دەڤەرا بەهدینان
خالد سالح
| ژن ل ڤێ دەڤەرێ، یا بێ بەهرە ژ مافێن خۆ یێن سروشتی و ئازادییا وێ گەلەك یا سنۆردار كریە، چونكی جڤاكەكە، توخمێ نێر یێ سەردەستە و ئاخفتن هەر ئاخفتنا وی یە. |
ژن د ناڤ جڤاكێ كوردی دا، وەكی هەر جڤاكەكێ ڕۆژهەلاتی، كەسەكا بندەست و پشت گوهـ هاڤێتییە، ژ هەمی لایەنێن ژیانێ ڤە بێ بها و تەپەسەرە، كوشتنا وێ دیاردەیەكا بەربەلاڤە و بۆ گومانەكێ، یان تشتەكێ بچووك ژی بیت، گەلەك ب ساناهی دهێتە كوشتن و گەلەك جاران ئەو كریار دبیتە جهێ خۆشمێریێ و شاهنازیێ ژی بۆ بكەرێ وێ كریارا دڕندەیانە، ژن ل ڤێ دەڤەرێ، یا بێ بەهرە ژ مافێن خۆ یێن سروشتی و ئازادییا وێ گەلەك یا سنۆردار كریە، چونكی جڤاكەكە، توخمێ نێر یێ سەردەستە و ئاخفتن هەر ئاخفتنا وی یە و خەلكەك، هەر ب هاتنا كچێ بۆ سەر دنیایێ د دلگرانن و پێ خۆش نینن:
“هێی.. هێی یێ ژ پەراسیەكا خوار چێبوین، و ڤیابت هەردەم چویڤێ زەلامی ل هنداڤ سەری بیت” (ڤیان د دەمەكێ… بپ8).
ئێدی ئەو چویڤ د ناڤ جڤاكێ كوردی دا، وەكی نڤیسەر ئاماژە پێ دكەت، دبیتە كوشتن، هەڤدژی مللەتێن هەڤسوی كو ل نك وان بەردانە: “نابێژنە خۆ بۆچی بسورمانەتیێ بەردان حەلال كریە! عەرەب بەرددەن و ئەم دكوژین” (ڤیان د دەمەكێ… بپ143).
دیسا ژ كوشتنا وێ ب دەستكەڤت و ب مێرانی دزانن، بۆ نموونە: ل سەر دیتنا جەنازەیێ ژنكەكێ ل چیای، ئاخفتن و گۆتگۆتك دهاتنە كرن: “یا ژ هەژیە، ما.. ئەوا بهێتە كوشتن، دێ ئەگەر چ بیت، ژبلی…. دەستێن وی دخوەش بن یێ ئەو گوولە تەقاندین” (ڤیان د دەمەكێ… بپ8).
ئێدی ڕەنگەڤەدانا ڤان ڕەنگە ڕوودانێن نەخۆش، د ناڤ چەند ڕۆمانان دا د دیار و بەرچاڤن و گەلەك كەس ب تشتەكێ نۆرمال دزانن و پترییا وان ڕوودانان، دیار دبن كو ل سەر چيڕۆكێن ئەڤینیێ نە، بۆ نموونەیا وان كوشتنان، دێ ئاماژەیێ ب چەند وان ڕۆمانان دەین.
نموونەیا ئێكێ: نەییا بەندەمانێ
د ڤێ ڕۆمانێ دا چەند ڕوودان هەنە و ژ وانا یێن كوشتنێ،یا ئێكێ: قەهرەمانا چیڕۆكێ ب ناڤێ گولێ یە، باسێ ژ دایكبوونا خۆ دكەت: “پیرا تە د ڤیا تو كوڕ بای دا شوونا بابێ خۆ بگری و خەلك بێژن وارێ فەرمانی ئاڤایە!” (نەيیا بەندەمانێ، بپ25).
مالخولیانێن وێ كوور دچنە ڕابردوویەكێ نەخۆش دگەل دلداری، و بۆ روحانێ ل سەر دئاخڤیت كو نڤیسیبوون و وەها ڤەدگێریت: “ل سپێدەیەكا ئێكەم ژڤان ل ناڤ ڕەزی، ئەز ژ ناڤ نڤینان دەركەفتم و… مەرەقا دیتنا دلداری د ناڤ من دا، مینا ئاگرەكێ گوڕ، جانێ من ڤەگرتبوو… من دزانی دلدار دێ ل ناڤ ڕەزی ل بەندا من بیت و من نەدڤیا ئەو ل بەندا من بمینت” (نەيیا بەندەمانێ، بپ9)، ئێدی هەر ل قۆناغا سەرەتایی پێڤە هاتە گرێدان و چەند مەزن دبوو، پتر پێڤە دهاتە گرێدان.
