ئەدەب
جانگۆری روومەتا گەلانە
نڤیسینا، دەمهات نوری عەبدال
تێدیتنا دەستپێكێ:
چیرۆكەك ژ چیرۆكێن پێشمەرگەكێ دلێر، یێ كو ژ بۆ سارێژكرنا برینێن خۆ یێن خۆینەلۆ، ژ ئاخینكێن بێهیڤیبوونا ڤەگەراندنا ژیانێ دا دلەرزی، ئێدی وەها هەم ب نێرین هەم ب ئاوازەك دلۆڤان ب دوو چاڤێن خۆ ل دەردورا خۆ را دنێری.
-دەمێ چاڤ ب هێسترێن چاڤێن دایكا خۆ كەفتین وی دزانی كو دایكا وی وەك ئاگری جەرگ و هناڤ یێن لێ سوتین، لەورا ژی وەكو وێ دایكێ دهاتە پێشچاڤێن وی یاكو دچاڤەرێكرنا دایكبوونێ دا هەست ب مرن و نەمانێ دكەت.
-دەمێ چاڤ ب هەڤژینا خۆ كەفتین، دیت كو كەلە خۆینكێن گریێ هەموو جوانیا جانێ وێ یێ گەنج یێ ژ خۆرا دورپێچكری.
-دەمێ ل دێمێ زارویێ خۆ یێ بێگۆنەهـ و تنگژی دنێری، دناڤ دیدەنا چاڤێن ویدا ژ مەلۆلی و خەم و ژانان زێدەتر تشتەك دی نە ددیت.
ب دیتنا ڤان هەر سێ دیمەنان تەزینك بسەر لەشێ ویدا دچوون، لێ تەزینك نە ئەو تەزینكێن پۆشمانیێ بوون، یێن كو بووینە ئەگەرێن برینداربوونا وی، بەلكو یێن ڤان سێ دیمەنێن دل بئێش و ژاندار بوون كو دەروونێ وی هەموو بخۆ را ئازار ددا.
ئێدی وەها ئەڤ شانۆیە لبەر رەنگڤەدانا ڤان سێ دیمەنێن لسەری هاتیە دارێژتن.
دیمەنێ ئێكێ:
پێشمەرگەكێ دلێر كو دەمەك بۆ بتەنا سەرێ خۆ ل سەنگەرێن بەرگریكرنێ جەنگ لهەمبەر جەنگا تاریێ دكر، دگەل جەنگێ ب جەنگاوەری ژ خۆرا دگۆت، خۆیایە ئاوازێن جەنگێ بەردەوام لسەر ئەڤێ خاكێ ئاوازێن بێگۆنەهـ لسەر مەدا دسترن. دبێژن مرۆڤ ل ژیێ خۆ دا بتەنێ جارەكێ بدروستاهی ئەڤیندار دبیت، و بخەملداریا ئەڤینا خۆ یا ئێكێ و دوماهیێ بەرهەمدار دبیت، لێ هندی من لبیرە، بگەرماهیا هەست و نەستان، و بهێزا لسەر ملان، ئەم ئەڤیندار و دلسوزێن وەلاتی نە. ئێدی نە ئەم رێكا ئازادی و جانگۆیان بەرددەین، نەژی سەنگەرێن رۆمەت و بەرخۆدانیێ. ئێدی وەها و لڤی دەمی، ڤی پێشمەرگێ دلێر بدەهان سەربازێن داگیركەر بسەر ئێك و دوو دا دكۆشتن، گۆلە بسەر وان مێژوویێن خیانەتكار دا دسومتن، و بدلەكێ دلێر مێژوویەكا نوو د جەنگا خۆ دا تومار دكر. لڤی دەمی هەمی ئەو پێشمەرگێن كو هەڤالێن خۆ بجهـ هێلاین ل دەوسا خۆیا رەڤێ جاركی ڤەدگەریانڤە، و بهەڤرا و زێدەهی دا گۆتنا دروشمێن خۆ یێن نشتیمانپەروەرانە و دگۆتن.
- وەرن دا لهەمبەر ڤێ جەنگێ ببین ئاگر، ببین گۆڕی.