دیسان بۆ روحانێ ڤەدگێڕیت كا چەوان دیداران دكەن و چەوان دچیتە دەڤ، چەوان ژ كچینیێ د ناڤ ڤی جڤاكێ‌َ پاشكەتی دا دئێخیت… لێ ل سەر كریارا خۆ نە یا پەشێمانە: “ئەز نە پەشێمانم و هەكو جارەكا دی ژی بزڤڕم كچ دێ هەر تو بی” (نەيیا بەندەمانێ، بپ134).
بۆ پشكنینا، ل نك دختۆری بۆ وێ دیار دبیت یا ب دوو گیانە. ئێدی، دلداری پێ ئاگەهدار دكەت: – “ئەزا ب دوو گیانم.
دلدار گڕنژی و گۆت:
– ڕاستە” (نەيیا بەندەمانێ، بپ149).
لێ دلدار، “ژ ئەگەرێ خوینداریەكێ ژ لایێ (سالۆیێ قادۆی ڤە) دهێتە كوشتن (نەیا بەندەمانێ، بپ152). گولێ ل سەر وێ چەندێ دبێژیت: “ما ئەز بۆ چ مە؟ هەكو نە ژ بەر دلۆیێ بچویك با دا خۆ كوژم” (نەيیا بەندەمانێ، بپ154).
كارەساتا مەزن ئەوە پشتی گولێ چیڕۆكا خۆ دگەل دلداری بۆ دەیكا خۆ ڤەدگێڕیت: “دایێ كەس نزانیت، تنێ ئەز و دلدار و دێ بۆ تە ژی بێژم، ئەز ب دوو گیانم و ئەڤە پترە ژ دوو مەهان و… ئەزا مەهر كریم و دوو هەڤالێن وی شاهد بوون” (نەيیا بەندەمانێ، بپ155).
دەیك شەڕی دگەل وێ دكەت و گەفان لێ دكەت كو دێ بێژیتە مامێ وێ… بارێ وێ دبیتە ڕۆندك و گری و ژڤان ل سەر قەبرێ دلداری و… دیسان دەیكا وێ دبێژیتێ: “تو دزانی هەكە مامێ تە بزانیت دێ حەیاتێ ژ تە خلاس كەت، ما تو ل كیڤە دژی؟” (نەيیا بەندەمانێ، بپ155).
دیسا پێدا دچیت و دبێژیت: ل شەڤەكێ: “ل دەنگێ لێدانا دەرگەهی هزرێن من هاتن بڕین، من مژوولانكێن خۆ ژ سەر ئێك ڕاكرن، من هزر كر دایكا منە ب لەز ڕابووم و من دەرگەهـ ڤەكر، ل گەل ڤەكرنا دەرگەهی، ڕەمۆی خۆ هاڤێتە دژۆرڤە و دەرگەهـ ل دویڤ خۆ گرت، ساتۆرا خۆ یا قەسابیێ ئینا دەر و زكێ من كرە ئارمانج… و ل خەستەخانەیا تەنگاڤییان من چاڤێن خۆ ڤەكرن، دایكا من بەری هەر تشتەكی و ل شوونا بێژیت سڵامەتییە! گۆت: “هەگەر زابتی ژ تە پرسی: كێ تو دایە بەر كێران، بێژە نزانم!” (نەيیا بەندەمانێ، بپ166).
ژ چيڕۆكێن دی یێن (نەيیا بەندەمانێ)، ئەڤینییا د ناڤبەرا (نەسرین و ئازاد)ی دایە، ل پەیمانگەهێ، لێ مامێ وێ د ڤیا شوی ب كوڕێ وی (رێدوور)ی بكەت، كو پالەیە، بابێ نەسرینێ وێ ڕازی دبیت:
– “بابێ تە ڕازی بوو تە بدەتە كوڕێ مامێ تە ڕێدووری!
– ما دێ بابێ من شوو پێ كەت؟
– تو چ دبێژی، هەكو زەلامان ئاخفتن دا نەما ئێدی لێڤە ببن و…” (نەيیا بەندەمانێ، بپ52).
دەیكا وێ چەند ئاخفتنا دبێژیتێ، لێ نە ب دلێ وێ نە:
– “بابێ تە ئاخفتنا خۆ دا و ئێدی لێڤە نابیت” (نەيیا بەندەمانێ، بپ54).
– “بابێ تە بزانت تو ڤان ئاخفتنا دبێژی دێ تە كوژیت” (نەيیا بەندەمانێ، بپ55).
– “پسمامێ تەیە و خوینا تەیە و… ” (نەيیا بەندەمانێ، بپ53).
– “د قانوونا گوندییان دا حەزژێكرن حەرام و قەدەغەیە…” (نەيیا بەندەمانێ، بپ59).
– “تو جڤاكی ژ من باشتر تێ دگەهی، ئەو تشتێ تە گۆتی جارەكا دی نەبێژە چونكی دێ دووماهیكا تە بیت” (نەيیا بەندەمانێ، بپ58- 59).
ئەو دبێژیتە دەیكا خۆ:
– “ژ كەرەما خۆ بێژە بابێ من بلا بێژتە مامێ من، كچا من بچووكە و مە نۆكە كچێن شووكرنێ نینن… ئەز حەز ژ هەڤالەكێ خۆ ل پەیمانگەهێ دكەم، من ئەو دڤێت و وی ئەز دڤێم و…” (نەيیا بەندەمانێ، بپ57- 58).
دەیك بەرسڤا وێ ددەت:
– “ئەو تشتێ تە گۆتی جارەكا دی نەبێژە چونكی دێ دووماهیكا تە بیت، ئەڤە دووماهیك ڕۆژ بوو ژ خواندنا تە و…” (نەيیا بەندەمانێ، بپ58- 59).
– “ئەز دێ چارەنڤیسێ خۆ دەستنیشان كەم نە هوین” (نەيیا بەندەمانێ، بپ60).
د ئەنجام دا خۆ دسۆژیت:
“كەلەخەكێ وەكو قورمێ دارەكا سۆتی” (نەيیا بەندەمانێ، بپ61). لێ دهێت.
د سەر هندێ ڕا: “هندەك ڕازی نەبوون ل ناڤ قەبرستانێ بهێتە ڤەشارتن، لەورا ل جهەكێ دی یێ ڤەدەر ڤەشارتن!” (نەیيا بەندەمانێ، بپ63).
دیسا ژ چيڕۆكێن كوشتنێ د ناڤ (نەيیا بەندەمانێ دا)، دەمێ گولێ ڕۆژەكێ ل قوتابخانه‌يێ گێژ دبیت، دبەنە ژوورا مامۆستایان. ئەو چيڕۆكا سەیرانێ ژ چنارێ دبهیسیت، دەمێ بۆ پەروینێ ڤەدگێڕا كو سیابەندی ئەو دخواست، مالا وان ڕازی دبوو، لێ “برایێ وان یێ مەزن- سمكۆ- ڕازی نەدبوو، چونكو جارەكێ ل بازاڕی دگەل ئێك دیت بوون” (نەيیا بەندەمانێ، بپ84). سەیران نەچار دبیت دگەل وی دچیت… پاش سمكۆ وان ئاگەهدار دكەت كو “ئەم مرۆڤێن ئێكن و چ چێ نەبوویە” (نەيیا بەندەمانێ، بپ87). لێ دەمێ سەیران دهێتە مال: “چاڤێن سمكۆی دژوورڤە ڤێ كەفتن… چاڤ لێ سۆر بوون و ڕهێن ئەنیا وی لێك سویار بوون و…” (نەيیا بەندەمانێ، بپ88). ڕاكێشا و هاڤێتە د بركێ داو پێ خۆ دانا سەر ستۆیێ وێ و… كەلەخێ وێ سەرئاڤ كەت” (نەيیا بەندەمانێ، بپ90).
نموونەیا دووێ: ڤیان د دەمەكێ ژانداردا
رۆمان زنجیرە ڕوودانێن سالێن نۆتانە، ژ گەلەك ئالیانڤە و ژ وانا جڤاكی… و ڕوودانان ڤەدگەڕینت بۆ سالێن هەشتێیان. نڤیسەری گەلەك ڕوودان و چيڕۆك و كێشە بەرچاڤ كرینە… ب تایبەت وەكی جڤاكەكێ ڕۆژهەلاتی و ب تایبەت كێشەیا ژنێ: (شووكرن.. بەردان.. پێگوهۆركی.. قەیرەبوون.. نەخت.. كوشتن.. گوهنێلی، تەپەسەرییا وێ ب ڕەنگەكێ گشتی و…).