- پاشان هندەكا دگۆت، ئەم ژی هەر هەمان هەڤالچەمكێن داستانا دیرۆكییا دوهی یا (كۆبانیێ) نە، یاكو (ستالینگراد) لبەر دیمەنێن وێ یێن جەنگێ شەرم ژ جەنگا خۆیا مێژوویی دكر.
-ل ئالیەك دن هند پێشمەرگێن دن دگۆتن، ئەم ژی هەمان ئەو دایكبوویێن (بەرخۆدانا سەردەمێ یا ئەفرینێ نە) هەڤالدوستێن شێرە ژنا جانگۆری (ئاڤستا) یێ ینە، یاكو ئیرو تەڤ وەلاتێن دیمۆكراتخواز نەعلەتا لهەمبەر بێدەنگیا هەڤ ل هەڤدوو دبارینن.
خۆیایە كو مێژوویا گەلێن سەرفراز هەر وەها بوو دەما دشیاین ببنە خۆدی بەرهەمێن شورەشێن پیروز، و بئاگرێن شورەشگێران، وەلاتێن خۆ ب رۆمەت و رۆناك كرین. لڤی دەمی و ژ نشكانڤە خۆكۆژەك ب ئالا رەش و بناڤێ (اللە اللە و أكبر) ێ، بەری كو پێشمەرگێن دیتر بگەهنە وی پێشمەرگێ كو دەمەك بۆ بتەنا سەرێ خۆ جەنگ دكر، خۆكۆژی خۆ ل نێزی ویدا پەقاند، ب وێ پەقاندنێ پێشمەگە ب گرانی هاتە برینداركرن، پاشان هندەك ژ وان پێشمەرگان بسەر دەستێن خۆ دا قۆرتال دكر.
دیمەنێ دوویێ:
ژ نشكانڤە پێشمەرگێ كو هاتبوو برینداركرن خۆ لسەر تەختەكێ ل نەخۆشخانەكا گشتی دبینیت، گەلەك مرۆڤێن نەخۆش و بنەخۆشیێن خۆ یێن جور ب جور، ژ بۆ سارێژكرنا نەخۆشیێن خۆ ل وێرێ بوون.
پەیامنێرەك ژی بنیازا ئەوێ ئێكێ ب كامیرا خۆ ڤە ل وێرێ بەرهەڤ ببوو داكو پرسێن خۆ ئاراستەیی كەس و كارێن پێشمەرگەیێ بریندار بكەت. پشتی بۆرینا دەمەكی پەیامنێری بمایكا خۆ ڤە خۆ نێزیكی دایكا پێشمەرگێ بریندار دكر كو ل وی دەمی ئەو ژی ل وێرێ بەرهەڤ ببوو.
-ئێدی بڤی رەنگێ ل خارێ، پەیامنێر ژ دایكا پێشمەرگەی دپرسی:
دایەگیان، ئەم باوەرین كو تو وەكی دایكەكێ ژ هەر كەسەكێ دیتر پتر نەهێنیێن جەگەرا خۆ دزانی، و وەها بەردەوامی ددا ئاخفتنا خۆ و دگۆت (دژیانا مرۆڤاندا چێ نابیت نەهێنیەكێ كو هندەك كەس بزانن و ئەو نەهێنی بهێتە بەرزەكرن) ئەڤجار هەكە ژ كەرەما خۆ هندەك ژ نەهێنێن جاندارێن گرێدایی كۆڕێ خۆ بۆ بینەرێ مە ببێژی؟
-دایكا پێشمەرگەی:
ژ بەر سەر و سێمایێ خۆ یێ سپی وەسا دلەرزی كو مرۆڤی هەستكر دلێ وێ تژی خۆین بوویە، لەورا ژی بێ بەرسڤ دما، و مینا هەر دایكەكا جەگەرا خۆ ژ دەست دایی بتەنێ دگریا. - لێ پەیامنێر جارەكا دی ل دایكێ دپرسی:
دایەگیان، ئەم ژ قەهرەمانیا لاوكێ تە پر مەرەق دكەین، كانێ چەوا وی دكاری ب وێ هێز و بەرخۆدانیێ جەنگێ لهەمبەر جەنگا تاریێ وەها ب ئازایەتی بكەت؟
-ئەڤێ جارێ دایكا پێشمەرگەی ژ دل دخاست بەرسڤەكێ ل سەر كۆڕێ خۆ بدەتن، لێ جارەكا دی ژ بەر كەلا گرییا خۆ نە دكاری ئێك پەیڤا بتەنێ ژی دەربكەت.