د ڤێ ڕۆمانێ ژی دا دوو كوشتن ڕوو ددەن، یا ئێكێ چيڕۆكا (نەسرین و ئیسڤ)ی نە. كو ب پێگوهۆڕكی ددەنە (ئیسڤ)ی. ئەو ب خۆ كەسەكێ ب كێر نەهاتییە، (نەسرین) نەچار دبیت ژبەر دڕەڤیت و خەلك گۆتگۆتكان ب دویڤ ڤە دنن و ل بنگەهێ پۆلیسان جیدار (هۆگر) دبێژیتێ:
“تو دزانی ژنكا هەشت ڕۆژان بێ دەستویر ژ مال دەركەڤت د شریعەتی دا سزایێ وێ چیە و…” (ڤیان د دەمەكێ… بپ108).
د بەرسڤێ دا ئەو دبێژیت: “ئەڤرۆ هەشت بوو ئەز ل مالا گولچنێ ” (ڤیان د دەمەكێ… بپ108).
“بۆچی تە هەولدا خۆ بسۆژی؟” (ڤیان د دەمەكێ… بپ125).
نەسرین: “ئەز كار دكەم و ئەو قومارێ دكەت و… (ڤیان د دەمەكێ… بپ125).
ئەفسەر دبێژیتی: “جڤاكێ كوردی پشكەكە ژ جڤاكێ ڕۆژهەلاتی یێ د بنەكۆكا خۆ دا پاشڤەمای” (ڤیان د دەمەكێ… بپ127).
ل دادگەهێ نەسرینێ “داخوازا بەردانێ ژ ئیسڤی دكەت” (ڤیان د دەمەكێ… بپ142). لێ دادوەر دبێژیتێ: “تو دزانی ڕامان ژبەردانێ چیە؟ ل دەڤەرا مە دەمێ ژنك داخوازا بەردانێ دكەت نە تنێ داخوازا پەیڤا بەردان و كرێتی و…” (ڤیان د دەمەكێ… بپ144). دبێژیتە هەردوو خەزووران: “كچێن هەوە پێگوهۆڕكن و هەردوویا زاڕۆك هەنە” (ڤیان د دەمەكێ… بپ144).
بابێ نەسرینێ یێ پەشیمانە كچا خۆ دایە ئیسڤی، لێ یا ژ دەست دەركەتی: “دپرسم، چاوا ڕۆژەكێ دێ ل پێش خودێ خۆ ب چ ڕوی ڕاوەستم و… تنێ دێ سزایێ من بیت ل سەر گونەها من دەرهەق كچا خۆدا كری”(ڤیان د دەمەكێ… بپ30).
بۆ ڤێ چەندی و پشتی كێشە گەهشتییە دادگه‌هێ، دەستێ ئاغای دچیتە د ناڤدا، دبێژیتە (شاهین)ی- بابێ نەسرینێ- “خزمێن تە دبێژن ئەڤە چەند ڕۆژە كچا تە مالا مێرێ خۆ هێلایە و وان ژ مرۆڤانیێ گازندا خۆ گەهاندنە مە” (ڤیان د دەمەكێ… بپ50).
ل بەرامبەر ئاغای، سەبرى یێ بابێ ئیسڤی پشتڕاست دكەت: “دێ ل دویڤ دلێ تە بیت، یان شاهین و كوڕێت خۆ دێ تبلا لەق دەن “(ڤیان د دەمەكێ… بپ147). بەرسڤا (شاهین)ی ئەوە كو “جارەكێ من خورتی ل كچا خۆ كر و ئەنجام ئەڤەیە، مەسەلە گەهشتە دادگەهێ و…” (ڤیان د دەمەكێ… بپ149). و هەوار دكەت: “خەلكینو… كچا من هەولدایە خۆ بسۆژیت، ب خودێ بهێتە بەردان، بۆ مە هەردوو لایا ب ناموسترە ژ خۆسۆتنێ” (ڤیان د دەمەكێ… بپ150). لێ ئاغا پسمامێ كچكێ عەبدی هان ددەت: “دگەل باخڤە، هەكە هاتە بەردان، بۆ مە هەمیان دێ سەرشۆری بت” (ڤیان د دەمەكێ… بپ152).
لێ نەسرین یا ڕژدە ل سەر بڕیارا كو بهێتە بەردانێ: “نازڤڕمە بەردارێ وی مێری ئەگەر بهێمە پارچەكرن” (ڤیان د دەمەكێ… بپ242).
عەبدی ل لایێ دی یێ جادێ ڕاوەستیا، و دەبانجە ژبەر شویتكا خۆ هەلكێشا و نەسرینێ دكوژیت و دچیتە مالا ئاغای. ل وێرێ ژی دهێتە گرتن و برایێ عەبدی گازندا ژ وی د كەت كو “باب و برا هەنە” (ڤیان د دەمەكێ… بپ253). ب ڤێ كوشتنێ “تە بانگ هەلدێرا و گۆت: خەلكینۆ… دۆتماما من قەحپەیە و… دوو جارا تە زۆری لێ كر، ب بێگوناهی تە كوشت، و یا دووێ تە هەتكا وێ بر، ئێك مرن بۆ تە سزایەكێ كێمە” (ڤیان د دەمەكێ… بپ253)، ل سەر كریارا خۆ پەشیمان دبیت و دبێژیت: “سەرێ من گەرم كر، ئەز سەردا برم، كوڕێ سەی ئەز پالدام و هەر وێ شەڤێ دامە دەست پۆلیسان و د دیوانا وی ڤە هاتمە كەلاپچە كرن” (ڤیان د دەمەكێ… بپ254).
چيڕۆكا دووێ یا كوشتنێ د ناڤ ڤێ ڕۆمانێ دا، چيڕۆكا (جەمیلا و ئیسڤ و خورشید)ی یە. تێدا (جەمیلا) یێ حەز ژ پسمامی دكر. “لێ ل ئەنفالان چوو…” (ڤیان د دەمەكێ… بپ211). ئەو شوو ب خورشیدی دكەت و خەما خورشیدی تنێ پارەنە. ئەو ژی دكەڤیتە د تۆرا (دەشتی) دا، كەڤنە هەڤالێ ڕژێما چوویی و ئەو پەسنێن (خورشید)ی بۆ (ئیسڤ)ی دكەت: “خورشید مرۆڤەكێ زانایە، ئاغایە باشترین ژیار” (ڤیان د دەمەكێ… بپ171). (جەمیلا) ژی ل جهێ خۆ “دۆلاری دبەتە مۆسل و ژ وێڤە زێری تینت” (ڤیان د دەمەكێ… بپ172)
ب هاریكارییا دەشتی، ئیسڤ دچیتە مالا خورشیدی و جەمیلایێ دبینت: “دەنگێ مێ و نازك سەرنجا وی ڕاكێشا، دەمێ ب ژۆر كەفتی، چاڤێن وی ب بەژن و بالا بلند ڤە مانە هەلاویستی و…” (ڤیان د دەمەكێ… بپ172). پشتی جارەكێ جەمیلا، ئیسڤی ل بازاڕی دبینت، دەعوەت د كەتە شیڤێ ل مالا خۆ و خورشید ل مال نینە و شەڤ ڕابوارتنەكێ دگەل دبەت و بۆ جارا ئێكێ یە جەمیلا “ب حەزا خۆ ل گەل زەلامەكی د نڤیت” (ڤیان د دەمەكێ… بپ195).
ل سەر خورشیدی، دبێژیت: “هەبوون و نەبوونا وی وەك ئێكە، ئەگەر ل مال با… نها دا خڕێنا وی بت!” (ڤیان د دەمەكێ… بپ187). و د ڕوودانەكا دی دا جارەكێ پێكڤە دچنە سەیرانێ، خورشید ب بژارتنان ڤە یێ مژویل بوو، ئیسڤ و جەمیلا ژ وی دویر كەتن و ئیسڤی ڤیا كریارەكێ دگەل بكەت، لێ جەمیلایێ بەرسڤا وی دا: “هوین هەمی ئێك توخمن، سەنە، بەس بۆ پەڕینێ دباشن، تا پەرستنا هەوە ژبۆ پەریانە، نە هەروە ژ بۆ خودێ یە” (ڤیان د دەمەكێ… بپ209).
پاشی هەردوو ڕێك دكەڤن بچنە دەرڤەی وەلاتی، پارە و زێڕان دبەن و ل سنۆری دهێنە گرتن. جەمیلا ڤەدگەڕیێتەڤە مال و خورشید “دەرێ كەنتۆرێ ڤەكر و چانتا دبلوماتیك ل سەر تەختی دانا و دگەل ڤەكرنێ خوین د دەماران دا هشك بوو، چاڤێن وی زیق بوون، ل هنداڤ سەرێ جەمیلایێ ڕاوەستیا.