-پەیامنێر ژ بۆ بەرسڤا پرسێن خۆ، مایكا خۆ ڤەگۆهاست و خۆ نێزیكی هەڤژینا پێشمەرگەیی دكر و وەها ژێ دپرسی:
-ئەم باوەرین، هەر ژ ئەگەرێ بەختەوەری و سەربلندیێ بوویە كو ئیرۆ رۆندك ژ دوو چاڤێن تەدا دبارن، چۆنكی هەر ئەڤ رۆندكە نە دبن رێنیشاندەر ژ بۆ رێكا ئازادیێ، ئێدی هەم دناڤبەرا تێكهەلكرنا رۆندكێن شادیێ و هەم یێن مرنێ، چەوا دێ شێی هندەك ڤان هەستێن تێكهەلبووی و ئازریایی سالۆخەت كەی؟
هەڤژینا پێشمەرگەی:
خۆ هەكە لڤی دەمێ كو پەیامنێری پرسیار ژێ دكرن، بەرێ خۆ دابایە بنێ دلێ خۆ ژی، هێشتا ژی ئەو نە دكاری ژبەر ئەشكەنجەدانا هەست و ژانێن خۆ یێن دژوار هیچ سالۆخەدانەكێ لسەر پرسێن ناڤبری بكەت، لەورا ئەو ژی بێ بەرسڤ و بێدەگ مابوو.
-پاشان پەیامنێر لهەڤدژیا نە بەرسڤدانا پرسێن خۆ دنێڤ بازنەیا فەلسەفەیا كەنالێ خۆ دا وەها دپەیڤی و ژكەنالێ خۆ را دگۆت، هەلبەت ژ بەر ژان و برینێن ڤی پێشمەرگەیێ پر دلێر، هەر وەك خۆیا هەر كەسێ لڤر دەستێن وی بەر ب ئەسمانی دبلندن. لەو گرنگە ژ بیرنەكەین كو خۆزایێ مرۆڤی هەر هو بوویە كو مرۆڤ ژ دەسپێكا ژیێ خۆ و هەیا داویێ بەردەوام ژ مرنێ ترسیایە، ئێدی چ ئەڤ ترسا مرنێ گرێدایی رەهندێن ئۆلی بیتن، چ ژی ئەو ترس ببیت رێگر لهەمبەر بجه نەئینانا پلانێن مرۆڤی، یان ژی ئەو ترسا مرنێ ببیت مرنا ئازادیێ، لێ یاكو مە دڤێتن بێژین مرۆڤ هەر تم ژێ ترسیاینە.!
د وی دەمیدا پێشمەرگێ بریندار ئاخفتنا پەیامنێری قۆت دكر و ب سەرێ خۆ ئیشارەت دكر كو دخاست بئاخڤیت. ئێدی هەمی كەس وكارێن وی یێ ل وێرێ بتایبەت دایكا وی و هەڤژینا وی هەم ژ ترسا هەم ژ كەیڤا چاڤ بۆلق ببوون ژ هیڤیان، زارویێ وی ژی ل وی دەمی خۆ ل هەمبێزا دایكا خۆ گرت بوو.
-پێشمەرگێ بریندار كو لسەر تەختی یێ درێژكری بۆ دگۆت: ئەز نە مرۆڤەكێ دیندار و بترس بوویمە، نە ژی بێ جەرگ و دل بوویمە، بەلكو ئەز بخۆ ژی هەلگرێ فەلسەفەیا هەبوونگەریێ بوویمە، لێ دیسان ژی ئەز ژ مرنێ دترسم، لێ ژبیرنەكە كو ئەز چ جارا ژ جانگۆری بوونێ نە ترسیایمە و نە ژی ئیرو ئەز دترسم، چۆنكی چ مرۆڤەك بقاسی جانگۆریا دزندی نینن، چ هزرەك ژی نكارییە مینا ئەو هزرێن لگۆری جانگۆریان ئافراندنێن ئازادیێ ژ گەلێن بن دەست ب ئافرینن.
هەلبەت ئەڤ ئێك ژی بەرهەمێ خۆین ڕشتنا جانگۆریان بوو، دەما بوویە ئەگەرێ بەستنا یەكگرتنا كو دگۆتنێ (یەكگرتنا پیرۆز یا دناڤ بەرا وەلاتێن: ئنگلیس، نەمسا، ئەلمانیا و روسیا دا هاتیە دارخستن، و ب وێ یەكگرتنێ شیان “ناپلیۆن بۆناپارت” ی، ژ ناڤ ببن.)
ژئالیەك دن هەكە ئەم ل هندەك رەهەندێن پیروزتر لگۆر پیروزێن جانگۆریان بینینە زمان دێ بۆ مە مێژوویەك كەڤنارتر بەرچاڤ بیتن: مێژوویا “یونانا” كەڤن، خەتیرێن ئاگرێ “زەردەشت”ی، خۆیا دبیتن كو ل وی دەمی گەلەك خۆداوەندێن گرێدایی خۆزایێن ژیانێ هەبوون بگرە ژ خۆداوەندێن: ستێران، ئەسمانی، رۆژێ، ئەلندێ، هۆروبایی، بارانێ، زەوی، ئاگری، عەشقێ، جوانیێ، نێچیرێ، پزیشكی و حەتا باوەردارێن خۆداوەندێ دزیكەر و قەچاغچیان ژی هەبوون و هتد. هەلبەت مە ژی د خۆزایێ وەلاتێ كوردستانێ دا بقاسی پێلێن رۆباران جانگۆریان خۆینا خۆ ڕشتیە، ئێدی ژ بۆ ژیانەكا هەری ئازاد و ب رۆمەت جانگۆری تم پێشەنگ بووینە، سمبۆلا بەرخۆدانی بووینە، پیروزترین پیروزیێن نشتیمان بووینە، لەو ژ پیروزی و رۆحداینێن خۆداوەندان را دبێژم، بلا مە ژی خۆداوەندەك ژ خۆداوەندێن جانگۆری و شەهیدێن ئازادیێ هەبیت! ئێدی بناڤێ كیش جانگۆریێ قەهرەمان وارێ مەبیت، و ل كیش پارچا كوردستانا پر پیروزبیت بلا هەبیت، یا گرنگ ژ بوونا خاترێ جانگۆری و شەهیدێن مە، بلا مە خۆدایەك بناڤێ وان هەبیت.!
گۆهدیرانێن مە ژی لڤی دەمیدا هەر ئێك ژ یێ دن دنێری، و سەرێن خۆ لهەڤ دهەژاندن.
بشتی بداوی ئینانا ڤێ پارچا هەلبەستا لخارێ، كو بشێوێ ستران دێ هێتە گۆتن، دیمەنێ دوویێ بداویی دبیتن.
شەهید بوونا تە ئەی شەهید … زندیكرم ل كوردستانێ
زندی بوونا تە ئەی شەهید … ئازادكرم ل دونیایێ
ئازادیا تە ئەی شەهید … بۆ سمبۆلا بەرخۆدانێ
شەهید …شەهید … شەهید … شەهید
دیمەنێ سیێ و داویێ:
ژ نشكانڤە و بێ ئاگەهی پێشمەرگێ بریندار، ل دویڤ دەنگێ تڤە تڤا، تڤكرنا ژ ناڤ دەڤێ خۆ ل خەوەك گران و پر لەرزوك هشیار دبت. ئێدی وەها هەم ب گیانێ خۆ یێ تنگژی، و هەم نیڤ خەو و نیڤ هشیار بوویی ڤە دگۆت، نەفرەت ل نەبوونا گورستانێن پر پیروزێن جانگۆری و شەهیدان بن. هەلبەت بێوژدانیەكا پر مەزنە مرۆڤ ل وژدانا خۆ دكەت، گۆڕێن جانگۆریێن پیروز ل پاشەرۆژا زارویێن واندا بهێنە ونداكرن، یان لجاتی كۆرنیشكرنا گۆڕێن بابێن خۆ یێن شەهید، گۆڕێ وەلات كۆژ و خائینەكی كۆرنیش بكەت.