كانێ پارە، كانێ زێر؟ ملێن وێ گرتن و ڕاكر و…” (ڤیان د دەمەكێ… بپ235). “تە هەمی گۆری بن زكێ خۆ كرن، و دگەل كێ… ئیسۆیێ قومارچی؟!” (ڤیان د دەمەكێ… بپ236).
جەمیلا ل بەرامبەر خەبەر و كرێتیێن وی، لێ ڤەدگێریت: “قەحپە دەیكا تەیە… هەكە تو زەلام بای نەدبوومە قەحپە، نۆكە ژی تۆ نە زەلامی من بەردە” (ڤیان د دەمەكێ… بپ237).
د ناڤ ڤان سەروبەران دا… جەمیلا ژی خۆ دسۆژیت. دەمێ “جەنازێ جەمیلایێ دەركەفت- ژ نەخۆشخانه‌يا ئازادی- یێ نەسرینێ ب ژوور كەفت” (ڤیان د دەمەكێ… بپ246).
نموونەیا سێیێ: ژانێن سیناهیێ
دیسا ژ ڕوودانێن كوشتنێ، كوشتنا شامیرانێ یە د ڕۆمانا ژانێن سیناهیێ دا، ڕویدان: سادق كەسەكێ ب ژنە. ناڤێ ژنا وی پاكیزایە، دبێژنێ شامیران. ناڤێن خراب دهێنە سەر وێ و ژ لایێ هەردوو برایێن وێ (كەلەش و چۆلی) و ب پشكدارییا سادقی- بێی دلێ وی- دبەنە چۆلی و ب خەنجەر و جفتا دكوژن و بەرا دهاڤێژنە سەر” (ژانێن سیناهیێ، بپ119). پشتی كوشتین، ب پشكدارییا (سادق)ی ب خۆ ژی ڤەدشێرن و (چۆلی) گۆتێ: “دێ ڤێجا خزم. ل هێسترا خۆ سواربە و تو گەلەك ب خێر بچی!… تە ئەمانەت خوارزاكامە (چیلو)یێ، ئەم د دورین و دبیت دەستێ مە نەگەهیتێ”(ژانێن سیناهیێ، بپ119). (سادق) دكەڤیتە د مالخولیاناندان دا:
– “یا ژمنڤە ڤێ چوار شاهد پێ د ڤێن. هند دیت بەرسینگێن وی یێن د لەپ (چۆلی) یێ ددانێن وی دچیڕكن و چاڤێن وی د مەژیدا دلەیزن و گوهكێن تڤەنگا لێڤ بڕی ل سەر ملێ وی را ڕووت دكەن و یێ دخوڕیت:
“هەی دەیۆسێ دەیۆس! خەلكێ گوندێ (تڕاشۆكێ) و (مل كەڤرێ) هەمی شاهدن، شامۆ ب شەڤ و ڕۆژ یا دبن (عەجویێ نارینێ) ڤە و…” (ژانێن سیناهیێ، بپ117).
سادق نفرینان دكەت: “خودێ ئیشەللا مالا وە ببتە بەرێ میراتێ، دەمێ وە ئەڤ زڕە بێ بەختییە لێكری! ڕاستە عەجیلێ نارینێ د هاتە مالا مە، بەلێ ب خودێ وەكی كوڕێ مالێ بوو” (ژانێن سیناهیێ، بپ120). ب تایبەت ئەڤ نفرینە دكرن پشتی ژنا دووێ (حەفسا) هینای، كو گەلەكا خراب بوو، ئێكجار دگەل كچا وی (چیلو)یێ و ڕەفتارەكا خراب د گەل دكر وەكی ژنباب. دەمێ سادقی ئەو جۆرە ڕەفتار ددیتن گەلەك پێ نەخۆش بوو، هەلویست یێ هەی. دزانیت ژنا وی چ دڕندەیە، لێ نەوێریتێ و نفرین ل تەمۆیێ ڕەشۆی دكرن، ڕۆژا تە بەرێ من دایە ڤێ جەهنەمێ دكرن: “وەی خودێ مالا تە ببتە بەرێ میراتێ ، نێ پا من نە گۆتە خۆ ئەڤ بیژنا هە چەوا بێی كەس و كار دێ ماركەم؟!” (ژانێن سیناهیێ، بپ28).
ل بەرامبەر ل سەر (چیلو)یێ دهاتە گۆتن: “هەكە ئەو ماهینا ب چاڤەكی وەلێ نەكەت، دێ ژ دایكا خۆ كەمباختر كەت” (ژانێن سیناهیێ، بپ17).
كوشتنا دووێ د (ژانێن سیناهیێ) دا، چيڕۆكا (لەعلیخان)ێ، نەڤسیا سادقی یە، وەكی كچ ژی ڕۆلەكێ د ناڤ ڕێڤەبرنا ڕوودانێن چيڕۆكێ دا هەی. حەز ژ ئەسكەندەری دكەت: “لەعلێ ئەز كلێ چاڤێ تەمە، سۆزو پەیمانێن مێرا ل من كەتبن، پشتی بەژنا تە یا زراڤ، ئەز دەستێ خۆ د بەر چ ژنێن دی ڕا نەبم و بەر و بنگوهێن چ زەریا هەمبێز نەكم و… ” (ژانێن سیناهیێ، بپ96). ژڤانا ددەنە ئێك. دكەڤنە د ناڤ دەڤ و بەحسێن خەلكی دا:
– “ل ناڤ چەمێ (عەتۆیێ نەعامێ) من وەكی ژن و مێرا” (ژانێن سیناهیێ، بپ353).
پشتی هینگێ كێشە مەزنتر، سالۆخەتێن دووگیانی لێ دیار دبن. دەمێ لەعلیخان، ەسكەندەری پێ ئاگەهدار دكەت. ئەو دبێژیتێ: “تە دڤێت تو خۆ ب من ڕادەی؟!… ” (ژانێن سیناهیێ، بپ370).
(لەعلیخان) دبێژیت:
“ژبلی (ئەسكەندەر)ی گدی بابەك نێزیكی من نەبوویە” (ژانێن سیناهیێ، بپ449).
دوماهیێ (لەعلیخان) دگەهیتە وێ بڕیارێ: “یا باش ئەوە ئەز بێژمە دەیكا خۆ بەلكی چارەكێ بۆ من ببینت، هەكە دێ هەتك و نامووس ل من چن” (ژانێن سیناهیێ، بپ446). نەچار دبیت بۆ ڤەدگێریت:
– “ئانكو ئەز یا دوماهیێمە ژ ڤی گوندی دزانم، تە ئەڤ زڕە خرناقە كری؟!” (ژانێن سیناهیێ، بپ466).
دەیكێ و مەرجانێ گەلەك بزاڤ كرن كو زاڕۆكی ژبەر ببەن.
دەمێ جارەكێ پشتا سادقی كەتییە (فەیرێ): “ژ پشتڤە لێ نێڕی و وێ ژی د سینگێ خۆ دا دگۆت: هێ.. خۆلیسەر و وەللا پا تو یێ بێ شەنس ڕەش نینی؟! هێشتا شەهمزاریا دێهلەكا دی ژ سەروچاڤا ڤەنەبوویە، یا ڤێ ماكەرا دی هاتە سەر! هێشكو ئەو بەرزەكر، بەس كی دێ ڤێ بەرزەكەت؟ خۆلیسەر و ڤێ كچا كچین د مالدا زك ل بەر دەڤی و پێ ناحەسیێت” (ژانێن سیناهیێ، بپ462).
ل جهێ خۆ ئەسكەندەر ژی ژنەك ب لەز هینا، تا جارەكێ سەلیمی گۆتە سادقی: “باشە ئەو (جەمالێ حۆپێ) د كوورێ ڕا ژن بۆ كوڕێ خوە خواست و هۆسا زووكا كرە داوەت؟!” (ژانێن سیناهیێ، بپ511). “هەر چەندە گەلەكا تەحلە ئەز ڤێ ئاخفتنێ بێژم، بەلێ پا عارا من قەبیل نەكر، دڤێت ئەز هەر بێژم و ڤێ گونەهێ ژسەر خۆ ڕاكەم، ئەرێ گەلی پسماما هەكە خەلكێ گوندێ (تراشۆكێ) ل سەر خوە قەبیل كەن، ڕۆژی و نڤێژێن وانا ببەر ناكەڤن، ئەز كچا (سەلامێ خاستیێ گەردەنێ) ئەڤێ ژ سەر خۆ قەبیل ناكەم… مەسەلە خەلكی تژی زكێ برازا مە لەعلۆ یا كچا ڕەحمەتی سەروپێ كرین!!” (ژانێن سیناهیێ، بپ523).
لەعلۆیێ دكوژن و سەرحان گەفا ل دەیكا وێ ژی دكەت:
“هێ دێهلا كۆرە، ئەڤە ئەم چووین، هەردەمێ مە زانی هەوە یا ل نێزیكی گۆڕستانا بوسلمانا ژی یا ڤەشارتی، سۆز بیت ڤێ جارێ ئەو سەیێ مێرێ تە ژی دبەرڕا ڤەشێرین” (ژانێن سیناهیێ، بپ531).