باشە كو لدەما ئەم دبێ خۆدی و ئازادی، گۆڕێن پیروزێن جانگۆریان بدرێژایا مێژوویا مە، ل مە هاتنە ونداكرن. لێ ژ دەما ئازادیا هندەك ژ باژاروكێن مە و هەیا نها ژی ئەم ل پاشەرۆژا گۆڕێن جانگۆیان یێ دهێنە ونداكرن. ئێدی چما كو مە لڤر هەیا ئیرو گۆرستانێن تایبەت ژبۆ جانگۆریێن خۆ نینن؟
-پزیشكەكێ نەخۆشخانێ كو ل وی دەمی كارێ برین پێچیێ دكر, بشتی كو بهۆیربینی گۆهداریا دیالۆكێن پر رامانێن پێشمەرگێ بریندار كرین ب دەنگەكێ نەرم و هێدی ژێرا دگۆت، ئەرێ ما تە هەیا نها نەخۆشخانەیێن تایبەت ژبۆ پێشمەرگێن كو مەرگ ل پێش هەنە؟ پاشان لبن لێڤێن خۆ دكەنی و جاردی دگۆتە پێشمەرگەی، خۆ گەمژە نەكە، مێژوویا دەستەلادارێن دكتاتور، هەبوونا خۆ دكۆلەتی و نەزانینا گەلێن خۆ دا دبینن. گۆرستانێن تایبەتێن جانگۆریان دبیت كو ببنە ژێرخانەیێن سەرەكە ژ بۆ بهێزئێخستن و هشیاربوونا هەست و هشێن ژێیاتیا نەتەوەیی. لەورا ژی دەستهەلادارێن ناڤبری رێكێ بڤان جۆرێن دیالۆكان نادەن كو ببنە دیالۆكێن رۆژەڤێ داكو بكەڤنە دناڤ پیڤەرێن هەلسەنگاندنا تەرازیا دیمۆكراسی و دكتاتوریێ دا، و بهۆربینی بهێتە پیڤان و كێشان، مە پێویستی ب شورەش و ئایدۆلۆجیایەكا پر بەرهەمدار ژ بەرهەمێ نەتەوپەرستیێ هەیە خۆ هەكە نە، هەر بكێمی دێ زارویێن مەژی ب حزرەتێن مینا مە بنە قوربان.
پێشمەرگە:
و تە ئەڤ پێزانینە ژ كۆڤە زانینە، و دناڤا كیژان تەرازیێن پیڤان و كیشانێ دا هەلسەنگاندینە: رامیاری، دبلۆماسی یان ژی پێشە و كارێ تە یێ پزیشكی؟
پزیشك:(هەكە خۆ تو لڤی وەلاتی هەر تشت نەبی تو چ نابی) ژ بیرنەكە، دەستهەلادارێن دكتاتور هزر دكەن كو خودێ كۆرسیك بەس بۆ وان یا چێكری! و جارنا ژی هزر دكەن كو رۆژ ژی لبەر جەنابێ وانا هەمی سپێدەهیا د هەلێتن، و هەوا ژی بتەنێ ژبەر بێهن فرەهیا هەناسەیا وان دهێتن.
پێشمەرگە:
-هەلبەت ئەز یێ هندەك تشتێن دن دبینم كو ئەز نكارم ژ بیربكەم، ئایندەیێ دەمی لدەستێ مرۆڤی دایە، لەورا ژی مە هزر دكر دێ ل پاشەرۆژا ئازادیا باژاروكێن مە، بچێكرنا گۆرستانێن تایبەتێن جانگۆریان را هێتە ئازادكرن، لێ مخابن لهەمبەر پیروزیێن نەتەوەیی دەم ب دەم بێوژدانی و گرێكێن دەروونی ئالوزتر و توندتر لێ دهێن، هەلبەت ئەڤ ئێكە ژی دچیتە دچارچوڤەیێ خیانەتا نەتەوەیی دا، و دبیتە هەڤدژیكرنەك درەوكار لهەمبەری ئەو ئێكێ دەما گەلێ مە دگۆتن، جانگۆری كانیكەكا بۆلقهاڤێژا ژێیاتیا نەتەویی نە كو ئەڤ ئاڤ و ئەڤ كانیكە هێمایێ ئازادیێ نە، ژبۆ رۆمەتا گەلێن ئازاد.