نموونەیا چوارێ: ئەز و دەلال… من ب تەنێ نەهێلە
چيڕۆكەكا ئەڤینیێ یە د ناڤبەرا مەمۆی دەلالێ دا، ئەو ئەڤینی وەكی (دەلال) دبێژیت: “ل دوماهیێ من شوو پێ كر” (ئەز و دەلال… بپ18). لێ ژبەر كارێن سیاسی (مەمۆ) دڕەڤیت و “سال و نیڤ ب سەر وەغەرا وی ڤە چوون و نە نووچە و نەنامە و… پاشی زانی… چوویە سوێدێ” (ئەز و دەلال… بپ19).
دیسا ل سەر زارێ دەلالێ هاتییە گۆتن كو “ب ڕێیا قەچاغچییەكی ئەز ئانیم ستۆكهۆلمێ “(ئەز و دەلال… ، بپ20). پشتی سێ سالان “من هەست ب هندێ كر كو پەیوەندیا مەمۆی ب من ڕە نە هند یا گەرم بوو” (ئەز و دەلال… ، بپ22- 23). “هەر چەندە ل سوێدێ دژیت لێ عاقلێ وی هێ جڤاكا مێران و مێرخاسیا وانە” (ئەز و دەلال… ، بپ28). هەر تشتا بۆ خۆ قەبوول دكەت، لێ بۆ ژنێ گوننەهە و نابیت بكەت.
كێشە د ناڤبەرا وان دا مەزن دبیت: “داخوازا بەردانێ ب نڤیسكی پێشكێش كر”(ئەز و دەلال… ، بپ32). هەر د وێ ڕۆژێ دا “چووم پۆلیسی، چونكی من بڕیاردایە كو دێ ل ڤڕ بم و دێ هەول بدم ل ڤڕ شوو بكم و ئەز دترسم كو ئەو- مەمۆ- من بكوژە و…” (ئەز و دەلال… ، بپ32).
دیسا ل سەر زارێ وێ دبێژیت: “پشتی شەش مەهان: “ب ئاوایەكی ڕەسمی بووم ژنەكا بەردایی و.. گەلەك هەول دان من بترسینە… من گوهداریا وی و گەفێن وی نە كرو من ژی گەف لێ كرن” (ئەز و دەلال… ، بپ36).
پشتی دەلالێ ب خورتی خۆ ژ مەمۆیێ سەر هشك ل ئەورۆپا (ل سوێد) دایە بەردان، مەمۆی بزاڤا كوشتنا وێ كر… دەمێ جارەكێ ڤەدگەڕیێتەڤە توركیا، بزاڤا كوشتنا وێ هاتە كرن.
“ل ڕۆژا پەی تەلەفۆنێ سەلما بن عەرەبەیەكێ دكەڤە و د ئەگەرا هندێ دە مر” (ئەز و دەلال… بپ136).
دیار دبیت كو (مەمۆ- سەدات)ی، “گەلەك پەرە دان مافیا تركان بۆ كو ئەو وێ بكوژن” و ب ترۆمبێلەكا دزی ئەو كوشتن و ڕەڤین.
پشتی تەلەفونا (یەشار)ی دكەت، دیار دبیت یا ساخە و نەمری یە. (یەشار- برایێ دەلال)ێ دبێژیتێ: “عەرەبەيه‌كێ لێخست ئەو دەملدەست كەت عەردی… ئەو بێهش بوو…” (ئەز و دەلال… بپ139).
ژێدەر:
– نەیيا بەندەمانێ، كەمال سلێڤانەیی، چ/ هاوار- دهۆك: سالا 2011ێ. ژ وەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد- دهۆك، ژمارە: 222.
– ڤیان د دەمەكێ ژانداردا، محسن عبدالرحمن، چ/ هاوار- دهۆك: سالا 2005ێ. ژ وەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد- دهۆك، ژمارە: 18.
– ژانێن سیناهیێ، تەحسین ناڤشكی، چ/ هاوار- دهۆك: سالا 2005ێ. ژ وەشانێن ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد- دهۆك، ژمارە: 11.
– ئەز و دەلال… من ب تەنێ نەهێلن، سدقی هرۆری، چ/ یەكەم: سالا 2008، بلاوكراوەی ئاراس- ژمارە: 741.