ئێدی بەسە! دناڤ زیندانا مەژیێ خۆ یێ ستەمكار دا بدەركەڤن. دەست ب چێكرنا گۆرستانێن تایبەتێن جانگۆریان بكەن.
دگەل ڤان دیالۆكان پێشمەرگێ بریندار, دەنگێ نالە نالێ ژێ دهات، مرۆڤی دزانی ژبەر كۆڕاهییا برینێن وی یێن ب ژان، نێزی جانگۆری بوونێ دبوو، لەورا دگۆت، برینێن من پر دكۆڕن و زێدە ژ دەمێ من نەمایە، بگەهمە پلەیا بابێ خۆ یێ جانگۆری.
پاشان بدەنگەك بلندتر دگۆت: من وەسیەتەكا هەی، هەر بكێمی وەسیەتناما من بجه بینن! ژ بوونا خاترێ جانگۆری و شەهیدان، و زارویێ منێ ئێكانە و بێگۆنەهـ وەسیەتناما من بجهـ بینن، ئەز باوەرم وەسیەتا من هیڤی و وەسیەتا هەمی مالباتێن جانگۆری و شەهیدانە. دبیت كو لڤی دەمی هندەك ژ وان هەبن بێژن: ما هەكە تو بوویە جانگۆری و كۆڕێ تە بۆ هێتیم، ژن مابێ مێر و دایكا تە ژی جەرگ ژێ سوت، ما ئەڤجار تە ل وی دەمی چ ژ گۆڕا خۆیە ئانكو هەر لكیرێ و چەوا بهێتە ڤەشارتن جێوازی چییە؟ لێ ب زندیبوونا خۆ دبێژم، ئەڤ جۆرێن هزركرنێ نە دروستن، ژبەر جانگۆرینە كو نەهێلاین ئەم بمینین كۆلە و داردەست ژناڤ دەستێن داگیركەران، بەرهەمێ جانگۆریان بوو، بووین رێنیشاندەر ژ بوونا رێكا ئازادییا گەلان، لەورا ئیرو من نەڤێتن چ ئارەزویێن ئازادیێ، نە ژی ژێیاتیا نەتەوەیی دگەل خۆ ببمە دناڤ گۆرەكێ بێچارەنڤیس و وندابوویی دا.
لڤی دەمی دەنگێ گرییا دایكا وی بلند ببوو، هەڤژینا وی ژی رۆندكێن خۆ لبن رۆندكێن گرییا كۆڕێ خۆ دا ڤەدشارتن.
-پاشان پێشمەرگە بدەنگەكێ نەرم و كزگروك ڤە ل زارویێ خۆ دنێری، وەها دگۆت، گۆڕێ من ل گۆرستانا منا تایبەت بڤەشێرن، و بەردەوامی ددا ئاخفتنا خۆ و دگۆت، هەكە گۆرستانەكا تایبەتا جانگۆریا ژی هەر نەبوو كو گۆڕێ من لێ ڤەشێرن، من بسوژن! سوتنا گیانێ من پر ب رۆمەت و پیروز ترە ژ وێ چەندێ كو گۆڕێ من دگەل گۆڕێن وەلات كۆژێن دەست بقرێژ و دەست بخۆین بهێتە تێكهەل كرن، و ل پاشەرۆژا گەل و كۆڕێ من یێ ساڤا ژی بهێتە ونداكرن.
لڤی دەمی لهنداڤی تەختێ پێشمەرگێ بریندار، هەر ئێك ژ دایك، هەڤژین، زارو و پزیشك خرڤەببوون دەما وەسیەتا خۆ دگۆت. وەها هەم لبەر دەنگێ گریێ هەم گۆتنا سترانا هونەرمەند (برادەر) شانۆگەری بداویی دبیت (ئەز شەهیدەك وندامە تربا من نە خۆیایە.)
